Sóılem týraly túsinik
Semeı qalasy, Q. Rysqulbekov
atyndaǵy №33 orta mekteptiń bastaýysh synyp muǵalimi
Baıjýmanova Kalımash Jagyparovna
Taqyryby: Sóılem týraly túsinik. Qazaq tili
Bilim berýshilik maqsaty:
1) Sóılem týraly maǵlumat berý.
2) Sóz tirkesin qoldana otyryp sóılem quraýǵa úıretý
3) Sóılem jáne túrlerimen tanystyrý.
Damytýshylyq maqsaty:
1) Óz oıyn aýyzsha, jazbasha baıandap bere bilýge úıretý.
2) Oqýshynyń oılaý qabiletin damytý.
3) Dúnıe tanymyn keńeıtý.
4) Sózdik qoryn molaıtý.
Tájirıbelik maqsaty:
1) Oqýshynyń minez - qylyq mádenıetin kalyptastyrý.
2) Óner týyndylaryń týsinip súıe bilýge baýlý.
Sabaq túri: ıntegrasıalyq sabaq.
Sabaq ádisi: suraq - jaýap, áńgimeleý, test, tirek - syzbamen jumys, kórnektilik.
Sabaq barysy:
1. Uıymdastyrý
2. Testpen jumys
Tapsyrmany oqýshylardyń aldyna jeke - jeke taratý.
1) Kóp núkteniń ornyna tıisti áripti jaz. S... ret, bar... k, sha... a, q... s.
2) Sózderdi býynǵa ból: Aqqý, ata, ydys, qalam.
3) Býyndardan sóz qupastyr: ó(pik), e(geý), ba(qa).
4 Oqýǵa bolmaıtyn áripti tap. Astyn syz. A, ó, v, d, e, h, , s, sh, e, .
5) Sózdegi daýystyny (-) bir syzyqpen, daýyssyzdardy (=) eki syzyqpep syz. Dáriger, Buzaý
6) Bir býyndy tap. Belgi (h) qoı. Orman, ara, uıa, qus, qoı, hat, kilt.
7) Jýan aıtylatyn sózderdi tap. Órkesh, qaraǵaı, jıde, qaıyq, báteńke.
8) Ár joldaǵy sózderden sóılem qurap jaz. Bıik, toǵaıda, ósedi, aǵashtar, uıa, balalar, jasady, kustarǵa, kilem, ádemi, edenge, tóselgen.
3. Balalar búgingi sabaqtyń maqsaty sóılem týraly maǵlumat alamyz, sóz tirkesin qoldana otyryp sóılem qurýdy úırenemiz. Sóılem jáne onyń túrlerimen tanysamyz.
Balalarǵa monshaq tastaryn kórsete otyryp suraqtar qoıý.
Muǵalim: Balalar, dybystaǵy monshaq tastar ádemi, ásheıkeli bolý úshin ne isteýimiz kerek? (Balalardyń pikirin bilý, sóıletý)
Balalar: Ydystaǵy tastar ádemi bolý úshin tastardy jipke tizip jınaýymyz kerek.
Muǵalim: Tastardy tizbektep jipke tizdik. Neni baıqadyńdar?
Balalar: Ádemi monshaq shyq
Muǵalim: Endi birneshe sóz alaıyq, árbir sózdi monshaqtyń jeke tasy dep oılaıyq
1) Sózder alý. Demaldy, jok, aýamen, adam, aýasyz, ómir, taza, aýa, kerek, bolý. Endi sózderdi oqıyk, B al al ar, túsindińder me? Ne týraly aıtylǵan?
(Balalardyń jaýaby)
2) Endi kelesi sóz tizbegine keleıik. Sóz tizbegin oqıyq.
Adam aýamen demalady. Aýasyz ómir joq, Aýa taza bolý kerek.
Túsindińder me? Ne týraly aıtylǵan? Birneshe mysaldy jekelegen sózder tutac oıdy bildire almaıdy, olar monshaqtyń jeke tasy sıaqty.
Ekinshi mysaldaǵy sózder bir - birimen tirkesip baılanysqan sóz tizbegin quryp bir oıdy bildirip tur. Bul tizbektelgen áshekeıli monshaq sıaqty. Endeshe aıaqtalǵan oıdy bildiretin sózdi sóılem deımiz.
