Sulýlyq syry nede?
Sulýlyq syry nede?
Tárbıeshi: Armysyzdar qurmetti ustazdar, qaıyrly kesh oqýshylar! Búgingi tárbıe saǵatymyzdyń taqyryby «Sulýlyq – syry nede?» dep atalady.
Taqyryptyń maqsaty: Oqýshylardy sulýlyq, kórkemdik, ádemilik uǵymyn sezine, túsine, kóre bilýge tárbıeleý. Oqýshylardyń adam ádemiligi týraly alǵan bilimderin, oılaý sheberlikterin, sóıleý mádenıetin damytý. Oqýshylarǵa estetıkalyq - etıkalyq tárbıe berý. Qyz balalar tárbıesin, qyz balanyń - ádeptiliktiń, ádemiliktiń, sulýlyqtyń jarshysy ekenin sóz etý.
Kórnekiligi: naqyl sózder, sýretter, beınekórinis, slaıd t, b
Tárbıeshi: Qurmetti oqýshylar! Men búgingi otyrysymyzdy Abaıdyń myna tamasha óleńderinen bastaǵym kelip tur.
Júrekten qozǵaıyn,
Ádepten ozbaıyn.
Ózi de bilmeı me,
Kóp sóılep sozbaıyn.
Tereńdep qaraısyń,
Telmirip turmaısyń.
Beıhabar júrgensip,
Bek qatty synaısyń.
Keń mańdaı, qolań shash,
Ia bir kez, ıa bir qulash.
Aq tamaq, qyzyl júz,
Qaraǵym betińdi ash.
Abaı sulýdyń syrtqy sulýlyǵyn osylaısha jyr áýezine qosady. Qarasań shynymen de adam tamsanatyndaı kóz aldyńa arý elesteıdi.
Adamnyń qylyǵy, minez - qulqy men is - qımylynyń jóni ári etıkalyq, ári estetıkalyq mánge ıe.
Sulýlyq – adam janyn marqaıtatyn, kózin qýantatyn, tamsantatyn, tánti etetin, súıindiretin kórinis, qımyl - áreket, pishin nemese oı - qıaldyń jemisi. Solardyń ishindegi eń keremeti qoǵam men tabıǵattyń erekshe perzenti – adam, jáne onyń sulýlyǵy. Osy tusta biz erekshe qyzdarymyzǵa toqtaǵymyz kelip otyr, ıaǵnı «Qyzdarǵa ásemdik jarasady» demekshi qyz balalar tárbıesin, qyz balany ádemiliktiń, ádeptiliktiń, jan – jaqty sulýlyqtyń jarshysy ekenin sóz etpekshimiz.
1 - oqýshy: Bizdiń halqymyzda qyz degen sózdiń ózi ádemiliktiń, jan – jaqty sulýlyqtyń sımvoly retinde qoldanylady.
Qyz emes, qyzdyń aty – qyzyl altyn,
Kóriner tolǵan aıdaı júzi jarqyn
Úlkenniń aldyn orap, sóz sóılemes,
Halqynyń saqtaı bilgen izgi saltyn.
Degendeı bul qyzdardyń ádepti, kórikti bolǵanyn ańǵartady. «Qyz – eldiń kórki, gúl – jerdiń kórki» degen de maqal bar. Osynyń bári de qyz balanyń súıkimdiliginen, náziktiliginen, ár iske talapty da alǵyrlyǵynan, óner – bilimge beıim turatyn sergektiginen shyqqan sózder bolsa kerek. Halqymyz qyz balany ardaqtap ustaıdy, oǵan qatty sóz aıtpaı, mápelep ósiredi.
2 - oqýshy: Qazaq halqynyń qyzdy erekshe qasterlegen, tuńǵysh bolyp ómirge kelse, «yrys» dep baǵalaǵan. «Eldiń kórki» dep olardyń júregin jylylyqqa bólep jandaryn jamanshylyqtan alystap ósirgen. Onyń sebebi – qyzdyń bolashaq ana ekendigin eskergendiginen.
Qyz bala tárbıesine ata – ana ǵana emes, kórshi – qolań, týǵan – týys, aýyl – aımaq bolyp sergektikpen qaraıtyn bolǵan. «Qyzǵa qyryq úıden tyıym» sóziniń astary da osynda jatsa kerek.
3 - oqýshy: Qyz balany tárbıeleýge halqymyz erte zamannan beri erekshe mán berip keledi. Qyz balany qurmettep, olardyń aldynda dóreki sóılemeı izetti bolýdy, er – turmany áshekeılengen sulý jorǵalardy qyzdaryna, qaryndastaryna mingizýdi, kıimniń sándisin, altyn buıymdardyń jaqsysyn qyzdaryna tartý etýdi dástúrge aınaldyrdy. Jıyn – toılarda qyz balany ár ýaqytta syıly orynǵa otyrǵyzǵan.
4 - oqýshy: Qyz bala úshin ótirik aıtý, urlyq isteý jáne qatygezdik qýlyq – sumdyq degen jat qasıet. Sondyqtan, jas qyz balany « Bireýdiń ala jibin attama», «Ótirik órge bastyrmaıdy», «Eshkimge qıanat jasama» dep adaldyqqa tárbıelegen.
5 - oqýshy: Halqymyz «Ákege qarap ul óser, sheshege qarap qyz óser», « Áke kórgen oq jonar, sheshe kórgen ton pisher» degendeı, jalpy otbasynda ul bala tárbıesinde ákeniń qyz bala tárbıesinde shesheniń ornyn erekshe baǵalaǵan.
6 - oqýshy: Halqymyzdyń atadan mura bolyp kele jatqan dástúrli qasıeti – qyz balany syılap, qasterledi. Qyz bala otyrǵan orynda ádep, izet, saqtaǵan, úlken bolsyn, kishi bolsyn oqys minez kórsetip, óreskel, beıbastyq sózge áste barmaǵan.
7 - oqýshy: Adamnyń syrtqy túrine, kıimine qarap ta qandaı adam ekendigin aıyrýǵa bolady. Qazirgi talǵamǵa, óziniń jas ereksheligine, estetıkalyq zańdylyqqa saı jarasymdy kıingen, sypaıy da úlgili qylyǵymen, mádenıettiligimen erekshelengen qyzdardy kórgende kóńiliń tolyp qýanyshqa bólenesiń.
8 - oqýshy: Tabıǵattyń ózi qyzdardyń ishki jáne syrtqy jan dúnıesin sulýlyqqa, náziktikke, qarapaıymdylyqqa, qaıyrymdylyqqa baı etip jaratqan. Jas qyzdardyń ózderi – aq qyrdyń qyzyl gúlindeı ádemi ǵoı. «İshi altyn, syrty kúmis sóz tóresi»
Tárbıeshi: Osy oraıda Qyzdardy syılaý degen ne? Syılaý úshin qandaı bolýyń kerek? Sulýlyq degen ne? Sulýlyqtyń qupıasy? Adamdy sulý etetin ne nárse? Tán sulýlyǵy? Jan sulýlyǵy degen ne? degen suraqtar tóńireginde pikirtalas ótkizeıik........
Tárbıeshi: Sonymen tán sulýlyǵyna adamnyń syrtqy kelbeti, ádemi kıinisi, shash sándeýi, júris - turysy, qımyl - qozǵalysy jatady eken. Moıny uzyn adamdy «aqqýdyń moınyndaı», qasy ádemi qıylǵan adamdy «qarlyǵashtyń qanatyndaı», súıkimdi balalardy «kıiktiń laǵyndaı», ádemi otyratyn adamdy «qıadaǵy qyrandaı», appaq adamdy «arshyǵan jumyrtqadaı» dep sýrettese, jan sulýlyǵynda adamdardy adamgershiligine, minezine, ınabattylyǵyna, izettiligine baılanysty ár túrli teńeý sózdermen atap jatady. Al jan sulýlyǵy týraly uly ǵulama oıshyl ǵalymdarymyz ne degen eken? Soǵan toqtalaıyq.
1 - oqýshy: Bala mańaıyndaǵy nárse de, sóıleıtin sózder de, adamdardyń júris turystary da jınaqy, retti, taza, ádepti, sulý bolýǵa tıisti. Jaratylystyń barlyǵy eki qarama - qarsy nárseden turady: aq - qara, kún - tún, ystyq - sýyq, jaqsy - jaman.
2 - oqýshy: Adam boıyndaǵy barlyq jaqsy qasıetter rýhtan týyndaıdy, al jaman qasıetter jaman qasıetter kórinisi bolyp tabylady.
3 - oqýshy: Abaı atamyz adam minezi jaıly «Men eger zań qýaty qolymda bar kisi bolsam, adam minezin túzep bolmaıdy degen kisiniń tilin keser edim» degen edi.
Sulýlyq syry nede? júkteý
Tárbıeshi: Armysyzdar qurmetti ustazdar, qaıyrly kesh oqýshylar! Búgingi tárbıe saǵatymyzdyń taqyryby «Sulýlyq – syry nede?» dep atalady.
Taqyryptyń maqsaty: Oqýshylardy sulýlyq, kórkemdik, ádemilik uǵymyn sezine, túsine, kóre bilýge tárbıeleý. Oqýshylardyń adam ádemiligi týraly alǵan bilimderin, oılaý sheberlikterin, sóıleý mádenıetin damytý. Oqýshylarǵa estetıkalyq - etıkalyq tárbıe berý. Qyz balalar tárbıesin, qyz balanyń - ádeptiliktiń, ádemiliktiń, sulýlyqtyń jarshysy ekenin sóz etý.
Kórnekiligi: naqyl sózder, sýretter, beınekórinis, slaıd t, b
Tárbıeshi: Qurmetti oqýshylar! Men búgingi otyrysymyzdy Abaıdyń myna tamasha óleńderinen bastaǵym kelip tur.
Júrekten qozǵaıyn,
Ádepten ozbaıyn.
Ózi de bilmeı me,
Kóp sóılep sozbaıyn.
Tereńdep qaraısyń,
Telmirip turmaısyń.
Beıhabar júrgensip,
Bek qatty synaısyń.
Keń mańdaı, qolań shash,
Ia bir kez, ıa bir qulash.
Aq tamaq, qyzyl júz,
Qaraǵym betińdi ash.
Abaı sulýdyń syrtqy sulýlyǵyn osylaısha jyr áýezine qosady. Qarasań shynymen de adam tamsanatyndaı kóz aldyńa arý elesteıdi.
Adamnyń qylyǵy, minez - qulqy men is - qımylynyń jóni ári etıkalyq, ári estetıkalyq mánge ıe.
Sulýlyq – adam janyn marqaıtatyn, kózin qýantatyn, tamsantatyn, tánti etetin, súıindiretin kórinis, qımyl - áreket, pishin nemese oı - qıaldyń jemisi. Solardyń ishindegi eń keremeti qoǵam men tabıǵattyń erekshe perzenti – adam, jáne onyń sulýlyǵy. Osy tusta biz erekshe qyzdarymyzǵa toqtaǵymyz kelip otyr, ıaǵnı «Qyzdarǵa ásemdik jarasady» demekshi qyz balalar tárbıesin, qyz balany ádemiliktiń, ádeptiliktiń, jan – jaqty sulýlyqtyń jarshysy ekenin sóz etpekshimiz.
1 - oqýshy: Bizdiń halqymyzda qyz degen sózdiń ózi ádemiliktiń, jan – jaqty sulýlyqtyń sımvoly retinde qoldanylady.
Qyz emes, qyzdyń aty – qyzyl altyn,
Kóriner tolǵan aıdaı júzi jarqyn
Úlkenniń aldyn orap, sóz sóılemes,
Halqynyń saqtaı bilgen izgi saltyn.
Degendeı bul qyzdardyń ádepti, kórikti bolǵanyn ańǵartady. «Qyz – eldiń kórki, gúl – jerdiń kórki» degen de maqal bar. Osynyń bári de qyz balanyń súıkimdiliginen, náziktiliginen, ár iske talapty da alǵyrlyǵynan, óner – bilimge beıim turatyn sergektiginen shyqqan sózder bolsa kerek. Halqymyz qyz balany ardaqtap ustaıdy, oǵan qatty sóz aıtpaı, mápelep ósiredi.
2 - oqýshy: Qazaq halqynyń qyzdy erekshe qasterlegen, tuńǵysh bolyp ómirge kelse, «yrys» dep baǵalaǵan. «Eldiń kórki» dep olardyń júregin jylylyqqa bólep jandaryn jamanshylyqtan alystap ósirgen. Onyń sebebi – qyzdyń bolashaq ana ekendigin eskergendiginen.
Qyz bala tárbıesine ata – ana ǵana emes, kórshi – qolań, týǵan – týys, aýyl – aımaq bolyp sergektikpen qaraıtyn bolǵan. «Qyzǵa qyryq úıden tyıym» sóziniń astary da osynda jatsa kerek.
