Túrik qaǵanaty
Sabaqtyń taqyryby: Túrik qaǵanaty
Qazaqstan tarıhy 10 synyp
Sabaqtyń maqsaty:
• Bilimdilik: «Túrik», «qaǵanat» ataýlaryna túsinik berý, Túrik qaǵandyǵynyń koǵamdyq qurylysynyń ereksheligin ashyp kórsetý jáne saıası tarıhy men sharýashylyq jaǵdaıy týraly túsinik berý.
• Damytýshylyq: Túrki dáýiriniń tarıhy men mádenıetin qazirgi Qazaqstan tarıhy men mádenıetimen baılanystyryp, oqýshylardyń tarıhı oılap, qorytyndy shyǵara bilý qabiletterin, oı - órisin damytý.
• Tárbıelik: Qazaqtardyń arǵy ata - babalary túrikterdiń jan - jaqty damý tarıhyn oqyta otyryp, oqýshylardy otanshyldyqqa, adamgershilikke tárbıeleý
Kútiletin nátıje: Oqýshylar Túrik qaǵanaty týraly tolyq málimet alady. Toptyq jumys arqyly oqýshylar yntymaqtastyqta jumys jasaýdy úırenedi. Bir - birine qurmetpen qaraıdy.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaq tıpi: toptyq izdenis, sabaq, oıyn, qaıtalaý
Ádisi: suraqty usta ádisi, syzba - kestemen jumys, suraq - jaýap,
Pánaralyq baılanys: geografıa, qazaq ádebıeti
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, ǵalamtordan alynǵan málimetter, AKT - ny qoldaný, keste.
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý kezeńi.
Shattyq sheńberi./ Oqýshylar óz esimderiniń 1 - shi árpinen bastalatyn óz boıyndaǵy qasıetterdi aıtady./
Topqa bólý. /júzderge bólý arqyly/
II Mıǵa shabýyl. Ótken sabaqty ashyq test arqyly qaıtalaý
1. Ońtústik Qazaqstan men Jetisýǵa býddan dininiń taralýy kimderdiń kelýimen baılanysty boldy?
A) soǵdylar v) parsylar s) qytaılar d) tańǵuttar
2. Shyńǵyshan áýletinen taralǵan etnıkalyq top kimder?
A) tóleńgit v) sýltandar s) qojalar d) tóre
3. Rım ımperıasy áskerlerimen (250 myń) Attıla áskerleri arasyndaǵy shaıqas ótti
A) Kerch buǵazy v) Bosfor s) Shalon qalasy d) Don jeri
4. Jaýyrynshy...
a) Em - dom jasaýshy v) ánshi – kúıshi s) sheshen d) balger
5. Arabtardan shyqqan, qazaq jerine ıslam dinin taratýshylar urpaǵyn -
A) sýltandar v) quldar s) tóreler d) qojalar
İİİ. Jańa sabaqtyń jospary:
1. «Túrik» ataýy.
2. Qaǵandyqtyń qurylýy.
3. Qaǵanattyń nyǵaıýy.
4. Memlekettiń ydyraýy.
5. Ákimshilik jáne áleýmettik qurylym.
Muǵalim sózi:
Ózderin túrik dep ataǵan (qytaısha «týjúe») halyq XI ǵasyrdyń basynda monǵoldyq Altaıda qalyptasty.
Túrikterge qatysty olardyń ata - teginiń analyq qasqyrdan bastaý alatyndyǵy týraly Qytaı deregi «Joýnamada» berilgen eki tarıhı ańyz bar.
Túrik taıpalary óz ıelikterin Altaıdan Hýanhege deıin jetkizip, 542 jyly qytaı derekterinde alǵash ret kezdesti. Bul oqıǵalar osy «Joýnamada» kórinis tapqan: «... Keıinginiń aty Tamyn. Onyń zamanynda ulysy biraz kúsheıip, shekara aımaqtarymyzǵa kelip ár túrli jibek matalar satyp alyp, Kindik qaǵanatpen qarym - qatynas jasaý nıetterin baıqatty». Osy kezde qytaı patshalyǵy - Batys Veı ózine jýjandarǵa qarsy áskerı odaqtas izdedi. Osy maqsatpen Batys Veı bıleýshisi Taıszý túrikterge elshilik attandyrdy. 545 jyly Soǵdylyq Alnopanto elshiligi Býmyn ordasyna keldi. Bul kezdegi túrikter kósemi Býmyn edi. Elshilikti «Ordada bári bir - birin quttyqtap, búgin bizge Uly derjavanyń ókili kelip otyr, kóp uzamaı biz de sondaı dárejege jetemiz» dep jorydy. Býmyn túrikterdiń táýelsizdigin jarıalap, jańa memleket – Túrik qaǵanatyn qurdy. Býmyn uzaq ómir súrgen joq. Keıbir derekterdiń aıtýynsha, sol 552 jyly, al «Bılik ǵıbratnamasynyń» (165 býmasy) málimdeýinshe, 553 jyldyń basynda qaıtys bolǵan. Bılik inisi Qara Eskege ótedi, biraq, ol da kóp otyrmaǵan. 553 jyldyń sońynda onyń ornyna inisi Muqan qaǵan keldi.
