Syr sandyq qupıasy
Synyptan tys jumys 7a – 7 b synyp
Syr sandyq qupıasy
Maqsaty: Oqýshylardyń geografıa páninen alǵan bilimderin jınaqtaý, oı-óristeri men tanymdyq qabiletterin damytý, jan-jaqty oılaý deńgeıin baǵalaý; Synyptan tys jumys arqyly bilimge qushtarlyǵyn arttyrý.
Jabdyqtalýy-kórnekilikteri: kompúter, ınterbelsendi taqta, naqyl sózder jazylǵan plakattar.
Júrgizýshi: Syr sandyqtyń qupıasyn ashpaqqa,
Qupıanyń syryn kópke shashpaqqa,
Alǵyrlar men tapqyrlar keldi mine
Bar ónerdi ortamyzǵa salmaqqa.
Al, kánekı, shyǵady kim ortaǵa
Bilimine senimdileri qorqa ma?
Bastaıyq endi oıyndy bógelmeı biz
Otyrsyn saıyskerler partaǵa.
Ádilqazy alqasy emes nanympaz,
Kim kóp bilse sol bolady jeńimpaz.
- Armysyzdar, qurmetti jınalǵan qaýym! Jarysqa qatysýshylarǵa sáttilik tileı otyryp, «Syr sandyqtyń» qupıasyn ashyp kóreıik. Aldymen oıynyń shartyn tanystyryp óteıin. Birinshi kezekte aldaryńyzda turǵan qaqpalardy ashý kerek. Ár qaqpanyń óz syry bar. Eń aldymen osy qaqpalardy ashatyn oıynshylarymyzdy ortaǵa shaqyraıyq.
1. Oıynshy:
2. Oıynshy:
Oıyn sharttary:
İ. qaqpa – «Tas qaqpa»-vıktorınalyq suraqtar qaqpasy. Bul qaqpany ashý úshin 1 mınýtta 20 suraq qoıylady. 10 suraqtan joǵary jaýap bergen oqýshy «Tas qaqpany» ashyp, kelesi qaqpaǵa ótedi. Al, 10 upaı jınaı almaǵan oqýshy ornyna otyrady.
İİ. qaqpa «Kúmis qaqpa» tapsyrmalar qaqpasy. Monıtordan 3 san kórinip turady. Sol nómirdiń artynda suraq, tájirıbe nemese jumbaqtar jasyrynyp turady. Durys sheshimin tapqan oqýshyǵa «Kúmis qaqpa» ashylady. Oıynshy kelesi «Altyn qaqpaǵa» ótedi.
İİİ. qaqpa «Altyn qaqpa» tájirıbe qaqpasy. Úsh kýbıkti paıdalanyp jasalynady. Bul tájirıbeniń qandaı fızıkalyq qubylysqa negizdelgeniń aıtý kerek. Jaýaby durys bolsa, «Altyn qaqpa» ashylady.
Altyn qaqpanyń arǵy jaǵynda – «Syr sandyq» bar. Syr sandyqtyń qupıasy – búgingi kúnniń «jemisi» bolyp tabylady.
Al endi «Syr sandyqtyń qupıasy» atty oıynymyzdy bastaıyq. «Tas qaqpanyń» 20 suraǵy birinshi oıynshyǵa qoılady.
1-oqýshyǵa suraq.
