InfoHub Logo

Sý – tirshilik kózi
Bólim: Qarapaıym sý týraly túsinik qalyptastyrý.
Maqsaty: Sýdyń tabıǵattaǵy jáne adam ómirindegi mańyzy týraly túsinik berý. Únemshildikke tárbıeleý. Qorshaǵan ortany qorǵaýǵa aýany, sýdy lastamaýǵa shaqyrý. Qazaqstandaǵy iri kólder men ózender týraly áńgimeleý. Logıkalyq oılaý qabiletterin, analız jasaýǵa jáne salystyra otyryp qorytyndy jasaýǵa úıretý. Otan súıgishtikke, qamqorlyqqa jáne tabıǵatty aıalaı bilýge tárbıeleý.

1. Sý týraly maqal - mátelder aıtý.
1. Sýsyz tirshilik joq.
2. Jer - qazyna,
Sý – altyn.
3. Bulaq kórseń kózin ash.
4. Sýly jer – nurly jer.
5. Tamshydan teńiz quralady.
6. Tirshilik kózi - sý.

2. Sý týraly jumbaq jasyrý.
1. Jylt - jylt etken,
Jylǵydan ótken. (Sý)
2. Esh tesikte turmaıdy,
Ol joqta jer qurǵaıdy. (Sý)
3. Ózi kók kóleńkesi joq. (Kól)
4. Kóp bytyra qorǵasyn,
Kóbeıtken jerdiń oljasyn. (Jańbyr)

Biz kúndelikti tamaqta qoldanylatyn kartopta 80 paıyz, almada 85 paıyz, sábizde 90 paıyz, balyqta 75 paıyz, qıarda 95 paıyz sý bolady eken. Adam tabıǵattan sýdy taza kúıinde alady, lastanǵan kúıde qaıtarady. Ózen men kólderge, zaýyt, fabrıka, turǵyn úıjaılardan sarqyndy sýlar quıylady. Odan ózen men kóldegi balyq pen basqa jándikteri qyrylyp qalady, tipti adamnyń ózi de shomylýǵa qaýipti. Tushshy sý jer betinde az, al biz ony lastaımyz. Sondyqtan bizdiń elimizde sý qoımalardy qorǵaý týraly arnaıy zań bar. Onda qoldanylǵan sý ózen men kólderge aǵyzylarda mindetti túrde zıandy qospalardan tazartylýy tıis delingen. Sýdy arnaıy qondyrǵylar arqyly tazartylady. Ózen men kól sýlary taza bolýy úshin ony qoqystaran tazartýy kerek. Kúl - qoqysty tastaýǵa bolmaıdy. Sýdy únemdep qoldaný da sýdy qorǵaýǵa jatady. Atam qazaq aıtpaqshy, «Sýdyń da suraýy bar» dep tegin aıtylmaǵan osydan bolar.

Qorytyndy:
Sýsyz - tirshilik joq.
Adam tamaq ishpeı aıdan astam ómir súre alady, al sýsyz úsh kúnge shydaı almaıdy. Sý barlyq ósimdiktermen janýarlardyń aǵzasynyń quramyna kiredi Adamnyń tamaǵyna jáne ishýine 2 - 3 lıtr sý qajet. Myna óleń joldaryn barlyǵymyz hormen aıtaıyq.