Sóılemniń sońynda aıaqtalǵan oıdy bildiretin belgi bolýy kerek. Ol qandaı belgi dep oılaısyńdar? (Balalardyń jaýaby)
Núkte. Núkteniń belgisin kórsetý. Adam aýamen demalady. Aýasyz ómir joq, Aýa taza bolý kerek. Osy mysalda neshe sóılem bar? Ár sóılem neshe sózden kuralǵan?
(Balalardy sóıletý)
Endeshe sóılem bir sózden quralǵan sóılem, eki sózden quralǵan sóılem, úsh sózden quralǵan sóılem, bes sózden quralǵan sóılem bolyp keledi.
Balalarǵa sýretti kórsete otyryp aıtý, Á. Qasteevtiń «Altyn astyq» sýretin kórsetý.
Balalar, myna sýret qandaı ádemi salynǵan!
Adam aýamen demalady.
Balalar, osy eki sóılemdi oqyǵanda meniń daýys yrǵaǵym birdeı boldy ma?
(Balalardyń jaýaby)
Osy tań qalǵan daýys yrǵaǵyn kandaı tynys belgisimen belgileımiz? (Balalardyń jaýaby). Lep belgisimen.
4. Endi sýretke kóńil beleıikshi, Bul sýretti qazaqtyń ataqty sýretshisi ÁbilhanQasteev salǵan. Á. Qasteev 1904 jyly týyp, 1973 jyly kaıtys bolǵan. (Á. Qasteevtiń fotosýretin kórsetý). Taldyqorǵan oblysy Panfılov aýdanyndaǵy Shejin aýylynda týǵan. Ákesi tym erte qaıtys bolǵan. Jas kezinen ónerli bolyp, elge tanylǵan. Óneri tasyǵan, talaby tas jarǵan bala bir kýni: 13 jyl qoı baqtym. Endi oqımyn, Taıaq kýat bolsa da, murat emes dep aıaq taıaqty laqtyryp tastap, Jarkentke jaıaý jol tartady.
Jarkenttegi bir tatar boıyna jalshy bolyp, aýlasyn sypyrady. Osynda jýrip sýret ónerine ańsary tipti qatty aýady. Biraq oǵan kerek qaǵaz, boıaý qaıda? Kaladan tabylady, biraq ony satyp alatyn aqsha kaıda? Tapqany tek tamaǵyna jetedi. Talapty jas eshteńeden arlanbady.
Tatar boıynyń jalǵyz atty arbasyn jaldap bóshkelep bulaqtan sý tasydy. «Kimge sý kerek?» dep kósheni basyna kóterip aıqaılap, shelegin bir tıynnan satatyn edi. Óstip tapqan aqshasyna qaǵaz, boıaý satyp aldy. Óstip eńbegi janǵan jas sýretshiniń salǵan sýreti unap, fotograf S. Salamatov ony Kyzylordadaǵy oqý bólimine jibergen. Onda eki jyl oqyp beıneleý óneriniń negizin úırenedi. Á. Qasteev 180 - nen artyq sýret salyp, 200 - den artyq sýret kórmelerine qatysqan.
Muǵalim: Endi, balalar, Á. Qasteev atalaryń týraly ne bildińder? (Meniń daýys yrǵaǵymdy qandaı tynys belgisimen kórsetýge bolady?)
(Balalardy sóıletý). Suraq belgisi. Tynys belgisiniń sýretin kórsetý.
Muǵalim: Balalar, taǵy qandaı sýretshilerdi bilesińder? (Balalardń jaýaby)
Adamdardyń ózara pikir alysýy, seılesýi, bir - birine oıyn bildirýi sóılem arqyly júzege asady. Jazǵanda bir sóılem men ekinshi sóılemniń aralary.,?! sıaqty tynys belgilerimen ajyratylady.
5. Endi, balalar, mynandaı tapsyrma
Plakatta jazylǵan sóılemniń tynys belgilerin qoıý jáne ony dápterge jazý.
1) Jerde qar jatyr
2) Alaqaı, jerde qar jatyr
3) Qar qalyń jaýdy ma,.?! (Balalardyń jaýaptaryn tańdaý)
Biz búgingi sabaqta sóılemmen tanystyq. Endi końyrjaı aımaqqa saıahatqa shyǵaıyq.