1) Atmosferalyq qysymdy ólsheıtin qandaı qural? /barometr/
2) Jerdiń tas qabaty? /lıtosfera/
3) Fontan sıaqty atqylaıtyn ystyq bulaq? /geızer/
4) Jer ıadrosynda qandaı temperatýra bolady? /3500os/
5) Sýdyń neshe kúıi bar? /úsh/
6) Zat tyǵyzdyǵynyń birligi /kg/m3/
7) Jerdiń shar tárizdes ekenin dáleldegen saıahatshy? /F. Magellan/
8) Dúnıe júzindegi eń úlken kól? /Kaspıı/
9) Ózen sýy deńgeıiniń molyǵýy kezinde sýǵa tolatyn ózen ańǵary qalaı atalady? /jaıylma/
10) Muhıttaǵy júzip júretin muztaý /aızberg/
11) Muhıt tereńdigin ólsheıtin qural? /eholot/
12) Halqynyń sany jóninde birinshi oryn alatyn memleket? /Qytaı/
13) Belgili jerde qandaı da bir ýaqyt aralǵyndaǵy troposferanyń kúıi qalaı atalady? /aýa raıy/
14) Azıa men eýropany bólip turǵan taý? /Oral/
15) Eń úlken aral /Grelandıa/
16) Ál-Farabı qaı qalada dúnıege keldi? /Otyrar/
17) Atmosferanyń tómengi qabaty qalaı atalady? /Troposfera/
18) Eń úlken materık? /Eýrazıa/
19) Astanasy Delı /Úndistan/
20) Adamzat neshe násilge bólinedi? /3/
2-oqýshyǵa suraq.
1) Búkil qurlyqty alyp jatqan memleket? /Aýstralıa/
2) Qazaqtar qaı násilge jatady? /Monǵoloıd/
3) Dúnıejúzilik muhıt kólemi Jer betiniń qansha paıyzyn alyp jatyr? /61/
4) İle ózeninde qandaı sý elektr stansıasy bar? /Qapshaǵaı/
5) Ózendegi sýdyń kenet kóterilýin qalaı dep ataıdy? /Tasqyn/
6) Dúnıe júzindegi eń kóp halyq /Qytaılar/
7) Jeldiń baǵytyn ólsheıtin qural? /Flúger/
8) Aýa qabaty qaaı atalady? /Atmosfera/
9) Táýlik boıynda aýa qysymynyń ózgerisine baılanysty qalyptasatyn jeldiń aty? /brızder/
10) Ortasha taýlardyń bıiktigi /1000-2000m/
11) Alǵashqy gradýs torly kartany jasaǵan ǵalym? /Erotosfen/
12) Jer kólemi eń úlken memleket?/Reseı/
13) Eń qunarly topyraq /Qara/
14) Dúnıe júzindegi eń bıik aǵash /Sekvoııa/
15) Jylyna eki ret baǵytyn ózgertetin jel? /Mýson/
16) Izotermalar dep neni aıtady?/birkelki temperatýrany qosatyn syzyqtardy/
17) 1 m3aýadaǵy 1g sý býy mólsheri qalaı atalady? /qanyqqan aýa/
18) Zattyń úsh kúıin ata? /qatty, suıyq, gaz/
19) Dúnıe júziniń eń bıik taýlary /Gımalaı/
20) Eýrazıa aýmaǵynda ornalasqan eń bıik janartaý /klúchı shoqysy/
3-oqýshyǵa suraq.
1) Tirshilik meken etken jer qabyǵy /Bıosfera/
2) Qazaq jerinde, Orta Azıamen Ortalyq Azıada iri geografıalyq zertteýler júrgizgen ǵalym /Sh. Ýalıhanov/
3) Eń sońǵy ashylǵan materık? /Antarktıda/
4) Tuzdylyqty ólsheıtin ólshem birligi? /promılle/
5) Soltústik baǵyt pen jerdegi zattyń arasynday burysh? /Azımýt/
6) Býdyń suıyqqa aınalý qubylysy /kondensasıa/
7) Jer betindegi ekvatorǵa paralel sharty túrde júrgiziletin syzyq qalaı dep atalady? /Paralel/
8) Jer betiniń jazyqtyqta kishireıtilgen beınesi /karta/
9) Mantıanyń qalyńdyǵy /2900km/
10) Jer qyrtysynyń qozǵalysynyn baqylaıtyn aspap /seısmograf/
11) Shyǵý tegi jóninen shógindi, janǵysh taý jynysy/tas kómir/
12) Atmosfera quramyndaǵy eń kóp mólsherde kezdesetin gaz /azot/
13) Qaı materıkte turǵylyqty halyq joq? /Aýstralıa/
14) Eń kishkentaı qus /kalıbrı/
15) Berıng buǵazy qaı muhıttardy qosyp jatyr? /Soltústik, Tynyq/
16) Eń ystyq materık?/Afrıka/
17) Dúnıe júzinde neshe klımattyq beldeý bar?/13/
18) Qar jınalyp, muzdyqqa aınalýy múmkin bolatyn joǵarǵy shekara qalaı dep atalady? /qar shegi/
19) Eń sýy mol ózen? /Amazonka/
20) Geografıanyń atasy atanǵan /Erotosfen/
4-oqýshyǵa suraq.
