InfoHub Logo

Teriniń qurylysy jáne atqaratyn qyzmeti.
Sabaq maqsaty:
1. Teriniń adam ómirindegi mańyzyn uǵyný, teriniń qurylysymen tanysý
2. Asqorytý, zár shyǵarý zat almasý jónindegi uǵymdaryn damytý; dúnıetanymdaryn keńeıtý; 3. Óz aǵzalaryn kúte bilýge, salaýattylyqqa, óz densaýlyqtaryn, jeke bas gıgıenasyn saqtaýǵa tárbıeleý; Tez oılaýǵa, alǵan bilimderin ómirde júzege asyra bilýge
tárbıeleý;
Sabaq ótkizý ádisi: Aralas; baıandap uǵyndyrý, suraq¬- jaýap, jeke jáne toptyq jumystar.
Sabaq jabdyǵy:
1. Teriniń qurylysy kórsetilgen slaıd.
2. Teriniń qurylysy jáne mańyzy jazylǵan keste slaıd túrinde.
3. Interaktıvti taqta jazylǵan maqal - mátelder.
4. Sózjumbaqtar «Dárýmender», «Asqorytý», «Kúrek tis», «Lıpaza». (Interaktıvti taqtada).
5. Perfokartalar, testiler, jeke tapsyrmalar. Sabaq barysy

İ. Uıymdastyrý.
İİ. Jańa sabaq.
1. Ótilgen sabaqtar boıynsha suraqtar qoıý arqyly jańa sabaqtyń taqyrybyn anyqtaý.
2. Sabaqtyń maqsatymen tanystyrý.
3. Sabaq josparymen tanystyrý.
4. Syzbalardy paıdalanyp josparly uǵyndyrý. (Interaktıvti taqtadaǵy slaıdtar arqyly).

A. Teriniń qyzmetteri:
1. Teri – jabyn múshesi, aýdany 2 sharshy metr, myqty jáne serpimdi.
2. Teri - qorǵanysh múshesi. Búkil ulpalar men múshelerdi mehanıkalyq zaqymdanýdan saqtaıdy; aǵzany aýrý týdyratyn mıkrobtardan qorǵaıdy.
3. Teri - sezim múshesi. Teride qysymdy, aýyrǵandy, sýyq pen jylýdy sezetin reseptorlar bolady. Olar adamdy jaraqattanýdan, kúıýden. t. b. saqtaıdy.
4. Teri - dene temperatýrasynyń turaqtylyǵyn saqtaýshy.
5. Teri - zár shyǵarý múshesi. Aǵzadaǵy mólsherden artyq tuzdar men sý teri arqyly termen bólinip otyrady.
6. Teri – tynys alý múshesi. Teride gazdar almasady.
7. Teride «D» dárýmeni túziledi.
8. Teride qońyr pıgment túziledi, ol aǵzany últrakúlgin sáýlelerdiń artyq mólsherinen qorǵaıdy.

Á. Teriniń qurylysy:
1. Syrtqy – epıdermıs (epıtelıı ulpasynan).
TERİ 2. Ortańǵy – naǵyz teri – derma (dáneker ulpasynan).
3. İshki - shel (maı ulpasynan ).

B. Teriniń qabattarynyń erekshelikteri:
1. Ústińgi qabat - óli jasýsha, oryn aýysý, qorǵanysh, jańa jasýshadaǵy boıaǵysh zat, kún sáýlesi áseri.
2. Ortańǵy qabat – dáneker ulpa, qalyń, terige serpimdilik qasıet berý; Qan tamyrlar, júıke talshyqtar, maı jáne ter bezderi, shash túbi. Ter bezderi – ter bólýi, salqyndaý; ysyp ketýden saqtaý; Maı bezderi maı bólý; terige serpimdilik berý;
3. Shash jáne tyrnaq – teriniń múıizdengen quramy: Shash túsi; boıaǵysh zattardyń ydyraýy, tyrnaqtyń saýsaq basyn qorǵaýy.
4. Shel qabatynda maı torlarynyń bolýy. İshki músheni jabý; aǵzany salqyndaýdan saqtaý.

İİİ. Dáptermen jumys.
Teriniń qurylysy, qyzmetteri jazylady.
İÚ. Qosymsha: a). shash, tyrnaq gıgıenasy.
á). dermatologıa, dermatolog.
b). jasandy teri. (aqýyzǵa tán peptıdtik baılanystaǵy polımerler).

Ú. Jańa sabaq qorytyndysy.
Test arqyly tekserý.
1. Teriniń syrtqy qabaty.
a) shel.
á) epıdermıs.
b) derma.
2. Teriniń syrtqy qabatyndaǵy ulpa.
a) júıke ulpasy.
á) bir qabatty epıtelıı.
b) kóp qabatty epıtelıı.
3. Naǵyz teri qabaty.
a) derma.
á) shel.
b) epıdermıs.
4. Teri bezderi teriniń qaısy qabatynda ornalasqan?
a) epıdermıs
á) derma
b) shel
5. Naǵyz teri qabaty qandaı ulpadan turady?
a) maıly ulpa
á) epıtelıı
b) dáneker
6. Teriniń qyzmetteri.
a) qorǵanysh.
á) zár ból.
b) ekeýi de
7. Qońyr pıgment teriniń qaısy qabatynda túziledi?
a) shel
á) epıtelıı
b) derma
8. Teride túziletin dárýmen.
a) D
á) V
b) S
9. Saýsaq basyn qorǵaıtyn teriniń múıizdelgen quramy.
a) maı
á) tyrnaq
b) shash
10. Gazdardyń almasýy teriniń qandaı qyzmetine negizdelgen.
a) zár bólý
á) qorǵanysh
b) tynys alý
11. Teriniń jylý bóletin qabaty.
a) derma
á) shel
b) epıtelıı

Úİ. Úı tapsyrmasyn tekserý. Deńgeılik tapsyrmalar.
İ. Deńgeılik tapsyrma – perfokartamen jumys.
Músheler júıesi
Músheler---- Júıke---- Tirek-qımyl---- Qan---- Tynys ---- As qorytý ---- Bezder --- Zár shyǵarý
Uıqy
Júrek
Ókpe
Julyn
Qýyq
Qaryn
Qańqa
Óńesh

İİ. Deńgeılik tapsyrmalar
A) Sózjumbaq «Asqorytý».
1. Asqorytý fızıologıasyn zertteýshi uly fızıolog. (Pavlov)
2. Asqorytýǵa qajetti bezderden bólinetin suıyqtyq. (sól)
3. Asqorytý jolyna ózek arqyly sól bóletin bez. (uıqy)
4. Asqorytý sólin alýǵa qoldanylatyn rezına tútikshe. (zond)
5. Ót jasaqtaıtyn eń iri bez. (Baýyr)
6. Asty óńeshke ótkizýshi múshe. (jutqynshaq)
7. Asty mehanıkalyq ózgeriske keltiretin múshe. (Tis)
8. Asty birinshi qabyldaýshy múshe (Aýyz)

Á) Bıologıalyq dıktant. (termınderdiń durys qalyptasýyn tekserý.)

1. Zattardyń aǵzaǵa syrtqy ortadan enýinen bastap ydyraý ónimderin shyǵarýǵa deıingi kúrdeli ózgerý tizbegi....... dep atalady.
2. Keneýli zattardyń sińirilýi... dep, al zattardyń ydyraýy... dep atalady.
3. Jasýshanyń quramyn jańartýǵa sebep bolatyn reaksıalar jıyntyǵy... almasý dep atalady.
4. Jasýshany energıamen qamtamasyz etetin reaksıalar... almasý dep atalady.
5. Zat almasýdyń sońǵy ónimderin bólip shyǵarý múshelerine...,...,...,... jatady.
Jeke oqýshylarmen jumys.

1 - oqýshyǵa. Sózjumbaq «Lıpaza»
1. Qaryn sóli quramyndaǵy bakterıalardy joıatyn qyshqyl. (tuz qyshqyly)
2. Qaryn aýrýy. (gastrıt)
3. Qaryn sólindegi aqýyzdy ydyratýshy ferment. (pepsın)
4. Syıymdylyǵy 1, 5 - 1, 8l as qorytý múshesi. (qaryn)
5. Qaryn sólindegi sútti ydyratýshy ferment. (terozın)
6. Qaryn sólin zertteýshi fızıolog. (Pavlov)

2 - oqýshyǵa. Sózjumbaq «Kúrektis»

1. Aýyz qýysyndaǵy asqorytýǵa qajetti sól. (silekeı)
2. Tistiń jaq súıektiń uıashyǵyndaǵy bóligi. (túbir)
3. Tisti buzýdan saqtaıtyn qabyq. (kireýke)
4. Tistiń súıek sıaqty qatty bóligi. (dentın)
5. Tis qýysyndaǵy talshyq. (júıke)
6. Tis dárigeri. (stomatolog)
7. Astyń dámin aıyrýshy. (til)
8. Asty usaqtaýshy múshe. (tis)

3 - oqýshyǵa. Tanymdyq tapsyrma.
№1 1. Etten jasalatyn qazaqtyń ulttyq taǵamdaryna....,...,... jatady.
2. Úlken adamdardyń ózi tamaqtanǵan soń kishilerge usynatyn asy... dep atalady.
№2 1. Sútten jasalatyn qazaqtyń ulttyq taǵamdaryna...,...,...,...,..., t. b. jatady. 2. Burynnan otyrǵan úıdiń jańadan kóship kelgen kórshisin shaqyrýy...... dep atalady.
4 - oqýshyǵa. Jumbaq sheshý.
№ 3. 1. Birikken sózdiń birinshi býyny taǵam sóziniń sınonımi, ekinshi ony pisiretin ydystyń aty. (asqazan)
2. Bir nárse jegenine tipti toımas,
Adamnyń ol nársesiz kúni bolmas.
Jiberse qarap qalar jerdiń bári,
Kishkene bolsa - daǵy kemdik qylmas. (aýyz)

Úİİ. Sabaqty bekitý.
A. Sózjumbaq «Dárýmender».
1. Teride túziletin dárýmen túri. (D)
2. Sý men tuzdyń artyq mólsheriniń teri arqyly shyǵýy. (zár bólý)
3. Bıologıalyq súzgi.(Búırek)
4. Zár jınaıtyn múshe. (qýyq)
5. Teriniń shel qabatynyń ulpasy. ( maı)
6. Teriniń ústińgi qabaty ulpasy. (epıtelıı)
7. Naǵyz teri qabaty ulpasy. ( dáneker)
8. Naǵyz teri qabaty (derma)
9. Teriniń betki qabaty. (epıdermıs)
10. Teri aýrýlaryn emdeýshi dáriger. (dermatolog)

Á. Jumbaqtar.
1. Taý basynda báıterek, Báıterekke sý kerek. (bas, shash)
2. Óziniń jany joq
Jandyǵa jabysyp kún kóredi. (tyrnaq)
1. Gazdy da almastyrady, Sýdy da bóledi.
Ystyq, sýyǵyńdy da sezedi, Kúte bilseń aýrýdan da qorǵaıdy. (teri)
2. Jas kezinde qara orman,
Jyl ótken saıyn aǵarǵan. (shash)

Úİİİ. Úıge tapsyrma berý.
Teriniń qurylysy men qyzmetin oqý, referat jazý.
İH. Baǵalaý.