InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Syn esim
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Syn esim, onyń negizgi jáne týyndy túrleri týraly alǵan bilimderin qaıtalaý, keńeıtý. Satylaı keshendi taldaý arqyly syn esimniń tulǵasyna, qurylysyna, maǵynalyq túrlerine qaraı taldaı bilýge úıretý.
Damytýshylyq: Syn esimderdi sóıleý, jazý kezinde stıldik turǵyda ornymen qoldana bilý daǵdylaryn ári qaraı damytý.
Tárbıelik: Halyq aýyz ádebıetine degen súıispenshilikterin arttyrý, mánerli, júıeli sóıleýge baýlý.
Sabaqtyń ádisteri: suraq - jaýap, taldaý, jattyǵý.
Kórnekilik: tapsyrmaǵa beriletin sózder.
Qoldanylatyn tehnologıa: SKOT

İ. Uıymdastyrý
İİ. Ótkendi pysyqtaý
- Etistik degenimiz ne?
- Etistiktiń jiktelýi degen ne? Neshe jaqta jikteledi?
- Etistiktiń shaqtary degendi qalaı túsinesińder? Etistiktiń neshe shaǵy bolady?
Taqtaǵa tómendegideı sóılemder jazylǵan plakat ilinedi. Sóılem ishinen etistikterdi taýyp, qaı jaqta, qaı shaqta turǵanyn aıtady.
Demalysta ájeme baramyn. Sen dosyńdy shyǵaryp saldyń. Marat oqýdy bitirdi.

İİİ. Jańa sabaq.
- Syn esim degenimiz ne?
- Quramyna qaraı syn esimder neshege bólinedi? (negizgi jáne týyndy)
- Syn esim qandaı sóz tabymen tyǵyz baılanysta bolady?
Terme dıktanttan syn esimderdi terip jazady. «Sary ala» sózine aýyzsha morfologıalyq taldaý jasaıdy.
Sary ala
1. Bul sóz eki quramnan tur: sary jáne ala.
2. Tulǵasyna qaraı – sary ala – týyndy túbir. Sebebi, analıtıkalyq nemese sıntaksıstik tásilmen eki túbirdiń tirkesýinen jasalǵan týyndy sóz.
3. Qurylysyna qaraı – kúrdeli, tirkesti sóz. Sebebi, rıtm - yrǵaǵy jaǵynan bir udaı, leksıka – semantıkalyq jaǵynan birtutas, leksıka - gramatıkalyq jaǵynan bir bútin tulǵa bolyp tirkesip turaqtalǵan qurama sóz.
4. Sózde bir leksıkalyq, eki gramatıkalyq maǵyna bar.
5. Leksıkalyq maǵynasy – zattyń, nárseniń sapalyq qasıetin bildirip tur.
6. 1. Birinshi gramatıkalyq maǵynasy - leksıkalyq maǵynanyń jalpylanýynan jasalǵan jalpy gramatıkalyq maǵyna – syn esim.
6. 2. Ekinshi gramatıkalyq maǵynasy – eki túbirdiń tirkesýi arqyly berilgen kategorıalyq gramatıkalyq maǵyna – túsin anyqtaý maǵynasy.

7. Sary ala – qandaı? degen suraqqa jaýap beredi. Endeshe, bul - syn esim. Syn esim degenimiz – qandaı? qaı? degen suraqtarǵa jaýap berip, zattyń, nárseniń, qubylystyń, derekti, dereksiz uǵymdardyń synyn, sapasyn, kólemin, mólsherin, t. b. qasıetterin bildiretin sóz taby.
8. Maǵynasyna qaraı – sapalyq syn esim. Sebebi, zattyń, nárseniń sapalyq qasıetin syn esimderdiń tirkesýi arqyly bildirip tur.

İV. Oqýlyqpen jumys
1 - jattyǵý.
Kóp núkteniń ornyna suraqqa jaýap bolatyn syn esim qoıyp, maqaldardy tolyqtyryp jazady. Maqaldardyń mazmunyn túsindiredi. Maǵynasy qarama - qarsy syn esimderdi ataıdy. (Antonımniń erejesin aıtqyzý) «Úlken kisi bastar, kishi kisi qostar» sóılemine jazbasha sıntaksıstik taldaý jasaıdy.
Sıntaksıstik taldaý.
Úlken kisi bastar, kishi kisi qostar.
1. 1. Sóılemde eki tynys belgi bar. Olar núkte jáne útir.
a) Núkteniń qoıylý sebebi, oıdy aıaqtap, sóılemdi tıanaqtap tur.
á) Útirdiń qoıylý sebebi, sóılem eki sóılemnen quralǵandyqtan birinshi jaı sóılemnen keıin útir qoıylyp tur.