1) Kaspııdiń eń tereń jeri qansha metr?/1025m/
2) Saǵa degenimiz ne? /ózenniń quıar jeri/
3) Dúnıe júzindegi eń endi buǵaz /Mazambık/
4) Kondensasıa qandaı qubylys? /býdyń suıyqqa aınalý qubylysy/
5) H. Kolýmb saıahatqa shyqqan jyl№ /1492/
6) Kúnge eń jaqyn planeta /Merkýrıı/
7) Jer men kúnniń araqshyqtyǵy /150 mln km/
8) Atlant muhıtynyń eń tereń jeri? /Pýerto – Rıko/
9) Kúnnen taralatyn «áserkúlgin»dep atalatyn sáýleni ustap qalatyn qabat? /Ozon/
10) Jeldiń baǵytymen kúshin ólsheıtin qural?/Jelbaǵar/
11) eń alyp planeta /Iýpıter/
12) Qazaqstandaǵy qoryqtyń sany /10/
13) Absolút bıiktigi 200-500metr deıingi jazyq qalaı atalady? /qyrat//
14) Jer kólemi etikke uqsaıtyn el? /Italıa/
15) Dúnıe júzindegi eń uzyn taý /And/
16) Dúnıe júzindegi eń bıik sarqyrama/Anhel/
17) Demografıalyq saıasatty ustanatyn el/Qytaı/
18) Pishinine qaraı bulttardy neshege bólemiz? /3/
19) Jerdiń sý qabaty qalaı dep atalady?
20) Dúnıe júzindegi eń uzyn úńgir /Flınt-Mamont/
10 upaıdan artyq alǵan oqýshyǵa tas qaqpa ashylady. Ol endi kúmis qaqpanyń shartyn oryndaıdy. Interbelsendi taqtadan shyǵyp turǵan kez-kelgen sandy tańdaıdy. Ár sanda eki suraqtan jasyrýly
1 sany
1-suraq. Beıne suraq
Eýrazıa men
Soltústik Amerıka materıkterdiń soltústiginde ornalasqan. Qysy qatty sýyq, jaz mezgilinde muz ben qardan bosaǵan jerlerde batpaqty, tasty jerlerde sırek múk pen qyna ósedi. Janýarlardan qoıógiz, aq aıý men aq túlki kezdesedi. Bul qandaı tabıǵat zonasy?
Jaýaby: Arktıkalyq shól
2-suraq. Jarty sharlar kartasynan myna berilgen koordınatalar boıynsha geografıalyq nysandardy tabyńyz:
540 o. e jáne 700b. b
650 o. e jáne 150 sh. b
2 sany
1-suraq. Beıne suraq
Eýrazıanyń ońtústiginde araldardy alyp jatyr. Jaýyn-shashynnyń jyl boıy mol túsýi, temperatýranyń turaqty joǵary bolýy tirshilik dúnıesiniń qarqyndy damýyna jaǵdaı jasaıdy. Bul ormandarda ósimdikterdiń 40 myńnan astam túri ósedi, tek qana pálmanyń 300-deı túri bar. Bul qandaı tabıǵat zonasy?
