InfoHub Logo

Ertede, el Jaıyq ózeniniń kúnshyǵys betin qysta qonys etse, kún batys betin jaz jaılaýy etip paıdalanǵan kezderi de bolǵan.

Osyndaı bir jyldary kóktem erte shyǵyp, myńǵyraǵan tórt túlik malmen, qaptaǵan qalyń el jyldaǵy ádetinshe Jaıyqtan ótip jatady. Jyldyń tórt mezgili: qystyń aty — qys, jazdyń aty — jaz, kúzdiń aty — kúz, kóktemniń aty — kóktem. Ásirese kóktem aılarynda: mańyraǵan qozy, kisinegen qulyn, móńiregen buzaý, bozdaǵan bota — dalada uly dýman toı jasap jatqandaı kórinedi. Kóktemde aýylǵa jan bitip, jarqyn-jarqyn ázil sózder aıtylyp, qyz-kelinshekterdiń syńǵyrlaǵan ádemi kúlkisi dala qyzyǵyna aınalady. Uly dúrbeleń. Aınala jasyl jelek, kók maısa shalǵyn shóp. Mazańdy alyp, delebeńdi qozdyrady. Bireýdi-bireý ańsap izdegendeı kúı sezimge túsesiń. Mundaıdy sýretteýge tek aqynnyń ǵana sezimtal júregi, kúıshiniń kúmbirlegen kúıiniń ǵana qudireti jetedi.

Qora, qora qoı jatyr,
Qaryn, qaryn maı jatyr.
Túıe, túıe júk jatyr,
Aýyl, aýyl el jatyr,

— dese aqyndar, kúıshiler nebir ádemi kúılerdi dombyranyń kómeıinen tógiltken.

Dál osyndaı bir jyldary Jantóreniń aýyly da kóktemde Jaıyqtan ótip, kelesi jaqtaǵy betkeıge qonyp jatady. Sol kezdegi ádet-salt boıynsha eldiń ıgi-jaqsylary bas qosyp, Jaıyqtyń arǵy betine elden burynyraq shyǵyp qarap turatyn. Jantóre de qasyna jınalǵan tóre aýylynyń ıgi jaqsylarymen birge arǵy betke ótip aldy. Aınalasy tegis kórinetin, bıikteý jar tóbeniń basyna qaly kilemder men tekemetterdi tósetti de, ózi tóńirekke qyraǵy kózimen kóńili tolyp qarap turdy.

Sol kezdegi dástúr boıynsha: Jantóre jastaıynan óte zerek, sózge usta, ári sheshen, on saýsaǵynan kúı tógilgen aqynjandy adam edi. Kóz aldyndaǵy kóktemgi dalanyń ǵajaıyp osyndaı kórinisi kóńil-kúıin tasytsa kerek. Tóre janynda turǵan qaptaýly qaraǵaı dombyrasyn qolyna alyp beti-júzi alaburtyp, bir keremet sazdy áýendi quıqyljyta tógiltti deıdi. Buryn-sońdy mundaı sazdy estimegen aǵaıyndary, qasyndaǵy el jaqsylary, dombyranyń únine eltip, berilgen kúıi tym-tyrys otyr. Bir kezde Tóre kúıin bitirip, dombyrany qasynda jatqan kópshikke súıeı saldy. Basyn kóterip jan-jaǵyna jalt qarady. Aınala únsiz. Qapelimde ne bolyp qalǵanyn, alǵashqy sátte tóreniń ózi
de túsinbeı qaldy. «Bulary nesi?» — dep oılady seziktenip. Bir kezde kóptiń ishinen bir aǵaıyny: «Tóre, jańaǵy kúıińiz buryn-sońdy biz estimegen, keremet saz boldy!» — degende ǵana mán-jaıdy endi túsingen Jantóre: «E, e, e! ol mynaý tógilip Jaıyqtan ótip jatqan elime qarap, kóńilimniń shalqyp ketkeni ǵoı!» degen eken.

Sóıtip, «Shalqyma» kúıi Jantóreniń keýdesinen qarlyǵashtyń balapanyndaı ushyp shyǵyp, qazaqtyń keń dalasyn aralap ketken deıdi aıtýshylar.

---