InfoHub Logo

Temeki shegý – ádet pe, álde aýrý ma?

Maqsaty: Oqýshylardy zıandy ádetterden saqtandyrý, temekiniń aǵzaǵa tıgizetin áseri jáne odan týyndaıtyn aýrý túrleri. Olardyń aldyn alý sharalary týraly bilýge, salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan.
Júrgizýshi: Salamatsyzdar ma oqýshylar!
Biz ózimizdiń dýmanymyzdy bastaımyz. Búgingi bizdiń baǵdarlamamyzǵa tarıh, sosıologıa, bıologıa, medısına, hımıa salasynyń mamandary qatysyp otyr jáne bizdiń qurmetti kórermenderimiz sizder qatysyp otyrsyzdar. Bizdiń toı-dýmanymyz qyzyqty, problemaly jáne áserli bolýy sizderdiń belsendilikterińizge baılanysty.
Dýmannyń taqyrybyn habarlamas buryn myna ánge qulaq salsańyzdar deımin. («Shashbaýlym» ánine salyp eki oqýshy shyǵady, bir oqýshy oryndyqta temeki shegip otyrǵan adamdy kórsetip otyrady)
Bul otyrǵan shylymqor,
Sorady kep shylymdy ol.
Qansha aıtsań da almaıdy,
«Tartpa»degen tilińdi ol
Qoı, deseń de qoımaıdy
Kók tútinge toımaıdy,
Sora-sora ýyty, ón boıyńdy jaılaıdy.
Jótel qysyp, jatpaıdy
Biraq, shylym sorǵanda
Aýzy tynym tappaıdy
Shylymsyz tek júrmeıdi
Joq bop qalsa tildeıdi,
Biraq onyń zıanyn, bilse daǵy bilmeıdi.

Júrgizýshi:
Bul tyńdaǵandaryńyz shylym shegýdiń zıany týraly ánniń bir shýmaǵy. Búgingi áńgimemiz osy qoǵamdyq qubylys týraly bolmaq. Iaǵnı, dýmanymyzdyń taqyryby: «Temeki shegý: sánge berilý me, ádet pe, aýrý ma?» Osy taqyryp týraly oı-pikirimizdi ortaǵa salamyz.
Temeki shegý bizdiń turmysymyzǵa ǵana kirip qana qoıǵan joq, mádenıetimizge de kirdi. Bir kezde oı-órisi damyǵan, mádenıetti adamǵa shylym shegý tipti jaraspaǵan. Kisi ólimine aparatyn jaman ádet bizge qaıdan keldi?

1-oqýshy:
Temeki adamzatqa erte kezden belgili bolǵan, ony dinı ǵuryptarǵa paıdalanǵan. Eýropalyqtardyń shylym shegýge qatysty tarıhy bylaısha bastalǵan.
1942 jyly Hrıstofor Kolýmbtyń áıgili «Tınta» kemesiniń matrosy Rodrıgo Grıana
«Alda jer kórinedi!» dep aıǵaı salady. Olar beıtanys qurlyqqa kelgende Kolýmb bul jerdi ǵajaıyp Úndistannyń shyǵys jaǵalaýy dep oılaıdy. Osy jerde jergilikti turǵyndar Kolýmbqa basqa syılyqtarmen qatar «petýsh» degen shóptiń keptirilgen japyraqtary usynady. Olar kúnge keptirilgen osy japyraqtardy tútikshe tárizdi etip orap shegedi eken.
Eýropalyqtarǵa temeki shegýdi úndister úıretken, olar temeki tútini arqyly masalardy qýǵan. Úndisterdiń er adamdarymen qosa áıelderi, balalary da temeki shekken. Kolýmbtyń matrostary dostastyq belgisi retinde «Ómir tútigin», ıaǵnı temeki shekken.