Jaýaby: Ekvatorlyq beldeýdiń ylǵaldy ormany
2-suraq. Jarty sharlar kartasynan myna berilgen koordınatalar boıynsha geografıalyq nysandardy tabyńyz:
750 s. e jáne 600sh. b
200 o. e jáne 460 sh. b
3 sany
1-suraq. Beıne suraq
Jer kólemi boıynsha Reseı men Kanadadan keıingi 3 orynda al halyq sany jóninen 1orynda. Astanasy Pekın. Bul qaı el?
Jaýaby: Qytaı Halyq Respýblıkasy
2-suraq. Jarty sharlar kartasynan myna berilgen koordınatalar boıynsha geografıalyq nysandardy tabyńyz:
690 o. e jáne 910sh. b
800 o. e jáne 1400 sh. b
Kúmis qaqpanyń sharttaryna durys jaýap bermegen oqýshy oıynnan shyǵady. Qalǵan oqýshy kelesi aınalymǵa ótip, altyn qaqpanyń shartyn oryndaıdy. Jaýaby durys bolsa altyn qaqpa ashylady.
Tapsyrma:
1. 3000 metr bıiktikte termometr 00-ty kórsetedi. Eger 100 m-ge bıiktegen saıyn temperatýra 0, 60S tómendeıtin bolsa, osy mezgilde 3500m bıiktikte temperatýra kórsetkishi qandaı bolmaq? Jaýabyn eseptep shyǵar
2. Ushaq 5000metr bıiktikte ushyp kele jatyr. Eger jer betindegi atmosferalyq qysymdy anyqtaýǵa bola ma?
Oqýshy tapsyrmany oryndaǵansha synyptaǵy oqýshylardyń bireýi «Meniń elim» atty ándi oryndaıdaıdy
Júrgizýshi: Kelesi kezekte zaldaǵy kórermendermen saıys. Oıynshy esepti shyǵarǵansha sizdermen jumbaq jasyryp oınaıyq. Olaı bolsa, oıymdaǵy jumbaqtyń jaýabyn durys tabýǵa tyrysyp kóreıik
Bar ma, joq pa, ony anyq bilmeısin,
Ol joq jerde ómir súrip júrmeısiń. /Aýa/
Aspan menen jerdegi
Tutylǵan boz perdeni
Ustaıyn dep kórip em,
Ustaýyma kelmedi. /Tuman/
Joldyń shańyn ushyryp,
Aǵashtardy julqylap,
Buttaqtardy syndyryp,
Kórinbeı tur zyrqyrap. /Boran/
Qanatsyz qus manyp barady,
Kózinen jas tamyp barady. /Bult/
Áýeden kúbi tústi,
Kúbiniń túbi tústi. /Kún kúrkireýi/
Qoımasyn qys aqtaryp,
Japty aq mamyq. /Qar/
Shashyldy kókten aq monshaq,
Joǵaldy birden tapqansha – aq /Burshaq/
Altyn qaqpanyń sharttaryna durys jaýap bermegen oqýshy oıynnan shyǵady. Eseptiń jaýaby durys bolsa, altyn qaqpa ashylady da, qalǵan oqýshy «syr sandyqty» ashý úshin suraqqa jaýap beredi.
Suraq: Muhıt araldarynyń eń iri, sharýashylyǵy jaqsy damyǵan el. 3, 5 mln halyq turady. Astanasy-Vellıngton bul qaı aral?
Jaýaby: Jańa Zelandıa
Júrgizýshi: Tartysty báseke óziniń sharyqtaý shegine de jetken sıaqty. Syr sandyqtyń qupıasyn ashpaq bolǵan barlyq qatysýshylarymyzǵa rahmet aıta otyryp, ortaǵa búgingi saıysymyzdyń jeńimpazyn shaqyramyz /Jeńgen oqýshy maqtaý qaǵazymen marapattalady/. Saý bolyńyzdar!
