InfoHub Logo

Qarabaý orta mektebi
Men hımıa páni muǵalimimin Qabıden Qundyz

8 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Sý – tabıǵı ámbebap eritkish.
Sýly eritindiler jáne júzginder, qospalardy bólý joldary. Sýdyń tiri organızmder úshin mańyzy, sý jáne eritindilerdiń tabıǵattaǵy, óndiristiń túrli salalaryndaǵy jáne aýyl sharýashylyǵyndaǵy mańyzy.
Sabaqtyń maqsaty: Sýdyń eritkish qasıetin túsindirý, tájirıbeler arqyly sýda erıtin jáne erimeıtin zattar týraly málimet berý. "Eritindi", "erigishtik " uǵymdarynyń mánin ashyp, onyń ónerkásiptegi, halyq sharýashylyǵyndaǵy alatyn ornyn kórsetý.

Oqý nátıjeleri
- Qandaı zattyń sýda erip, qandaı zattyń sýda erimeıtini týraly maǵlumat alady;
- Sýdyń adam úshin mańyzyn túsinedi;
- oqýshylardyń tanymdyq qabiletin damıdy;
- Sýdy lastamaý, sýdy únemdep paıdalaný kerektigin uǵynady.
Sabaq túri: Aralas sabaq;
Sabaq ádisi: toppen jumys, suraq - jaýap, esepter shyǵarý.
Kórnekiligi: ınteraktıvti taqtada slaıdtar, perıodtyq júıe, erigishtik kestesi,
Qural - jabdyqtar: ydystar, sý, qant, etıl spırti, gıps, bor, gazdy sok, ósimdik maıy, súzgi qaǵazy, qum, aǵash jańqasy;
Modýlder: AKT, STO, baǵalaý, dıalog, kóshbasshylyq;

Muǵalimniń is – áreketi
Uıymdastyrý 2 mınýt
Oqýshylarmen amandasý; synypty túgendeý, synypty toptarǵa bólý.

Úı tapsyrmasy 10 mınýt
1) 1 - top: Tabıǵattaǵy sý. Sýdyń fızıkalyq qasıetteri.
2 - top: Sýdyń quramy. Sýdyń hımıalyq qasıetteri. Qoldanylýy.
2) Eki top oqýshylary Sý týraly maqaldar aıtýdan jarysady.

Negizgi bólim 15 mınýt
Tájirıbeler:
1 - top: Sýda qanttyń erýinen ne baıqadyńdar?
2 - top: Sýda gıpstiń erýinen ne baıqadyńdar?
Sý - eritkish. Kóptegen zattar sýda erip, eritindi túzedi. Eritindiler degenimiz - eritkish pen erigen zat bólshekterinen turatyn jáne ózara bir - birimen fızıkalyq - hımıalyq áserlesetin júıe. İs júzinde kórgenimizdeı zattardyń barlyǵy derlik sýda jaqsy erı bermeıdi. (ydystaǵy sýǵa bordy salyp, erimeıtinin baıqaý). Sondyqtan bir zattyń ekinshi zatpen salystyrǵanda qansha erıtinin kórsetý úshin erigishtik uǵymy qoldanylady. Erigishtiktiń sandyq mólsheriniń erigishtik nemese eri koefısıenti arqyly anyqtalady. ol eritindi túzgen zat massasynyń eritkishtik kólemine qatynasyna teń. Ólshemderi: g/sm3, g/ml3. Berilgen temperatýrada áli de erı alatyn bolsa, eritindi qanyqpaǵan, al erı almasa - qanyqqan dep atalady.

Eritindiler úshke bólinedi: E - jaqsy erıtinder, AE - az erıtinder, EM - erimeıtinder. (erigishtik kestesimen tanystyrý). Bólme temperatýrasynda 100 g sýda 10 g - nan artyq zat erise jaqsy erıtin, 1 g - nan kem zat erise az erıtin, eger zat 0, 01 g - nan kemip ketse erimeıtin zattar dep atalady.

Qatty zattardyń kópshiligi úshin temperatýrany arttyrǵanda erigishtigi de artady. (Tuzdardyń erigishtik qısyqtary. 32 - sýreti boıynsha túsindirý)

Suıyqtardyń erýine tájirıbe: Stakandardaǵy sýǵa maı jáne etıl spırtin quıý. Spırt sýda sheksiz erıdi, al maı emýlsıa túzedi.

Gaz kúıindegi zattar úshin erigishtik qysym men temperatýraǵa baılanysty. Gazdardyń erigishtigi qysym artqan saıyn artady, al temperatýrany arttyrǵanda kemıdi. Gazdardyń erigishtik qasıetin gazdy sýsyndar daıyndaý úshin paıdalanady. (gazdy sýsyny bar shólmektiń qalpaǵyn ashqanda, pysyldaǵan daýystyń ishinde gaz bólinip shyqqanyn bildiredi) Gazdy sýsyndar daıyndaýda kómirtek dıoksıdin joǵary qysym arqyly erigishtigin joǵarylatyp jasaıdy.