InfoHub Logo

Qazaqtyń belgili aqyny Sultanmahmut Toraıǵyrov 1893 jyly 28 qazanda Omsk ýeziniń Shaǵraı bolysyndaǵy Jantaı aýylynda dúnıege kelgen. Ákesi Shoqpyt Semeı gýbernıasynyń Pavlodar ýezinen.
Sultanmahmut alty jasynda ákesinen oqyp, hat tanıdy. Budan keıin de Shoqpyt birde ózi oqytyp, endi birde aýyl moldalaryna berip, balasynyń oqýyn úzbeıdi. Bolashaq aqyn 1902 - 1903 jyldary – Áli, 1904 - 1905 jyldary – Tortaı, 1906 - 1907 jyldary Muqan degen moldalardan dáris alady. Sultanmahmut úshin ásirese Muqan moldanyń tárbıesi erekshe bolady. Muqan molda kóp oqyǵan, ádebıetten habary bar, ózi de azdap óleń jazatyn adam bolady. Oqýshylaryn únemi qazaq aýyz ádebıetiniń, shyǵys ádebıetiniń úlgilerimen tanystyra otyryp, shákirtterin óleń jazýǵa baýlady.

Troısk, Semeı, Tomsk sıaqty iri qalalarda baryp oqýyn jalǵastyrýǵa nıettense de, qamqorshysy men qarjynyń joqtyǵynan, turmystyń qıynshylyǵynan ol maqsaty oryndalmaıdy. Biraq optımıs Sultanmahmut óz betimen izdenip kóp oqydy, ǵylymnyń áralýan salasynan habardar boldy, sóıtip zamanynyń oqymysty jastarynyń birine aınaldy.

Shyǵarmashylyǵy: Adasqan ómir, Kedeı, Jarqynbaı, Kim jazyqty, Qamar sulý, Jaqsylyq kórsem ózimnen.

Realıs - aqyn 20 ǵ. ádebıetinde jańa janrlar týǵyzdy, roman janrynyń, realısik poemanyń qalyptasýyna áser etti. Onyń adam ómiriniń mán - maǵynasy jaıly «Adasqan ómir» poemasy, 20 ǵ. basyndaǵy qazaqtyń irip - shirigen bıleýshi tabynyń ósken, tárbıe alǵan ortasy, eskilikke qarsy ún kótergen «Qamar sulý» shyǵarmasy, jastardy asqaq qıal, zor talapqa bastaıtyn lırıkasy ony qazaq ádebıetindegi demokrattyq ádebıettiń iri ókili etti.

Qazaq ulttyq mádenıetiniń kórnekti qaıratkeri, HH ǵasyr basyndaǵy qazaq ómiriniń shejireshisi bolǵan aqyn Sultanmahmut Toraıǵyrov 1920 jyly 21 mamyrda dúnıeden ótedi. Aqyn bar joǵy 27 jyl ǵana ómir súrdi...
Ómiri qysqa bolǵanmen, jyrlarynyń ǵumyry uzaqqa sozyldy. Aqyn baqyty da sonda.

Óleńderi

Aǵaıynnyń azǵandyǵy
Alty aıaq
Armanym
Asyl sóz
Baılyq
Bireý baı, bireý jarly
Endigi betalys
Jańǵyryp Altaı taýy salasynan
Jumaq
Kedeılik
Keldi hatyń, men sharshap
Kóńilim, nege jasısyń
Kúńgirt túspen oıǵa batyp
Qaıqy quıryq, shubar qyz, istik muryn
Qandaı basshy
Qaraǵaı da qaıǵyryp
Qos úı
Maǵynasyz meshit
Mańaıymnan ármen ket
Meıirimsiz ajal
Nege jasaımyn
Oqý
Oqýda maqsat ne?
Oqyp júrgen jastarǵa
Ornymyz medrese oqyp jatqan
Partıashyǵa
Sekildi ómir qysqa, jarty tutam
Soǵystyń kesiri
Túsimde
Shyǵamyn tiri bolsam adam bolyp