InfoHub Logo

Synyby: 5
Qazaq tili
Sabaqtyń taqyryby: Turaqty tirkester
Sabaqtyń maqsaty: 1. Bilimdilik. Turaqty tirkester týraly bilim, bilik daǵdylaryn qalyptastyrý, olardyń ózine tán ereksheligin túsindirý, tilimizdegi basqa tirkesterden ajyrata bilý;
2. Damytýshylyq. Qıalyn, til baılyǵyn, til mádenıetin damytý.
3. Tárbıelik. Pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, belsendilikke baýlý.
Sabaqtyń tıpi: jańa bilimdi meńgerý.
Sabaqtyń túri: oqyta úırený.
Ádis - tásili: problemalyq izdenis, salystyrý, oıyn
Kórnekiligi: slaıd, keste, dıdaktıkalyq materıal
Pánaralyq baılanys: ádebıet, orys tili

Sabaqtyń barysy.
1. Uıymdastyrý.
2. Sabaqtyń maqsatyn qoıý.
3. Jańa sabaq.
A) Slaıd arqyly berilgen sózderdiń maǵynasyn ashyńdar.
Altyn asyqtaı
Qulaq asty
Juldyzy jandy

Taldaý suraqtary: - Sózder qalaı tirkesken?
- Sózderdiń ornyn aýystyryp aıtyp kór. Ne ańǵarýǵa bolady?
- Árbir berilgen tirkestiń maǵynasyn ashyp kórińder.
Tujyrymdaý. Oqýshylarǵa turaqty tirkes týraly erejeni ózderine tujyrymdatý. Demek, turaqty tirkester degenimiz – eki nemese birneshe sózdiń tirkesýi arqyly bir ǵana maǵynany bildiretin sóz tirkesi.

Ózindik belgileri qandaı?
1. Turaqty tirkeske tán maǵyna quramyndaǵy sózderdiń jeke maǵynasyna sáıkes kele bermeıdi. Mysaly: júrek jutqan, taqıasyna tar kelý.
2. Turaqty tirkestiń quramyndaǵy sózderdiń orny turaqty. Tepse temir úzetin (temirdi tepse úzetin deýge kelmeıdi nemese tepse bolat úzetin emes).
3. Turaqty tirkesterdiń de sınonımi ne antonımi bolady. Mysaly: kirpigi aıqaspady - kóz ilmedi. It ólgen jer - taıaq tastam jer
4. Olar sóılemde bir ǵana músheniń qyzmetin atqarady, oıdy áserli jetkizedi. Mysaly, Aıdar ózinen kishilerge qol ushyn berýdi ádetke aınaldyrdy. Osyndaǵy qol ushyn berýdi neni? degen suraqqa jaýap berip, tolyqtaýysh qyzmetin atqaryp tur.
Balalar, turaqty tirkester orys tilinde de kezdesedi eken. Taqtaǵa nazar aýdaryp, salystyraıyq.

Turaqty tirkesti tilimizdegi basqa tirkesterden qalaı ajyratýǵa bolady? Ol úshin kestege nazar aýdaraıyq.

Frazeologızmy - eto ýstoıchıvye sochetanıa slov. Frazeologızm ımeet edınoe leksıcheskoe znachenıe. Naprımer, Ia jıvý nedaleko ot shkoly. Ia jıvý v dvýh shagah ot shkoly. Razdel naýkı o ıazyke, kotoryı ızýchaet frazeologızmy, nazyvaetsá frazeologıeı. Slova teráút svoı prejnıe znachenıa, stanovás frazeologızmom. Naprımer, zolotye rýkı – zdes net nıchego sdelannogo ız zoloto.

Sıntaksıstik tirkes
● Sóz tirkesi
↓
Esimdi sóz tirkesi → San esim, Syn esim, Esimdik

● Kúrdeli tirkes → Bir uǵymdy ǵana bildirip, bir sózdiń ornyna qoldanylady
↓
Zat esim, san esim, syn esim, esimdik, negizgi sóz, kómekshi sóz

● Turaqty tirkes → Bir uǵymdy ǵana bildirip, bir sózdiń ornyna qoldanylady
↓
Turaqty, bir - birine suraq qoıýǵa bolmaıdy

Oqýlyqpen jumys.
111 - jattyǵý.
a) Oqytý.
á) Berilgeni boıynsha turaqty tirkesterdi terip jazý.
Shyǵarmashylyq jumys. 1. Tómendegi sózderdiń sınonımderin turaqty tirkespen berińder.
Syılaý, tez, ádil, qýaný, tynysh, tamaq ishpeý, aldap ketý, ádemi, taza.
2. Turaqty tirkesti taýyp, maǵynasyn ashyńdar jáne sóılem qurańdar.
5. Bilimdi bekitý.
Kýbızm ádisi arqyly.
1. Sıpatta. Turaqty tirkeske túsinik ber.
2. Sýrette. Turaqty tirkestiń ózine tán belgilerin aıt.
3. Zertte. Turaqty tirkes til biliminiń qaı salasyna jatady?
4. Salystyr. Orys tilinde turaqty tirkes týraly ne aıtady?
5. Qoldan. Kim turaqty tirkesterdi kóp biledi?
6. Bul týraly oılaǵanda kóz aldyńa ne elesteıdi?
6. Baǵalaý.
7. Úıge tapsyrma.
Turaqty tirkesterdi qatystyryp sóılem quraý.