KARTA BOIYNSHA JUMYS
Qońyrjaı aımaqqa bizdiń elimizdiń ońtústik oblystary Shymkent, Jambyl, Almaty, Qyzylorda t. b.
Oqýshylarǵa tapsyrma
«Qońyrjaı aımaq» sóz tirkesin paıdalanyp sýret boıynsha suraýly, lepti sóılemderquryńdar.
1) Qońyrjaı aımaqta maqta ósedi.
2) Maqta - qandaı appak!
3) Maqtadan ne isteýge bolady?
Káne, suraqqa jaýap bereıik (Balalardy sóıletemin)
(jip ıiredi, kilem toqıdy, kıim toqıdy),
Endi ózimiz turaty aımaqqa keleıik. Balalar, dándi daqyldardyń kóp túri bizdiń aımaqta ósedi. Sonyn biri - bıdaı. Bıdaıdyń «qara bıdaı» degen de týri bolady. Bizdiń aımaqta osy qara bıdaı ósiriledi. Kara bıdaıdy kúzde sebedi, ol qys boıy qar astynda jatady. Erte kóktemde ósedi. Qara bıdaı sóz tirkesin paıdalanyp sýretke qarap otyryp sóılem quraıyq.
Tirek - syzbany paıdalaný
Qara bıdaı sebildi sýaryldy ósip jınaldy.
Dáptermen jumys.
«Ózenniń sýy» sóz tirkesin paıdalanyp tirek - syzbany qoldana otyryp sóılem quraý.
Ózenniń sýy - - molaıady. Ózenniń sýy - Qap erigende jańbyr jaýǵanda egin sýarý toqtaǵanda - molaıady.
Sóılem neshe sózden quralǵan? Sóılemniń sońynan qandaı tynys belgisin qoıamyz?
Oqýlyqpen jumys. Jumbaqty sheshý. Dápterge kóshirip jazý.
Ózim sózden týramyn,
Aıaqtalǵan oıdy quramyn.
Jaýaby: (Sóılem)
Okýshylardyń eńbegin baǵalaý.
Úıge tapsyrma.
atyndaǵy №33 orta mekteptiń bastaýysh synyp muǵalimi
Baıjýmanova Kalımash Jagyparovna
Taqyryby: Sóılem týraly túsinik. Qazaq tili
Bilim berýshilik maqsaty:
1) Sóılem týraly maǵlumat berý.
2) Sóz tirkesin qoldana otyryp sóılem quraýǵa úıretý
3) Sóılem jáne túrlerimen tanystyrý.
Damytýshylyq maqsaty:
1) Óz oıyn aýyzsha, jazbasha baıandap bere bilýge úıretý.
2) Oqýshynyń oılaý qabiletin damytý.
3) Dúnıe tanymyn keńeıtý.
4) Sózdik qoryn molaıtý.
Tájirıbelik maqsaty:
1) Oqýshynyń minez - qylyq mádenıetin kalyptastyrý.
2) Óner týyndylaryń týsinip súıe bilýge baýlý.
Sabaq túri: ıntegrasıalyq sabaq.
Sabaq ádisi: suraq - jaýap, áńgimeleý, test, tirek - syzbamen jumys, kórnektilik.
Sabaq barysy:
1. Uıymdastyrý
2. Testpen jumys
Tapsyrmany oqýshylardyń aldyna jeke - jeke taratý.
1) Kóp núkteniń ornyna tıisti áripti jaz. S... ret, bar... k, sha... a, q... s.
2) Sózderdi býynǵa ból: Aqqý, ata, ydys, qalam.
3) Býyndardan sóz qupastyr: ó(pik), e(geý), ba(qa).
4 Oqýǵa bolmaıtyn áripti tap. Astyn syz. A, ó, v, d, e, h, , s, sh, e, .
5) Sózdegi daýystyny (-) bir syzyqpen, daýyssyzdardy (=) eki syzyqpep syz. Dáriger, Buzaý
6) Bir býyndy tap. Belgi (h) qoı. Orman, ara, uıa, qus, qoı, hat, kilt.
7) Jýan aıtylatyn sózderdi tap. Órkesh, qaraǵaı, jıde, qaıyq, báteńke.
8) Ár joldaǵy sózderden sóılem qurap jaz. Bıik, toǵaıda, ósedi, aǵashtar, uıa, balalar, jasady, kustarǵa, kilem, ádemi, edenge, tóselgen.
3. Balalar búgingi sabaqtyń maqsaty sóılem týraly maǵlumat alamyz, sóz tirkesin qoldana otyryp sóılem qurýdy úırenemiz. Sóılem jáne onyń túrlerimen tanysamyz.
Balalarǵa monshaq tastaryn kórsete otyryp suraqtar qoıý.
Muǵalim: Balalar, dybystaǵy monshaq tastar ádemi, ásheıkeli bolý úshin ne isteýimiz kerek? (Balalardyń pikirin bilý, sóıletý)
Balalar: Ydystaǵy tastar ádemi bolý úshin tastardy jipke tizip jınaýymyz kerek.
Muǵalim: Tastardy tizbektep jipke tizdik. Neni baıqadyńdar?
Balalar: Ádemi monshaq shyq
Muǵalim: Endi birneshe sóz alaıyq, árbir sózdi monshaqtyń jeke tasy dep oılaıyq
1) Sózder alý. Demaldy, jok, aýamen, adam, aýasyz, ómir, taza, aýa, kerek, bolý. Endi sózderdi oqıyk, B al al ar, túsindińder me? Ne týraly aıtylǵan?
(Balalardyń jaýaby)
2) Endi kelesi sóz tizbegine keleıik. Sóz tizbegin oqıyq.
Adam aýamen demalady. Aýasyz ómir joq, Aýa taza bolý kerek.
Túsindińder me? Ne týraly aıtylǵan? Birneshe mysaldy jekelegen sózder tutac oıdy bildire almaıdy, olar monshaqtyń jeke tasy sıaqty.
Ekinshi mysaldaǵy sózder bir - birimen tirkesip baılanysqan sóz tizbegin quryp bir oıdy bildirip tur. Bul tizbektelgen áshekeıli monshaq sıaqty. Endeshe aıaqtalǵan oıdy bildiretin sózdi sóılem deımiz.
Sóılemniń sońynda aıaqtalǵan oıdy bildiretin belgi bolýy kerek. Ol qandaı belgi dep oılaısyńdar? (Balalardyń jaýaby)
Núkte. Núkteniń belgisin kórsetý. Adam aýamen demalady. Aýasyz ómir joq, Aýa taza bolý kerek. Osy mysalda neshe sóılem bar? Ár sóılem neshe sózden kuralǵan?
(Balalardy sóıletý)
Endeshe sóılem bir sózden quralǵan sóılem, eki sózden quralǵan sóılem, úsh sózden quralǵan sóılem, bes sózden quralǵan sóılem bolyp keledi.
Balalarǵa sýretti kórsete otyryp aıtý, Á. Qasteevtiń «Altyn astyq» sýretin kórsetý.
Balalar, myna sýret qandaı ádemi salynǵan!
Adam aýamen demalady.
Balalar, osy eki sóılemdi oqyǵanda meniń daýys yrǵaǵym birdeı boldy ma?
(Balalardyń jaýaby)
Osy tań qalǵan daýys yrǵaǵyn kandaı tynys belgisimen belgileımiz? (Balalardyń jaýaby). Lep belgisimen.
4. Endi sýretke kóńil beleıikshi, Bul sýretti qazaqtyń ataqty sýretshisi ÁbilhanQasteev salǵan. Á. Qasteev 1904 jyly týyp, 1973 jyly kaıtys bolǵan. (Á. Qasteevtiń fotosýretin kórsetý). Taldyqorǵan oblysy Panfılov aýdanyndaǵy Shejin aýylynda týǵan. Ákesi tym erte qaıtys bolǵan. Jas kezinen ónerli bolyp, elge tanylǵan. Óneri tasyǵan, talaby tas jarǵan bala bir kýni: 13 jyl qoı baqtym. Endi oqımyn, Taıaq kýat bolsa da, murat emes dep aıaq taıaqty laqtyryp tastap, Jarkentke jaıaý jol tartady.