3 - oqýshy: Qyz balany tárbıeleýge halqymyz erte zamannan beri erekshe mán berip keledi. Qyz balany qurmettep, olardyń aldynda dóreki sóılemeı izetti bolýdy, er – turmany áshekeılengen sulý jorǵalardy qyzdaryna, qaryndastaryna mingizýdi, kıimniń sándisin, altyn buıymdardyń jaqsysyn qyzdaryna tartý etýdi dástúrge aınaldyrdy. Jıyn – toılarda qyz balany ár ýaqytta syıly orynǵa otyrǵyzǵan.
4 - oqýshy: Qyz bala úshin ótirik aıtý, urlyq isteý jáne qatygezdik qýlyq – sumdyq degen jat qasıet. Sondyqtan, jas qyz balany « Bireýdiń ala jibin attama», «Ótirik órge bastyrmaıdy», «Eshkimge qıanat jasama» dep adaldyqqa tárbıelegen.
5 - oqýshy: Halqymyz «Ákege qarap ul óser, sheshege qarap qyz óser», « Áke kórgen oq jonar, sheshe kórgen ton pisher» degendeı, jalpy otbasynda ul bala tárbıesinde ákeniń qyz bala tárbıesinde shesheniń ornyn erekshe baǵalaǵan.
6 - oqýshy: Halqymyzdyń atadan mura bolyp kele jatqan dástúrli qasıeti – qyz balany syılap, qasterledi. Qyz bala otyrǵan orynda ádep, izet, saqtaǵan, úlken bolsyn, kishi bolsyn oqys minez kórsetip, óreskel, beıbastyq sózge áste barmaǵan.
7 - oqýshy: Adamnyń syrtqy túrine, kıimine qarap ta qandaı adam ekendigin aıyrýǵa bolady. Qazirgi talǵamǵa, óziniń jas ereksheligine, estetıkalyq zańdylyqqa saı jarasymdy kıingen, sypaıy da úlgili qylyǵymen, mádenıettiligimen erekshelengen qyzdardy kórgende kóńiliń tolyp qýanyshqa bólenesiń.
8 - oqýshy: Tabıǵattyń ózi qyzdardyń ishki jáne syrtqy jan dúnıesin sulýlyqqa, náziktikke, qarapaıymdylyqqa, qaıyrymdylyqqa baı etip jaratqan. Jas qyzdardyń ózderi – aq qyrdyń qyzyl gúlindeı ádemi ǵoı. «İshi altyn, syrty kúmis sóz tóresi»
Tárbıeshi: Osy oraıda Qyzdardy syılaý degen ne? Syılaý úshin qandaı bolýyń kerek? Sulýlyq degen ne? Sulýlyqtyń qupıasy? Adamdy sulý etetin ne nárse? Tán sulýlyǵy? Jan sulýlyǵy degen ne? degen suraqtar tóńireginde pikirtalas ótkizeıik........
Tárbıeshi: Sonymen tán sulýlyǵyna adamnyń syrtqy kelbeti, ádemi kıinisi, shash sándeýi, júris - turysy, qımyl - qozǵalysy jatady eken. Moıny uzyn adamdy «aqqýdyń moınyndaı», qasy ádemi qıylǵan adamdy «qarlyǵashtyń qanatyndaı», súıkimdi balalardy «kıiktiń laǵyndaı», ádemi otyratyn adamdy «qıadaǵy qyrandaı», appaq adamdy «arshyǵan jumyrtqadaı» dep sýrettese, jan sulýlyǵynda adamdardy adamgershiligine, minezine, ınabattylyǵyna, izettiligine baılanysty ár túrli teńeý sózdermen atap jatady. Al jan sulýlyǵy týraly uly ǵulama oıshyl ǵalymdarymyz ne degen eken? Soǵan toqtalaıyq.
1 - oqýshy: Bala mańaıyndaǵy nárse de, sóıleıtin sózder de, adamdardyń júris turystary da jınaqy, retti, taza, ádepti, sulý bolýǵa tıisti. Jaratylystyń barlyǵy eki qarama - qarsy nárseden turady: aq - qara, kún - tún, ystyq - sýyq, jaqsy - jaman.
2 - oqýshy: Adam boıyndaǵy barlyq jaqsy qasıetter rýhtan týyndaıdy, al jaman qasıetter jaman qasıetter kórinisi bolyp tabylady.
3 - oqýshy: Abaı atamyz adam minezi jaıly «Men eger zań qýaty qolymda bar kisi bolsam, adam minezin túzep bolmaıdy degen kisiniń tilin keser edim» degen edi.
Sulýlyq syry nede? júkteý
You Might Also Like
