InfoHub Logo

Taqyryby: Sılındr, onyń elementteri. Sılındrdi jazyqtyqtarmen qıý

Maqsaty: Oqýshylarǵa aınalý deneleri, sılındr týraly bilim berý. Olarǵa sılındrdiń anyqtamasy, elementteri, qımalary, jazbasy túsinigin berip, betiniń aýdanyn tabý formýlalarymen tanystyrý.
Mindetteri:
- Zertteý jumystary men praktıkalyq jumystar oryndata otyryp, olardyń sılındrdiń anyqtamasy, elementteri, qımalary, jazbasy, betiniń aýdanyn tabý formýlalaryn bilýge zeıinin aýdarý.

- Jattyǵýlar men esepter shyǵartý jumystaryn oryndata otyryp, oqýshylardyń oılaý, este saqtaý, erkin sóıleý qabiletterin arttyryp, oılaryn aıqyn, naqty jetkize bilý daǵdylaryn damytý.

- Oqýshylardyń óz betimen izdenýge, iskerlikke úıretý. Bir - birin syılap, tyńdaı bilýge tárbıeleý jáne mamandyqqa baýlý.

Sabaq tıpi: Jańa bilimdi baıandaý
Sabaq túri: Dástúrden tys sabaq: kózben kórý, estý, taldaý.
Kórnekiligi: slaıdtar, kartochkalar
Ádebıetter: A. V. Pogorelov 7 - 11, L. S. Atanasán10 - 11, Gýsev, Qaǵazbaev 11 synyp geometrıa oqýlyqtary.

Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý: Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý. Synypty topqy bólý. Oqýshylarǵa: sizder sharshy, dóńgelek, úshburyshtardan turatyn barlyǵy on fıgýrany paıdalanyp adam beınesin salyńdar.
• sharshy - basqarýshylyq qabileti joǵary. aldyna qoıǵan maqsatqa jetetin adam
• úshburysh - eńbkqor, tózimdi, óz isiniń sheberi, bastaǵan isti aıaǵyna deıin jetkizetin jandar.
• dóńgelek - óte meıirimdi, basqaǵa qaıǵysyn da, qýanyshyn da bólýge daıar turatyn jandar.

İİ. Ótkendi qaıtalaý
Kirispe baqylaý: «ne bilemiz?»
Mindeti: ótken sabaqtarda alǵan bilimderin, termınderdi, negizgi túsinikterdi tekserý, qaıtalaý.
İİİ. Negizgi bólim. Motıvasıalyq ózekti bólim:« ne bilgim keledi?»
Mindeti: problemany qoıa bilý jáne ony sheshý. 1. Aınalý deneleri, 2. Sılındr, onyń elementteri, 3. jazbasy men betiniń aýdany jáne kólemi, 4. jazyqtyqtarmen qımasy

STO tehnologıasynyń JKSO strategıasy boıynsha, ár toptyń aldynda 1, 2, 3, 4 sıfrlary jatady. Sonyń ishinen árbireýi qalaǵan sandy alady. Birlikter bir top bolyp aınalý denelerin,
ekilikter sılındr, onyń elementteri, úshtikter sılındrdiń jazbasy men betiniń aýdany jáne kólemi, tórttikter sılındrdiń jazyqtyqtarmen qımasy taqyryptaryn zerttep qarastyrady.
İ top - Aınalý deneleri
İİ top - Sılındr, onyń elementteri
İİİ top - jazbasy men betiniń aýdany
İV top - jazyqtyqtarmen qımasy

Odan keıin olar óz otbasylaryna qaıta oralyp, bir - birine sılındr jaıly alǵan málimetterimen bólisip, zertteý jumystaryn ortaǵa salady.

Praktıkada bizge fıgýralardy jazyqtyqta burýǵa qaraǵanda, fıgýralardy keńistikte osten aınaldyra burý jıi kezdesedi. Biz kúndelikti ómirde denelerdiń óz osinen aınalýyn baqylap ta,
kýá bolyp ta júrmiz. Mysaly, Jer Kúndi aınala qozǵala otyryp, óz osinen de aınalady. Kúnniń de óz aınalý osi bar jáne ol óz osinen aınalady. Dıirmen ebelekteriniń (qalaqtarynyń) qozǵalysy fıgýranyń óz osinen aınalýyna mysal bola alady. Sonymen qatar esikti ashqanda - bul esiktiń(tikburyshty paralelepıpedtiń óz osinen aınalýy(topsalar ornalasqan túzý - onyń aınalý osi. Osyndaı mysaldardy tehnıkadan da keltirýge bolady: samolettiń ebelekteri, týrbınalardyń aınalý valdary, stanoktardyń aınalý tetikteri jáne t. b.

Aınalý ositeri bar, ıaǵnı qaısybir osten belgili bir buryshqa aınaldyrǵanda ózine - ózi kóshetin fıgýralarda kezdesedi. Mysaly shahmat fıgýrasynyń, vazanyń aınalý osteri bar.
Aınalý osteri, ásirese dóńgelek fıgýralarda – cferada, sharda, sılındrde, konýsta bolady. Sondyqtan olardy keıde aınalý deneleri dep te ataıdy.

Sılındr dep bir jazyqtyqta jatpaıtyn, paralel kóshirgende dál bettesetin eki dóńgelekten jáne osy dóńgelekterdiń sáıkes núktelerin qosatyn barlyq kesindilerden quralatyn deneni ataıdy. Dóńgelekterdi sılındrdiń tabandary dep, al dóńgelekter sheńberlerleriniń sáıkes núktelerin qosatyn kesindilerdi sılındrdiń jasaýshylary dep ataıdy. Paralel kóshirý degenimiz qozǵalys bolǵandyqtan, sılındrdiń tabandary teń bolady. Sılındrdiń tabandary paralel jazyqtyqtarda jatady. Sılındrdiń jasaýshylary paralel jáne teń bolady.
Sılındrdiń beti tabandarynan jáne búıir betinen quralady. Al búıir beti jasaýshylardan turady.

Eger sılındrdiń jasaýshylary taban jazyqtyqtaryna perpendıkýlár bolsa, onda ony tik sılındr dep ataıdy.
Tik sılındrdi kórneki túrde tik tórtburyshty bir qabyrǵasynan ós retinde alyp, aınaldyrǵanda jasalatyn dene dep qarastyrýǵa bolady.