Kartanyń kómegimen túrkilerdiń ártúrli baǵyttaǵyk órshilerin jáne olarme nqarym - qatynasyna toqtalý. Oqýshylarǵa eske saqtaýǵa yńǵaıly bolýy úshin tómendegi syzbany paıdalanamyz.
Mańyzdy datalar Bolǵan oqıǵalar
B. z - dyń I myńjyldyǵynyn ortasy Qazaqstan dalasyndaǵy iri etnıkalykq ózgerister.
542 jyl Qytaı derekterindegi alǵash «túrik» ataýynyń kezdesýi.
Túrik qaǵanaty. júkteý
Qazaqstan tarıhy 10 synyp
Sabaqtyń maqsaty:
• Bilimdilik: «Túrik», «qaǵanat» ataýlaryna túsinik berý, Túrik qaǵandyǵynyń koǵamdyq qurylysynyń ereksheligin ashyp kórsetý jáne saıası tarıhy men sharýashylyq jaǵdaıy týraly túsinik berý.
• Damytýshylyq: Túrki dáýiriniń tarıhy men mádenıetin qazirgi Qazaqstan tarıhy men mádenıetimen baılanystyryp, oqýshylardyń tarıhı oılap, qorytyndy shyǵara bilý qabiletterin, oı - órisin damytý.
• Tárbıelik: Qazaqtardyń arǵy ata - babalary túrikterdiń jan - jaqty damý tarıhyn oqyta otyryp, oqýshylardy otanshyldyqqa, adamgershilikke tárbıeleý
Kútiletin nátıje: Oqýshylar Túrik qaǵanaty týraly tolyq málimet alady. Toptyq jumys arqyly oqýshylar yntymaqtastyqta jumys jasaýdy úırenedi. Bir - birine qurmetpen qaraıdy.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaq tıpi: toptyq izdenis, sabaq, oıyn, qaıtalaý
Ádisi: suraqty usta ádisi, syzba - kestemen jumys, suraq - jaýap,
Pánaralyq baılanys: geografıa, qazaq ádebıeti
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, ǵalamtordan alynǵan málimetter, AKT - ny qoldaný, keste.
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý kezeńi.
Shattyq sheńberi./ Oqýshylar óz esimderiniń 1 - shi árpinen bastalatyn óz boıyndaǵy qasıetterdi aıtady./
Topqa bólý. /júzderge bólý arqyly/
II Mıǵa shabýyl. Ótken sabaqty ashyq test arqyly qaıtalaý
1. Ońtústik Qazaqstan men Jetisýǵa býddan dininiń taralýy kimderdiń kelýimen baılanysty boldy?
A) soǵdylar v) parsylar s) qytaılar d) tańǵuttar
2. Shyńǵyshan áýletinen taralǵan etnıkalyq top kimder?
A) tóleńgit v) sýltandar s) qojalar d) tóre
3. Rım ımperıasy áskerlerimen (250 myń) Attıla áskerleri arasyndaǵy shaıqas ótti
A) Kerch buǵazy v) Bosfor s) Shalon qalasy d) Don jeri
4. Jaýyrynshy...
a) Em - dom jasaýshy v) ánshi – kúıshi s) sheshen d) balger
5. Arabtardan shyqqan, qazaq jerine ıslam dinin taratýshylar urpaǵyn -
A) sýltandar v) quldar s) tóreler d) qojalar
İİİ. Jańa sabaqtyń jospary:
1. «Túrik» ataýy.
2. Qaǵandyqtyń qurylýy.
3. Qaǵanattyń nyǵaıýy.
4. Memlekettiń ydyraýy.
5. Ákimshilik jáne áleýmettik qurylym.
Muǵalim sózi:
Ózderin túrik dep ataǵan (qytaısha «týjúe») halyq XI ǵasyrdyń basynda monǵoldyq Altaıda qalyptasty.
Túrikterge qatysty olardyń ata - teginiń analyq qasqyrdan bastaý alatyndyǵy týraly Qytaı deregi «Joýnamada» berilgen eki tarıhı ańyz bar.
Túrik taıpalary óz ıelikterin Altaıdan Hýanhege deıin jetkizip, 542 jyly qytaı derekterinde alǵash ret kezdesti. Bul oqıǵalar osy «Joýnamada» kórinis tapqan: «... Keıinginiń aty Tamyn. