InfoHub Logo

Tuńǵysh ǵaryshker Oljas Súleımenov (slaıdymen)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oljas Súleımenovtyń «Tuńǵysh ǵaryshker» óleńiniń mazmunyn túsindirý, tuńǵysh ǵaryshker týraly maǵlumat berý;
Damytýshylyq: Jumbaqtar sheshý arqyly oqýshylardyń oıyn, qıalyn, zeıinderi men este saqtaý qabiletterin, sóz tirkesteri arqyly sóıleý tilderin damytý;
Tárbıelik: Oqýshylardy ujymdyqqa, dostyqqa, ǵaryshkerlerdi umytpaýǵa, qurmetteýge, tabıǵatty aıalaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Sabaqtyń tıpi: jańa materıaldy ıgertý.
Sabaqtyń formasy: toptyq, juptyq.
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq – jaýap, áńgimeleý, taldaý.
Kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, oıyn elementteri, slaıd.

Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi:
a) Oqýshylarmen amandasý.
á) Oqýshylardy túgeldeý.
b) Oqý quraldaryn daıyndaý.
v) Nazarlaryn sabaqqa aýdarý.

Psıhologıalyq daıyndyq:
- Osy bizder qandaımyz?
- Talaby bıik taýdaımyz!
- Biz neni unatamyz?
- Jaqsylyqty unatamyz,
Jamandyqtan tez qashamyz.
- Qalaı oqımyz?
- Kóp oqımyz. Tereń oqımyz.
- Janyp turǵan shyraqpyz.
Tolqyndy sý bulaqpyz.
- Biz kimbiz?
- Elimizdi órkendetetin,
Qazaq tilin kórkemdetetin,
Babalarǵa taǵzym etetin,
Analarǵa bas ıetin
Eltańbasymen eńseli,
Týymen tuǵyrly,
Ánuranymen aıbatty –
Qazaq eliniń bolashaǵymyz!

Úı tapsyrmasyn suraý.
M. Tórejanov: «Bulbuldyń áni» áńgimesin mazmundaý.
1 – top. Kórinis kórsetý.
2 – top. Bulbuldy sıpattaý.
3 – top. Avtor týraly málimet.

Qyzyǵýshylyqtaryn oıatý:
Sabaq bastamas buryn, topqa bólinip, at qoıyp alaıyq. Ol úshin men senderge jumbaq jasyramyn, qaı top jumbaqtyń jaýabyn durys tapsa sol top atty ıelenedi.
1. Tańmen kózin ashady.
Álemge nuryn shashady. (kún)
2. Qarańǵyda jymyńdaı, janady,
Jaryq tússe birden sónip qalady. (juldyz)
3. Ádemi túnde,
Men júrsem, júredi birge. (aı)
Ár top óz toptary jaıly aıtyp ótedi.
Kún - Kúnnen, ony aınala qozǵalatyn 8 úlken planetadan (Merkýrıı, Sholpan, Jer, Mars, Iýpıter, Satýrn, Ýran jáne Neptýn.) planeta serikterinen, myńdaǵan kishi planetalardan, shamamen 1011 kometadan jáne tolyp jatqan meteorlyq denelerden quralǵan ǵaryshtyq deneler júıesi.

Aı – Jerdiń tabıǵı serigi, ózinen jaryq shyǵarmaıtyn Jerge eń jaqyn aspan denesi. Ol Jerdi elıpstik orbıta boıymen aınalady. Aı Jer tárizdi, dıametri 3476 km (Jer dıametrinen 4 esedeı az)

Juldyz – óte kúshti qyzǵan gazdan (plazmadan) turatyn, ózinen jaryq shyǵaratyn jáne tabıǵaty jaǵynan Kúnge uqsas aspan deneleri. Kún Jerge jaqyn bolǵandyqtan ǵana úlken bolyp kórinedi. Juldyzdar Jerden óte qashyq ornalasqandyqtan, teleskoppen qaraǵannyń ózinde de núktedeı ǵana bolyp kórinedi.

Teleskop týraly vıdeo kórsetý.

Jańa sabaq:
- Balalar, taqtadaǵy órnekterdiń mánin taýyp, ósý retimen ornalastyrsaq búgingi ótetin taqyrybymyzdyń aty shyǵady.

Tuń ---------- ǵysh ---------- ǵa ----------- rysh ---------- ker
70*2 -------- 490: 7 -------- 8*5 ---------- 120: 40 ------ 10: 10

«Oı qozǵaý»
- Endeshe, biz búgin Oljas Súleımenovtyń «Tuńǵysh ǵaryshker» óleńin ótemiz.
- Taqtaǵa qaraıyqshy balalar, Ǵaryshker sózin sóz quramyna taldaıyqshy.
- Sóz quramy neden turady?
- Túbir men qosymshadan.
- Ǵaryshker qaı sóz taby?
- Zat esim.
- Balalar, Ǵaryshker degenimiz kim?
Ǵaryshker – ǵaryshqa ushý kezinde ǵaryshtyq tehnıkany synaqtan ótkizetin ári ony paıdalanatyn adam. Adamnyń ǵaryshqa ushýynan keıin (1961) paıda bolǵan mamandyq.
- Qandaı ǵaryshkerlerdi bilemiz?
- Ǵarysh aılaǵy degenimiz ne?
- Qazaqstannyń ǵarysh aılaǵy bar ma?
- Qalaı atalady?
- Baıqońyr.
Kartadan Baıqońyrdy kórsetedi.
Oqýshylar óz oılaryn ortaǵa salady.
Adam erte kezden - aq Ǵarysh deneleriniń Jerdegi qubylystarǵa áserin zerttep, bilýge tyrysqan.
- Bizdiń zamanymyzda ǵarysh qalaı zerttelýde jáne ǵaryshtan alynǵan aqparattardyń sharýashylyq úshin qandaı mańyzy bar?
1 – oqýshy. Negizgi ǵaryshqa jol 1957 jyly 4 – qazanda ashylǵan.
2 – oqýshy. Qazirgi kezde ǵaryshty ıgerý tez alǵa basýda. Azǵana ýaqytta Jer tóńireginde eki myńǵa jýyq jasandy serik ushyrylady. Solardyń ishinde adam uzaq ýaqyt turyp zertteý jumystaryn júrgizýge arnalǵan orbıtalyq stansalar da bar.
3 – oqýshy. Avtomat stansalar kún júıesiniń alty planetasyna jiberilip, olar týraly ǵylymı derekter alyndy.
4 – oqýshy. Jerdiń jasandy serikteri halyq sharýashylyǵyna sýretter aýa raıyn kún ilgeri boljaýǵa, asa apatty qubylystardan aldyn ala saqtanýǵa múmkindik beredi.
5 – oqýshy. Jasandy serikter arqyly telehabarlar beriledi, alys jerlermen radıo, telefon baılanystary júrgiziledi.
6 – oqýshy. Ǵarysh qural – jabdyqtary Jerdiń tabıǵı serigi - Aıdy da zertteı bastady.

Avtor jaıly málimet
Italıadaǵy tótenshe jáne ókiletti elshisi, saıası jáne qoǵam qaıratkeri
1936 jyly Almatyda dúnıege kelgen
1989 jyldan «Semeı Nevada qozǵalysynyń tóraǵasy
Jazýshy, aqyn
«Arǵymaqtar» 1961 jyly shyqty

2002 jyldan IýNESKO – daǵy Qazaqstannyń turaqty ókili.
Óleńdi úntaspadan tyńdatý.

- Óleń kim týraly?
- Iýrıı Alekseeıch Gagarın týraly.
Iýrıı Gagarın týraly maǵlumat berý (slaıd)
(Beınebaıan kórsetý)

Oqýlyqpen jumys:
Oqýshylarǵa tizbekteı oqý ádisi boıynsha oqytý. Óleńdi suraq – jaýap arqyly taldaý, áńgimeleý.
- Aqyn Gagarınniń aq jolyn nelikten «ala bóten» deıdi?
- Nelikten aqyn el, tarıh, óleń, baıtaq dalany jáne tabıǵatty anaǵa teńeıdi?
- Aqyn Gagarınniń jerdi súıetindigin, qadirleıtindigin qalaı bilgen?

Sergitý sáti:
«Anashym» ánin aıtý.

Qazaq halqynyń ǵaryshkerleri týraly áńgimeleý.
T. Áýbákirov týraly málimet berý.
Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan 1991 jyly qazan aıynyń 2 – si kúni qazaqtyń qaharmany Toqtar Ońǵarbaıuly Áýbákirov Qazaqstanda tuńǵysh bolyp ǵaryshqa úshty. Ol saparynan aman – esen jerge qondy.

Talǵat Musabaev – Almaty oblysynda dúnıege kelgen. Ol eń alǵash ǵaryshqa 1994 jyly ushty. Ol úsh márte ǵaryshqa ushqan.

Dáptermen jumys:
Iý. A. Gagarın – ǵaryshqa 1961 jyly ushty.
T. O. Áýbákirov – 1991 jyly ushty.
T. M. Musabaev – 1994 jyly ushty.

Jańa sabaqty bekitý:
«Bal jınaý» oıynyn oınaý.
Suraqtary:
1. Óleńniń avtory kim?
2. Ǵaryshqa Gagarın qashan ushty?
3. Qazaqtyń tuńǵysh ǵaryshkeri kim?
4. Talǵat Musabaev týraly ne bilesiń?
5. Qazirgi tańda Baıqońyr ǵarysh aılaǵyn qaı el meńgerip jatyr?
6. Ǵaryshkerler týraly óleń nelikten osy bólimde berilgen dep oılaısyń?

Jańa sabaqty qorytyndylaý:
- Balalar biz osyndaı zymyrandy qaı pánnen jasadyq?
- Eńbek páninen.
- Ony jasaý senderge ońaı boldy ma?
- Joq.
- Árıne joq.
- Zymyran ushqanda aýa raıy qandaı bolady?
- Endeshe zymyran ushyrýdyń bizge qandaı paıdasy men zıany bar ekenin myna beınebaıannan tamashalaıyq. (Mýltımedıadan zymyrannyń ushyrylýy kórsetiledi)

Úıge tapsyrma berý:
1. Óleńdi jattaý.
2. «Ǵaryshker bolǵym keledi» taqyrybyna áńgime jazý.
3. Ǵaryshkerler týraly málimet jınaý.

Baǵalaý:
Sabaqqa belsendi qatysqan oqýshylardy baǵalaý, madaqtaý.

Qyzylorda oblysy, Jańaqorǵan aýdany,
№ 3 mektep – ınternatynyń bastaýysh synyp muǵalimi
Iskakova Gúlzada Ibadýllaqyzy