Syr sandyq qupıasy
Maqsaty: Oqýshylardyń geografıa páninen alǵan bilimderin jınaqtaý, oı-óristeri men tanymdyq qabiletterin damytý, jan-jaqty oılaý deńgeıin baǵalaý; Synyptan tys jumys arqyly bilimge qushtarlyǵyn arttyrý.
Jabdyqtalýy-kórnekilikteri: kompúter, ınterbelsendi taqta, naqyl sózder jazylǵan plakattar.
Júrgizýshi: Syr sandyqtyń qupıasyn ashpaqqa,
Qupıanyń syryn kópke shashpaqqa,
Alǵyrlar men tapqyrlar keldi mine
Bar ónerdi ortamyzǵa salmaqqa.
Al, kánekı, shyǵady kim ortaǵa
Bilimine senimdileri qorqa ma?
Bastaıyq endi oıyndy bógelmeı biz
Otyrsyn saıyskerler partaǵa.
Ádilqazy alqasy emes nanympaz,
Kim kóp bilse sol bolady jeńimpaz.
- Armysyzdar, qurmetti jınalǵan qaýym! Jarysqa qatysýshylarǵa sáttilik tileı otyryp, «Syr sandyqtyń» qupıasyn ashyp kóreıik. Aldymen oıynyń shartyn tanystyryp óteıin. Birinshi kezekte aldaryńyzda turǵan qaqpalardy ashý kerek. Ár qaqpanyń óz syry bar. Eń aldymen osy qaqpalardy ashatyn oıynshylarymyzdy ortaǵa shaqyraıyq.
1. Oıynshy:
2. Oıynshy:
Oıyn sharttary:
İ. qaqpa – «Tas qaqpa»-vıktorınalyq suraqtar qaqpasy. Bul qaqpany ashý úshin 1 mınýtta 20 suraq qoıylady. 10 suraqtan joǵary jaýap bergen oqýshy «Tas qaqpany» ashyp, kelesi qaqpaǵa ótedi. Al, 10 upaı jınaı almaǵan oqýshy ornyna otyrady.
İİ. qaqpa «Kúmis qaqpa» tapsyrmalar qaqpasy. Monıtordan 3 san kórinip turady. Sol nómirdiń artynda suraq, tájirıbe nemese jumbaqtar jasyrynyp turady. Durys sheshimin tapqan oqýshyǵa «Kúmis qaqpa» ashylady. Oıynshy kelesi «Altyn qaqpaǵa» ótedi.
İİİ. qaqpa «Altyn qaqpa» tájirıbe qaqpasy. Úsh kýbıkti paıdalanyp jasalynady. Bul tájirıbeniń qandaı fızıkalyq qubylysqa negizdelgeniń aıtý kerek. Jaýaby durys bolsa, «Altyn qaqpa» ashylady.
Altyn qaqpanyń arǵy jaǵynda – «Syr sandyq» bar. Syr sandyqtyń qupıasy – búgingi kúnniń «jemisi» bolyp tabylady.
Al endi «Syr sandyqtyń qupıasy» atty oıynymyzdy bastaıyq. «Tas qaqpanyń» 20 suraǵy birinshi oıynshyǵa qoılady.
1-oqýshyǵa suraq.
1) Atmosferalyq qysymdy ólsheıtin qandaı qural? /barometr/
2) Jerdiń tas qabaty? /lıtosfera/
3) Fontan sıaqty atqylaıtyn ystyq bulaq? /geızer/
4) Jer ıadrosynda qandaı temperatýra bolady? /3500os/
5) Sýdyń neshe kúıi bar? /úsh/
6) Zat tyǵyzdyǵynyń birligi /kg/m3/
7) Jerdiń shar tárizdes ekenin dáleldegen saıahatshy? /F. Magellan/
8) Dúnıe júzindegi eń úlken kól? /Kaspıı/
9) Ózen sýy deńgeıiniń molyǵýy kezinde sýǵa tolatyn ózen ańǵary qalaı atalady? /jaıylma/
10) Muhıttaǵy júzip júretin muztaý /aızberg/
11) Muhıt tereńdigin ólsheıtin qural? /eholot/
12) Halqynyń sany jóninde birinshi oryn alatyn memleket? /Qytaı/
13) Belgili jerde qandaı da bir ýaqyt aralǵyndaǵy troposferanyń kúıi qalaı atalady? /aýa raıy/
14) Azıa men eýropany bólip turǵan taý? /Oral/
15) Eń úlken aral /Grelandıa/
16) Ál-Farabı qaı qalada dúnıege keldi? /Otyrar/
17) Atmosferanyń tómengi qabaty qalaı atalady? /Troposfera/
18) Eń úlken materık? /Eýrazıa/
19) Astanasy Delı /Úndistan/
20) Adamzat neshe násilge bólinedi? /3/
2-oqýshyǵa suraq.
1) Búkil qurlyqty alyp jatqan memleket? /Aýstralıa/
2) Qazaqtar qaı násilge jatady? /Monǵoloıd/
3) Dúnıejúzilik muhıt kólemi Jer betiniń qansha paıyzyn alyp jatyr? /61/
4) İle ózeninde qandaı sý elektr stansıasy bar? /Qapshaǵaı/
5) Ózendegi sýdyń kenet kóterilýin qalaı dep ataıdy? /Tasqyn/
6) Dúnıe júzindegi eń kóp halyq /Qytaılar/
7) Jeldiń baǵytyn ólsheıtin qural? /Flúger/
8) Aýa qabaty qaaı atalady? /Atmosfera/
9) Táýlik boıynda aýa qysymynyń ózgerisine baılanysty qalyptasatyn jeldiń aty? /brızder/
10) Ortasha taýlardyń bıiktigi /1000-2000m/
11) Alǵashqy gradýs torly kartany jasaǵan ǵalym? /Erotosfen/
12) Jer kólemi eń úlken memleket?/Reseı/
13) Eń qunarly topyraq /Qara/
14) Dúnıe júzindegi eń bıik aǵash /Sekvoııa/
15) Jylyna eki ret baǵytyn ózgertetin jel? /Mýson/
16) Izotermalar dep neni aıtady?/birkelki temperatýrany qosatyn syzyqtardy/
17) 1 m3aýadaǵy 1g sý býy mólsheri qalaı atalady? /qanyqqan aýa/
18) Zattyń úsh kúıin ata? /qatty, suıyq, gaz/
19) Dúnıe júziniń eń bıik taýlary /Gımalaı/
20) Eýrazıa aýmaǵynda ornalasqan eń bıik janartaý /klúchı shoqysy/
3-oqýshyǵa suraq.
1) Tirshilik meken etken jer qabyǵy /Bıosfera/
2) Qazaq jerinde, Orta Azıamen Ortalyq Azıada iri geografıalyq zertteýler júrgizgen ǵalym /Sh. Ýalıhanov/
3) Eń sońǵy ashylǵan materık? /Antarktıda/
4) Tuzdylyqty ólsheıtin ólshem birligi? /promılle/
5) Soltústik baǵyt pen jerdegi zattyń arasynday burysh? /Azımýt/
6) Býdyń suıyqqa aınalý qubylysy /kondensasıa/
7) Jer betindegi ekvatorǵa paralel sharty túrde júrgiziletin syzyq qalaı dep atalady? /Paralel/
8) Jer betiniń jazyqtyqta kishireıtilgen beınesi /karta/
9) Mantıanyń qalyńdyǵy /2900km/
10) Jer qyrtysynyń qozǵalysynyn baqylaıtyn aspap /seısmograf/
11) Shyǵý tegi jóninen shógindi, janǵysh taý jynysy/tas kómir/
12) Atmosfera quramyndaǵy eń kóp mólsherde kezdesetin gaz /azot/
13) Qaı materıkte turǵylyqty halyq joq? /Aýstralıa/
14) Eń kishkentaı qus /kalıbrı/
15) Berıng buǵazy qaı muhıttardy qosyp jatyr? /Soltústik, Tynyq/
16) Eń ystyq materık?/Afrıka/
17) Dúnıe júzinde neshe klımattyq beldeý bar?/13/
18) Qar jınalyp, muzdyqqa aınalýy múmkin bolatyn joǵarǵy shekara qalaı dep atalady? /qar shegi/
19) Eń sýy mol ózen? /Amazonka/
20) Geografıanyń atasy atanǵan /Erotosfen/
4-oqýshyǵa suraq.
