InfoHub Logo

Til kemistigi bar balalardyń tilin túzetýdegi logorıtmıkalyq jattyǵýlardyń mańyzdylyǵy.

Til kemistigi bar balalar sany qazirgi kezde kóbeıe bastady. Arnaıy mamandar men ustazdardy balalardyń tiliniń damýy alańdatýda. Ár túrli dárejedegi til kemistigi balalardyń psıhıkalyq, fızıkalyq, aqyl - oıynyń damýyna keri áserin tıgizedi, balanyń jeke tulǵa bolyp qalyptasýyna kedergisin keltiredi, balalardy psıhıkalyq aýytqýǵa ushyratady jáne balanyń óz - ózine senimsiz, jasqanshaq, tuıyq bolyp ósýine ákelip soǵady. Til kemistigin joıýdaǵy tıimdi ádisterdiń biri - logopedıalyq rıtmıka, bul belsendi terapıanyń bir túri.

• Maqsatym: Logopat balalardyń til kemistigin túzetý. Balalarǵa úı janýarlary men jabaıy janýarlar týraly túsinikterin tereńdetý. Janýarlar álemine saıahat arqyly sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, óz oıyn jetkize bilýge úıretý. Tildiń gramatıkalyq qurylymyn arttyra otyryp sózdik qorlaryn molaıtý. Oılaý, estý, este saqtaý qabiletin damyta otyryp, dybystardy durys aıtýǵa jáne ózin - ózi qadaǵalaýǵa daǵdylandyrý. Dybystardy býyn, sózde durys aıtýǵa mashyqtandyrý. arqyly sózdik qoryn, baılanystyryp sóıleý qabiletterin, beıneli sýretter boıynsha tildiń gramatıkalyq qurylymyn damytý. Suraqty tyńdaı bilýge, suraqqa tolyq jaýap berýge daǵdylandyrý. Dybystardy býynda, sózderde anyq, taza aıtýǵa úıretý. Zeıinin, este saqtaý, elestetý, fonematıkalyq estý qabiletterin damytý. Artıkýlásıalyq jattyǵýlar, tynys alý jattyǵýlaryn, mımıkalyq, sergitý sátteriniń durys oryndalýyn qalyptastyrý. Tanymdyq qabiletterin arttyrý. Saýsaq bulshyq etteriniń qımyl - qozǵalysyn arttyrý.

Logorıtmıkada ótkizilgen sabaq úlgisin tájirıbe almasý retinde usynyp óteıin:

Sabaqtyń taqyryby: Sóıleý tilin damytýǵa arnalǵan jattyǵýlar.
Maqsaty: Sóıleý tilin damytýǵa arnalǵan jattyǵýlaryn jasaýdy úırený.
Oqýshylardy oıyn mazmunymen tanystyryp, ony úıretý. Túrli logopedıalyq mátinderdi paıdalana otyryp sergitý jattyǵýlaryn jasatý arqyly tilderin shıratý, sózdik qorlaryn molaıtý. Keńistikte, jazyqta, ózin - ózi baǵdarlaýǵa, qımyl - qozǵalystyń úılesimdiligin
saýsaqtardyń usaq qımyldaryn qalyptastyrý. Zeıini men sóıleý tilin damytý. Oqýshylardyń estý, este saqtaý, oılaý, kórý, sóıleý qabiletterin arttyrý. Túrli oıyndar, sergitý sátterin jasatý. Oqýshylardy eptilikke, ıkemdilikke, dostyqqa, symbattylyqqa, ásemdilikke, tatýlyqqa,
tártiptilikke, shapshańdylyqqa, sheberlikke tárbıeleý.
Kórnekiligi: Úntaspa, jalaýshalar syldyrmaqtar, sheńbersheler, doptar. t. b

Sabaq barysy:
İ. Sapqa turý, sálemdesý.
- ońǵa, solǵa burylý.
- Sapty buzý, qaıta sap quraý.

İİ. Júrekten - júrekke.
Bir - birimizge gúl shoǵyn usyna otyryp jyly lebizderimizdi bildireıik.
- Oqýshylar bir - birine tilekterin aıtady.
1. Qurmetti ustazdarymyzǵa zor densaýlyq tileımin.
2. Birligimiz jarasqan el bolaıyq.
Gúl shoǵyn sandyqshaǵa salyp qoıaıyq

İİİ. Sheńber boıymen mýzyka kómegimen júrý.
Armysyń dosym,
Kel, maǵan qosyl.
Alaqanǵa salyp alaqan,
Sheńberge birge turaıyq.
Jer sharyndaı aınalyp
Álemge jaryq uqsaıyq.
Qolymyzdy kóterip
Kúnniń nuryn alaıyq.
Ortamyzda kún nury
Qushaqqa ony alaıyq.
(mýzyka kómegimen is - qımyl jasaý).

İV. Keńistikti baǵdarlaýǵa arnalǵan jattyǵýlar.(Túrli logopedıalyq mátinderdi paıdalana otyryp)
- Aıaq ushymen júrý, ókshemen júrý.
- Pıngvın júris
Muz, muz.
Taıǵaq muz.
Kele jatyr pıngvın.
Qoryqpaıdy ol muzdan

- Minekeı kún de shyqty,
Joǵary, joǵary, joǵary.
Batyp barady kún endi,
Tómen, tómen, tómen. ( júrelep otyrý)
- Ornymyzdan turamyz,
Qoldy belge qoıamyz,
Burylamyz ońǵa bir,
Burylamyz solǵa bir.
Biz baqytty balamyz,
Gúldeı jaınap janamyz.
Jattyǵýlar jasasaq
Jaqsy sergip qalamyz.

