Táýelsizdik – ata - babam ańsaǵan
Taqyryby: Táýelsizdik – ata - babam ańsaǵan
Maqsaty: 1. Oqýshylarǵa qazaq halqynyń táýelsizdik jolyndaǵy erlik kúresi men ǵasyrlar boıy basynan ótken qıynshylyqtaryn aıta kelip, osy qıyn jyldary eliniń azattyǵyn, erkindikti ańsaǵan ult zıalylaryna toqtalý. Táýelsiz Qazaqstannyń 28 jyl ishindegi qol jetken jetistikterimen tanystyrý.
2. Qanshama qurbandyqpen qol jetken táýelsizdigimizdi qurmetteı, qasterleı bilýge tárbıeleý, Qazaqstannyń keleshegi úshin aıanbaı eńbek etýge shaqyrý.
3. Oqýshylar boıynda otansúıgishtik - patrıottyq sezimderin tárbıeleý.
Kórnekiligi: Qazaqstan respýblıkasynyń kartasy, Elimizdiń týy, Eltańbasy men Ánurany, Otan, týǵan jer týraly naqyl sózder, býkletter.
Tehnıkalyq qural: mýltımedıalyq qondyrǵy.
Barysy:
Muǵalim: Búgingi tárbıe saǵatymyz Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdik merekesine arnalady. 1991 j. 16 jeltoqsanda Táýelsizdik Deklarasıasy qabyldanyp, Qazaqstan ózin táýelsiz el retinde jarıalady. «Táýelsizdik – ata - babam ańsaǵan» atty tárbıe saǵatymyz halqymyzdyń táýelsizdikke jetý jolyndaǵy erlik kúresi men qazirgi Qazaqstannyń jetistikterine arnalady. Tárbıe saǵatymyzdy tómendegi jospar boıynsha júrgizemiz:
1. Kirispe.
Táýelsiz el - Qazaqstan.
2. Táýelsizdik jolynda kúresken tulǵalar.
3. Tarıhı oqıǵalar tizbesi.
4. Táýelsizdik alǵannan keıingi qol jetkizgen jetistikter.
5. Qorytyndy.
Tarıhqa kóz júgirtsek, qazaq – naǵyz batyr halyq ekenin moıyndaısyń. Júgi narda, qazany teńde bolyp, kóship - qonyp ómir súrgen ata - babalarymyz úsh nárseni boıtumardaı saqtap qadirlegen. Ol el men jer jáne ana tili. Qandaı halyq bolmasyn osy úsheýinsiz egemen el ekenin dáleldeı almaısyń. Al endi biz halqymyzdyń san ǵasyrlar kúresip armandap jetken Táýelsizdik jolyn jyrlaıyq.
1 - júrgizýshi:
Armysyzdar, Otandastar!
2 - júrgizýshi:
Qaıyrly kún, qymbatty qonaqtar, ustazdar, ata - analar, oqýshylar!
1 - júrgizýshi:
Elimizdiń táýelsizdik alýy - halqymyzdyń tarıhynda jańa dáýirdiń betin ashty, búkil qoǵamdyq ómirimizge jańa lep, serpin ala keldi. Ol - barshamyz beıbit ómirde, erkindikti ańsaǵan aq nıet, aq tileýmen ózimiz tikken ortaq shańyraǵymyzdyń táýelsizdigi.
2 - júrgizýshi:
Shattyq nury shashylyp zeńbirekten
Shýaǵyn kún tógndi endi kókten.
Shylbyr úzdi dalanyń arǵymaǵy,
Táýelsizdik jalaýyn jelbiretken.
Dúbir qosyp ózińdeı sáıgúlikke
Aq boz attyń aldynan jandy úmit te.
Tý ǵyp ustap ańsaǵan azattyqty,
Qazaqstan bet aldy máńgilikke!
1 - oqýshy. M. Shahanov « Tórt ana»
«Taǵdyryńdy tamyrsyzdyq indetinen qalqala,
Mazmun joqta mazmunsyzdyq shyǵa keler ortaǵa,
Ár adamda óz anasynan basqa da,
Demep júrer arqada,
Bolý kerek qudiretti tórt ana:
Týǵan jeri - túp qazyǵy aıbyny,
Týǵan tili - sarqylmaıtyn baılyǵy.
Týǵan dástúr, salt - sanasy, tiregi
Qadamyna shýaq shashar únemi
Jáne týǵan tarıhy.
Eske alýǵa qanshama
Aýyr ári qasiretti bolsa da
Qudireti joq tórt anaǵa teń keler,
Onsyz sanań qańbaqqa uqsap sendeler.
Ózge ananyń ulylyǵyn tanymas,
Tórt anasyn mensinbegen pendeler.
Tórt anadan senim taba almaǵan
Tamyrsyzdyń basy qaıdy qalmaǵan.
Tórt anasyn syılamaǵan halyqtyń
Eshqashanda baq juldyzy janbaǵan.
Qasıetti bul tórt ana - taǵdyrymnyń tynysy.
Tórt ana úshin bolǵan kúres - terdiń ulysy!»
2 - júrgizýshi:
Táýelsizdik ata - babam ańsaǵan
Jete almaı qurban boldy qansha adam.
1 - júrgizýshi: Qazaq halqy azattyq úshin talaı qıyndyqty bastan keshirdi. Biraq eshqashan moıymady, kúrese bildi. Azattyq tańy týatynyna kámil sendi. Endi osy keıbir oqıǵalardy eske túsirip óteıik.
1 - kórinis.
Jońǵar han ordasy. Han taqta otyr.
Ýázir: «Taqsyr! Qazaqtar kelip tur»
Han: «Kirsin!»
«Iá, qazaqtar! Nemenege keldińder? Aıtatatyndaryńdy aıtyńdar da, elderińe qaıtyńdar!»
Qazybek: «Biz – qazaq degen elmiz, biraq eshkimge soqtyqpaı jaı jatqan elmiz. Elimizden qut - bereke qashpasyn dep, jerimizdiń shetin jaý baspasyn dep, naızaǵa úki taqqan elmiz, basymyzdan sóz asyrmaǵan elmiz. Sen qalmaq ta, biz qazaq tabysqaly kelgenbiz. Sen temir de biz kómir eritkeli kelgenbiz. Berseń jóndep bitimińdi aıt, ne turatyn jerińdi aıt»
Han: «Balam, atyń kim?»
Qazybek bı: «Atym – Qazybek, ákem – Keldibek, ultym – qazaq, rýym – Qarakesek»
Han: «Endeshe, daýsyń qazdyń daýsyndaı qańqyldap shyǵady eken, esimiń qaz daýysty Qazybek bop qaıta jańǵyrsyn»
1 - júrgizýshi: Iá, qazaq halqynyń basynan nebir qıly zaman ótti. Tarıhta aty shýly «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» qaraly atqa ıe bolǵan 1723 jylǵy jońǵar shapqynshylyǵy qazaq jerin oısyratyp ketti.
2 - júrgizýshi: 1837 - 1847 jyldardaǵy Kenesary Qasymuly bastaǵan ult - azattyq kóterilis.
1836 - 1838 jyldardaǵy İshki Bókeı ordasyndaǵy Isataı Taımanuly bastaǵan ult - azattyq kóterilis. Bul kóterilis Reseı patsha úkimetine qarsy baǵyttaldy. Qazaq sharýalarynyń jerlerin tartyp alyp, orys sharýalaryna úlestirip bergen olar halyqtyń ashý - yzasyn týdyrdy. Isataıdyń serigi, aqyn Mahambet Ótemisuly óz jyrlaryn osy taqyrypqa arnady.
Mahambettiń óleńinen úzindi. «Men, men edim, men edim...» Oqıtyn B. Nursultan.
«Men, men edim, men edim,
Men Narynda júrgende
Eńirep júrgen er edim
Isataıdyń barynda
Eki tarlan bóri edim,
Qaı qazaqtan kem edim,
Bir qazaqpen teń edim.
Ózderińdeı handardyń
Qarny jýan bılerdiń
Atandaı daýsyn aqyrtyp,
Laýazymyn kókke shaqyrtyp,
Basyn kessem dep edim
Edildiń boıy en toǵaı
El qondyrsam dep edim
Jaǵalaı jatqan sol elge
Mal toltyrsam dep edim»
1 - júrgizýshi: 1917 j. bastap qazaq eli keńes eliniń quramynda boldy. 1925 - 1933j. j. Goloshekın Qazaqstanda áli revolúsıa bolmaǵan dep, «Kishi Oktábr» saıasatyn júrgizdi. Eldi ashtyq tyǵyryna tirep negizgi kún kórisi mal bolǵan qazaqtar eki - úsh jylda maldarynan túgel aırylyp, Qazaqstanda turatyn 2 mln. qazaq ashtyqtan qyryldy.
2 - júrgizýshi: 1937j. asyra silteýdiń kesiri – bizdiń qazaq ádebıetinde jaıqalyp kele jatqan jas terekterdiń tamyryn qıdy. (Qýǵyn - súrginge ushyraǵan aqyn - jazýshylardyń portretteri)
1 - júrgizýshi: Aqtańdaq jyldardaǵy «qazaq» dep qabyrǵasy qaıysqan qaıratkerler de táýelsizdigimizge jetkizer uly joldaǵy qurbandar edi.
2 - júrgizýshi: Qurbandarym, jazyqsyz qurbandarym,
Bet - baǵdaryn baqıǵa burǵandarym.
Qaraly jyldardaı bop qaraýytyp,
Halqymnyń máńgi esinde turǵandary.
Qurbandarym, jazyqsyz qurbandarym,
Keýdemdegi qolańtany qozdatqanyń
Tunshyqsa da, túrmede tozbapty ánim.
Jazyqsyz japa shegip bul jalǵannan
Jaltaqtatyp kete barǵan bozdaqtaryn.
Táýelsizdik – ata-babam ańsaǵan júkteý
Maqsaty: 1. Oqýshylarǵa qazaq halqynyń táýelsizdik jolyndaǵy erlik kúresi men ǵasyrlar boıy basynan ótken qıynshylyqtaryn aıta kelip, osy qıyn jyldary eliniń azattyǵyn, erkindikti ańsaǵan ult zıalylaryna toqtalý. Táýelsiz Qazaqstannyń 28 jyl ishindegi qol jetken jetistikterimen tanystyrý.
2. Qanshama qurbandyqpen qol jetken táýelsizdigimizdi qurmetteı, qasterleı bilýge tárbıeleý, Qazaqstannyń keleshegi úshin aıanbaı eńbek etýge shaqyrý.
3. Oqýshylar boıynda otansúıgishtik - patrıottyq sezimderin tárbıeleý.
Kórnekiligi: Qazaqstan respýblıkasynyń kartasy, Elimizdiń týy, Eltańbasy men Ánurany, Otan, týǵan jer týraly naqyl sózder, býkletter.
Tehnıkalyq qural: mýltımedıalyq qondyrǵy.
Barysy:
Muǵalim: Búgingi tárbıe saǵatymyz Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdik merekesine arnalady. 1991 j. 16 jeltoqsanda Táýelsizdik Deklarasıasy qabyldanyp, Qazaqstan ózin táýelsiz el retinde jarıalady. «Táýelsizdik – ata - babam ańsaǵan» atty tárbıe saǵatymyz halqymyzdyń táýelsizdikke jetý jolyndaǵy erlik kúresi men qazirgi Qazaqstannyń jetistikterine arnalady. Tárbıe saǵatymyzdy tómendegi jospar boıynsha júrgizemiz:
1. Kirispe.
Táýelsiz el - Qazaqstan.
2. Táýelsizdik jolynda kúresken tulǵalar.
3. Tarıhı oqıǵalar tizbesi.
4. Táýelsizdik alǵannan keıingi qol jetkizgen jetistikter.
5. Qorytyndy.
Tarıhqa kóz júgirtsek, qazaq – naǵyz batyr halyq ekenin moıyndaısyń. Júgi narda, qazany teńde bolyp, kóship - qonyp ómir súrgen ata - babalarymyz úsh nárseni boıtumardaı saqtap qadirlegen. Ol el men jer jáne ana tili. Qandaı halyq bolmasyn osy úsheýinsiz egemen el ekenin dáleldeı almaısyń. Al endi biz halqymyzdyń san ǵasyrlar kúresip armandap jetken Táýelsizdik jolyn jyrlaıyq.
1 - júrgizýshi:
Armysyzdar, Otandastar!
2 - júrgizýshi:
Qaıyrly kún, qymbatty qonaqtar, ustazdar, ata - analar, oqýshylar!
1 - júrgizýshi:
Elimizdiń táýelsizdik alýy - halqymyzdyń tarıhynda jańa dáýirdiń betin ashty, búkil qoǵamdyq ómirimizge jańa lep, serpin ala keldi. Ol - barshamyz beıbit ómirde, erkindikti ańsaǵan aq nıet, aq tileýmen ózimiz tikken ortaq shańyraǵymyzdyń táýelsizdigi.
2 - júrgizýshi:
Shattyq nury shashylyp zeńbirekten
Shýaǵyn kún tógndi endi kókten.
Shylbyr úzdi dalanyń arǵymaǵy,
Táýelsizdik jalaýyn jelbiretken.
Dúbir qosyp ózińdeı sáıgúlikke
Aq boz attyń aldynan jandy úmit te.
Tý ǵyp ustap ańsaǵan azattyqty,
Qazaqstan bet aldy máńgilikke!
1 - oqýshy. M. Shahanov « Tórt ana»
«Taǵdyryńdy tamyrsyzdyq indetinen qalqala,
Mazmun joqta mazmunsyzdyq shyǵa keler ortaǵa,
Ár adamda óz anasynan basqa da,
Demep júrer arqada,
Bolý kerek qudiretti tórt ana:
Týǵan jeri - túp qazyǵy aıbyny,
Týǵan tili - sarqylmaıtyn baılyǵy.
Týǵan dástúr, salt - sanasy, tiregi
Qadamyna shýaq shashar únemi
Jáne týǵan tarıhy.
Eske alýǵa qanshama
Aýyr ári qasiretti bolsa da
Qudireti joq tórt anaǵa teń keler,
Onsyz sanań qańbaqqa uqsap sendeler.
Ózge ananyń ulylyǵyn tanymas,
Tórt anasyn mensinbegen pendeler.
Tórt anadan senim taba almaǵan
Tamyrsyzdyń basy qaıdy qalmaǵan.
Tórt anasyn syılamaǵan halyqtyń
Eshqashanda baq juldyzy janbaǵan.
Qasıetti bul tórt ana - taǵdyrymnyń tynysy.
Tórt ana úshin bolǵan kúres - terdiń ulysy!»
2 - júrgizýshi:
Táýelsizdik ata - babam ańsaǵan
Jete almaı qurban boldy qansha adam.
1 - júrgizýshi: Qazaq halqy azattyq úshin talaı qıyndyqty bastan keshirdi. Biraq eshqashan moıymady, kúrese bildi. Azattyq tańy týatynyna kámil sendi. Endi osy keıbir oqıǵalardy eske túsirip óteıik.
1 - kórinis.
Jońǵar han ordasy. Han taqta otyr.
Ýázir: «Taqsyr! Qazaqtar kelip tur»
Han: «Kirsin!»
«Iá, qazaqtar! Nemenege keldińder? Aıtatatyndaryńdy aıtyńdar da, elderińe qaıtyńdar!»
Qazybek: «Biz – qazaq degen elmiz, biraq eshkimge soqtyqpaı jaı jatqan elmiz. Elimizden qut - bereke qashpasyn dep, jerimizdiń shetin jaý baspasyn dep, naızaǵa úki taqqan elmiz, basymyzdan sóz asyrmaǵan elmiz. Sen qalmaq ta, biz qazaq tabysqaly kelgenbiz. Sen temir de biz kómir eritkeli kelgenbiz. Berseń jóndep bitimińdi aıt, ne turatyn jerińdi aıt»
Han: «Balam, atyń kim?»