1) Kaspııdiń eń tereń jeri qansha metr?/1025m/
2) Saǵa degenimiz ne? /ózenniń quıar jeri/
3) Dúnıe júzindegi eń endi buǵaz /Mazambık/
4) Kondensasıa qandaı qubylys? /býdyń suıyqqa aınalý qubylysy/
5) H. Kolýmb saıahatqa shyqqan jyl№ /1492/
6) Kúnge eń jaqyn planeta /Merkýrıı/
7) Jer men kúnniń araqshyqtyǵy /150 mln km/
8) Atlant muhıtynyń eń tereń jeri? /Pýerto – Rıko/
9) Kúnnen taralatyn «áserkúlgin»dep atalatyn sáýleni ustap qalatyn qabat? /Ozon/
10) Jeldiń baǵytymen kúshin ólsheıtin qural?/Jelbaǵar/
11) eń alyp planeta /Iýpıter/
12) Qazaqstandaǵy qoryqtyń sany /10/
13) Absolút bıiktigi 200-500metr deıingi jazyq qalaı atalady? /qyrat//
14) Jer kólemi etikke uqsaıtyn el? /Italıa/
15) Dúnıe júzindegi eń uzyn taý /And/
16) Dúnıe júzindegi eń bıik sarqyrama/Anhel/
17) Demografıalyq saıasatty ustanatyn el/Qytaı/
18) Pishinine qaraı bulttardy neshege bólemiz? /3/
19) Jerdiń sý qabaty qalaı dep atalady?
20) Dúnıe júzindegi eń uzyn úńgir /Flınt-Mamont/
10 upaıdan artyq alǵan oqýshyǵa tas qaqpa ashylady. Ol endi kúmis qaqpanyń shartyn oryndaıdy. Interbelsendi taqtadan shyǵyp turǵan kez-kelgen sandy tańdaıdy. Ár sanda eki suraqtan jasyrýly
1 sany
1-suraq. Beıne suraq
Eýrazıa men
Soltústik Amerıka materıkterdiń soltústiginde ornalasqan. Qysy qatty sýyq, jaz mezgilinde muz ben qardan bosaǵan jerlerde batpaqty, tasty jerlerde sırek múk pen qyna ósedi. Janýarlardan qoıógiz, aq aıý men aq túlki kezdesedi. Bul qandaı tabıǵat zonasy?
Jaýaby: Arktıkalyq shól
2-suraq. Jarty sharlar kartasynan myna berilgen koordınatalar boıynsha geografıalyq nysandardy tabyńyz:
540 o. e jáne 700b. b
650 o. e jáne 150 sh. b
2 sany
1-suraq. Beıne suraq
Eýrazıanyń ońtústiginde araldardy alyp jatyr. Jaýyn-shashynnyń jyl boıy mol túsýi, temperatýranyń turaqty joǵary bolýy tirshilik dúnıesiniń qarqyndy damýyna jaǵdaı jasaıdy. Bul ormandarda ósimdikterdiń 40 myńnan astam túri ósedi, tek qana pálmanyń 300-deı túri bar. Bul qandaı tabıǵat zonasy?
Jaýaby: Ekvatorlyq beldeýdiń ylǵaldy ormany
2-suraq. Jarty sharlar kartasynan myna berilgen koordınatalar boıynsha geografıalyq nysandardy tabyńyz:
750 s. e jáne 600sh. b
200 o. e jáne 460 sh. b
3 sany
1-suraq. Beıne suraq
Jer kólemi boıynsha Reseı men Kanadadan keıingi 3 orynda al halyq sany jóninen 1orynda. Astanasy Pekın. Bul qaı el?
Jaýaby: Qytaı Halyq Respýblıkasy
2-suraq. Jarty sharlar kartasynan myna berilgen koordınatalar boıynsha geografıalyq nysandardy tabyńyz:
690 o. e jáne 910sh. b
800 o. e jáne 1400 sh. b
Kúmis qaqpanyń sharttaryna durys jaýap bermegen oqýshy oıynnan shyǵady. Qalǵan oqýshy kelesi aınalymǵa ótip, altyn qaqpanyń shartyn oryndaıdy. Jaýaby durys bolsa altyn qaqpa ashylady.
Tapsyrma:
1. 3000 metr bıiktikte termometr 00-ty kórsetedi. Eger 100 m-ge bıiktegen saıyn temperatýra 0, 60S tómendeıtin bolsa, osy mezgilde 3500m bıiktikte temperatýra kórsetkishi qandaı bolmaq? Jaýabyn eseptep shyǵar
2. Ushaq 5000metr bıiktikte ushyp kele jatyr. Eger jer betindegi atmosferalyq qysymdy anyqtaýǵa bola ma?
Oqýshy tapsyrmany oryndaǵansha synyptaǵy oqýshylardyń bireýi «Meniń elim» atty ándi oryndaıdaıdy
Júrgizýshi: Kelesi kezekte zaldaǵy kórermendermen saıys. Oıynshy esepti shyǵarǵansha sizdermen jumbaq jasyryp oınaıyq. Olaı bolsa, oıymdaǵy jumbaqtyń jaýabyn durys tabýǵa tyrysyp kóreıik
Bar ma, joq pa, ony anyq bilmeısin,
Ol joq jerde ómir súrip júrmeısiń. /Aýa/
Aspan menen jerdegi
Tutylǵan boz perdeni
Ustaıyn dep kórip em,
Ustaýyma kelmedi. /Tuman/
Joldyń shańyn ushyryp,
Aǵashtardy julqylap,
Buttaqtardy syndyryp,
Kórinbeı tur zyrqyrap. /Boran/
Qanatsyz qus manyp barady,
Kózinen jas tamyp barady. /Bult/
Áýeden kúbi tústi,
Kúbiniń túbi tústi. /Kún kúrkireýi/
Qoımasyn qys aqtaryp,
Japty aq mamyq. /Qar/
Shashyldy kókten aq monshaq,
Joǵaldy birden tapqansha – aq /Burshaq/
Altyn qaqpanyń sharttaryna durys jaýap bermegen oqýshy oıynnan shyǵady. Eseptiń jaýaby durys bolsa, altyn qaqpa ashylady da, qalǵan oqýshy «syr sandyqty» ashý úshin suraqqa jaýap beredi.
Suraq: Muhıt araldarynyń eń iri, sharýashylyǵy jaqsy damyǵan el. 3, 5 mln halyq turady. Astanasy-Vellıngton bul qaı aral?
Jaýaby: Jańa Zelandıa
Júrgizýshi: Tartysty báseke óziniń sharyqtaý shegine de jetken sıaqty. Syr sandyqtyń qupıasyn ashpaq bolǵan barlyq qatysýshylarymyzǵa rahmet aıta otyryp, ortaǵa búgingi saıysymyzdyń jeńimpazyn shaqyramyz /Jeńgen oqýshy maqtaý qaǵazymen marapattalady/. Saý bolyńyzdar!
You Might Also Like