V. RGJ - kesheni.
Dene, qol, aıaq, bas qımyl úılesimdiligine arnalǵan jattyǵýlar kesheni.
5 - 10 mınýt. Qozǵalyssyz ómir joq,
Bı súımeıtin bala joq.
Qarajorǵa bıin bıletý.

Vİ. Sóıleý tilin damytýǵa arnalǵan oıyn - jattyǵýlar.
- Iyqtaryńdy kóterińder,
Shegirtkeshe sekirińder
Pryg - skok, pryg - skog
- Qorbańdaǵan aıý (áýenmen)
Qorbańdaǵan aıýdyń Qulpynaıy kóp eken.
Terip - terip alaıyq. Qaltamyzǵa salaıyq
- Ornymyzdan turaıyq, Alaqandy soǵaıyq.
Bir otyryp, bir turyp Jaqsy sergip qalaıyq
- Top - top. top - top basaıyq Topyrlatyp qashaıyq
Bir otyryp bir turyp, Biz tynyǵyp qalaıyq
«Masha men aıý» bizge ashyq hat jazyp jiberipti.
Masha men aıýdyń suraqtaryna jaýap berý úshin biz myna kedergilerden ótýimiz kerek.
Suraqtar:
1. Jyl mezgilderin ata?
2. Elbasymyz kim?
3. QR rámizderin ata?
4. Úıretken ilimdi, qyryq eki bilimdi (álippe)
5. Oqý – bilim bulaǵy.................................. (bilim ómir shyraǵy)
6. Tór túlik maldy ata?
Tilek aǵashy: Sıqyrly sandyqsha.
Balalar búgin barlyqtaryń sabaqqa óte jaqsy qatystyńdar.
Kóptegen jaqsy tilekter aıtyldy. Osy aıtylǵan tilekterimiz oryndalý úshin sıqyrly sózderimizdi
aıtaıyq. (mýzyka kómegimen).
Sandyǵym meniń ashylar, Qýanysh ishinen shashylar.
Tilegimiz bizderdiń, Bar álemge taralar. (Sandyqty ashamyz).
Bizdiń gúl shoǵymyz áýe sharlaryna aınalyp, bizdiń bir - birimizge aıtqan jyly meırimdi sózderimiz júregimizden oryn aldy, Biz osy meıirdi jyly sózderimizdi tilek aǵashyna ileıik
Tynys alý jattyǵýy. Masa. Balalar aıaqtaryn oryndyqqa orap alyp, jerde otyrady. Qoldary belde. Tynys alyp, deneni aqyryn ǵana bir jaǵyna bura, kózge kórinbeıtin masa bolyp dybystaý (z - z - z) kerek; bastapqy qalypqa tez oralýy qajet, jańa tynys alǵanda basqa jaqqa burylady.
Sabaqtyń sońy: Qol ustasyp turaıyq, Jarty sheńber quraıyq.
Kóriskenshe kún jaryq, Saý - salamat, bolaıyq!
Oqýshylar sap túzep, sabaqqa jaqsy qatysqan oqýshylardy maqtap marapattap, baǵalap, qoshtasyp, zaldan sappen shyǵady.
Men sabaqtarymda sózdik jumysyn júrgize otyryp, olardy aınalasyndaǵy zattarmen tanystyryp, atyn ataı bilýge, qasıeti men sapasyn, túr - túsi jáne pishinin ajyrata bilýge, qorshaǵan ortadaǵy qubylystar jaıyndaǵy uǵym, túsinkterin damyta otyryp, belsendi túrde tildik qarym - qatynas jasaı bilýge úıretý.
Til kemistigi bar balalardyń tilin túzetýdegi logorıtmıkalyq jattyǵýlardyń arqasynda balalar tanymdyq, damytýshy oıyndardy, tapsyrmalardy oryndaıdy, zattardy bir - birimen salystyrady, oıyn erejelerin saqtaı alady, zeıini, qıalyn damytady. Óz qurbylarymen qarym - qatynas jasaıdy. Ár bala óz jetistigine qýanady. Sondyqtan da oıyn tapsyrmalardy, jattyǵýlardy tańdaýda balanyń jas ereksheligin eskergen jón.

Qorytyndy: Til kemistigi kúrdeli balalar men logorıtmıka sabaqtaryn júrgizýde: Balalardyń qımyl - qozǵalysyn qalyptastyrady, symbatyn, júrisin, qozǵalysyn túzeıdi, eptilikke, shapshańdyqqa, tózimdilikke úırenedi.
Tynys alýda, motorıkalyq fýnksıalardy, este saqtaý, estý, kórý yntasyn, bet mımıkasyn damytady. Sózdik qorlary molaıady.
OQO, Túrkistan qalasy
«Tilinde aýyr kemistigi bar balalarǵa arnalǵan
oblystyq arnaıy mektep - ınternat» komýnaldy memlekettik mekemesiniń
Mýzyka - yrǵaq páni muǵalimi, defektolog
Bekenbaeva Aqsulý Ergeshbaıqyzy
Til kemistigi bar balalardyń tilin túzetýdegi logorıtmıkalyq jattyǵýlardyń mańyzdylyǵy. júkteý