Qazybek bı: «Atym – Qazybek, ákem – Keldibek, ultym – qazaq, rýym – Qarakesek»
Han: «Endeshe, daýsyń qazdyń daýsyndaı qańqyldap shyǵady eken, esimiń qaz daýysty Qazybek bop qaıta jańǵyrsyn»
1 - júrgizýshi: Iá, qazaq halqynyń basynan nebir qıly zaman ótti. Tarıhta aty shýly «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» qaraly atqa ıe bolǵan 1723 jylǵy jońǵar shapqynshylyǵy qazaq jerin oısyratyp ketti.
2 - júrgizýshi: 1837 - 1847 jyldardaǵy Kenesary Qasymuly bastaǵan ult - azattyq kóterilis.
1836 - 1838 jyldardaǵy İshki Bókeı ordasyndaǵy Isataı Taımanuly bastaǵan ult - azattyq kóterilis. Bul kóterilis Reseı patsha úkimetine qarsy baǵyttaldy. Qazaq sharýalarynyń jerlerin tartyp alyp, orys sharýalaryna úlestirip bergen olar halyqtyń ashý - yzasyn týdyrdy. Isataıdyń serigi, aqyn Mahambet Ótemisuly óz jyrlaryn osy taqyrypqa arnady.
Mahambettiń óleńinen úzindi. «Men, men edim, men edim...» Oqıtyn B. Nursultan.
«Men, men edim, men edim,
Men Narynda júrgende
Eńirep júrgen er edim
Isataıdyń barynda
Eki tarlan bóri edim,
Qaı qazaqtan kem edim,
Bir qazaqpen teń edim.
Ózderińdeı handardyń
Qarny jýan bılerdiń
Atandaı daýsyn aqyrtyp,
Laýazymyn kókke shaqyrtyp,
Basyn kessem dep edim
Edildiń boıy en toǵaı
El qondyrsam dep edim
Jaǵalaı jatqan sol elge
Mal toltyrsam dep edim»
1 - júrgizýshi: 1917 j. bastap qazaq eli keńes eliniń quramynda boldy. 1925 - 1933j. j. Goloshekın Qazaqstanda áli revolúsıa bolmaǵan dep, «Kishi Oktábr» saıasatyn júrgizdi. Eldi ashtyq tyǵyryna tirep negizgi kún kórisi mal bolǵan qazaqtar eki - úsh jylda maldarynan túgel aırylyp, Qazaqstanda turatyn 2 mln. qazaq ashtyqtan qyryldy.
2 - júrgizýshi: 1937j. asyra silteýdiń kesiri – bizdiń qazaq ádebıetinde jaıqalyp kele jatqan jas terekterdiń tamyryn qıdy. (Qýǵyn - súrginge ushyraǵan aqyn - jazýshylardyń portretteri)
1 - júrgizýshi: Aqtańdaq jyldardaǵy «qazaq» dep qabyrǵasy qaıysqan qaıratkerler de táýelsizdigimizge jetkizer uly joldaǵy qurbandar edi.
2 - júrgizýshi: Qurbandarym, jazyqsyz qurbandarym,
Bet - baǵdaryn baqıǵa burǵandarym.
Qaraly jyldardaı bop qaraýytyp,
Halqymnyń máńgi esinde turǵandary.
Qurbandarym, jazyqsyz qurbandarym,
Keýdemdegi qolańtany qozdatqanyń
Tunshyqsa da, túrmede tozbapty ánim.
Jazyqsyz japa shegip bul jalǵannan
Jaltaqtatyp kete barǵan bozdaqtaryn.
Táýelsizdik – ata-babam ańsaǵan júkteý
You Might Also Like
-
Tárbıe saǵat taqyryby: «Elimizdiń erkindigi – táýelsizdik»