Jarkenttegi bir tatar boıyna jalshy bolyp, aýlasyn sypyrady. Osynda jýrip sýret ónerine ańsary tipti qatty aýady. Biraq oǵan kerek qaǵaz, boıaý qaıda? Kaladan tabylady, biraq ony satyp alatyn aqsha kaıda? Tapqany tek tamaǵyna jetedi. Talapty jas eshteńeden arlanbady.
Tatar boıynyń jalǵyz atty arbasyn jaldap bóshkelep bulaqtan sý tasydy. «Kimge sý kerek?» dep kósheni basyna kóterip aıqaılap, shelegin bir tıynnan satatyn edi. Óstip tapqan aqshasyna qaǵaz, boıaý satyp aldy. Óstip eńbegi janǵan jas sýretshiniń salǵan sýreti unap, fotograf S. Salamatov ony Kyzylordadaǵy oqý bólimine jibergen. Onda eki jyl oqyp beıneleý óneriniń negizin úırenedi. Á. Qasteev 180 - nen artyq sýret salyp, 200 - den artyq sýret kórmelerine qatysqan.
Muǵalim: Endi, balalar, Á. Qasteev atalaryń týraly ne bildińder? (Meniń daýys yrǵaǵymdy qandaı tynys belgisimen kórsetýge bolady?)
(Balalardy sóıletý). Suraq belgisi. Tynys belgisiniń sýretin kórsetý.
Muǵalim: Balalar, taǵy qandaı sýretshilerdi bilesińder? (Balalardń jaýaby)
Adamdardyń ózara pikir alysýy, seılesýi, bir - birine oıyn bildirýi sóılem arqyly júzege asady. Jazǵanda bir sóılem men ekinshi sóılemniń aralary.,?! sıaqty tynys belgilerimen ajyratylady.
5. Endi, balalar, mynandaı tapsyrma
Plakatta jazylǵan sóılemniń tynys belgilerin qoıý jáne ony dápterge jazý.
1) Jerde qar jatyr
2) Alaqaı, jerde qar jatyr
3) Qar qalyń jaýdy ma,.?! (Balalardyń jaýaptaryn tańdaý)
Biz búgingi sabaqta sóılemmen tanystyq. Endi końyrjaı aımaqqa saıahatqa shyǵaıyq.
KARTA BOIYNSHA JUMYS
Qońyrjaı aımaqqa bizdiń elimizdiń ońtústik oblystary Shymkent, Jambyl, Almaty, Qyzylorda t. b.
Oqýshylarǵa tapsyrma
«Qońyrjaı aımaq» sóz tirkesin paıdalanyp sýret boıynsha suraýly, lepti sóılemderquryńdar.
1) Qońyrjaı aımaqta maqta ósedi.
2) Maqta - qandaı appak!
3) Maqtadan ne isteýge bolady?
Káne, suraqqa jaýap bereıik (Balalardy sóıletemin)
(jip ıiredi, kilem toqıdy, kıim toqıdy),
Endi ózimiz turaty aımaqqa keleıik. Balalar, dándi daqyldardyń kóp túri bizdiń aımaqta ósedi. Sonyn biri - bıdaı. Bıdaıdyń «qara bıdaı» degen de týri bolady. Bizdiń aımaqta osy qara bıdaı ósiriledi. Kara bıdaıdy kúzde sebedi, ol qys boıy qar astynda jatady. Erte kóktemde ósedi. Qara bıdaı sóz tirkesin paıdalanyp sýretke qarap otyryp sóılem quraıyq.
Tirek - syzbany paıdalaný
Qara bıdaı sebildi sýaryldy ósip jınaldy.
Dáptermen jumys.
«Ózenniń sýy» sóz tirkesin paıdalanyp tirek - syzbany qoldana otyryp sóılem quraý.
Ózenniń sýy - - molaıady. Ózenniń sýy - Qap erigende jańbyr jaýǵanda egin sýarý toqtaǵanda - molaıady.
Sóılem neshe sózden quralǵan? Sóılemniń sońynan qandaı tynys belgisin qoıamyz?
Oqýlyqpen jumys. Jumbaqty sheshý. Dápterge kóshirip jazý.
Ózim sózden týramyn,
Aıaqtalǵan oıdy quramyn.
Jaýaby: (Sóılem)
Okýshylardyń eńbegin baǵalaý.
Úıge tapsyrma.
You Might Also Like
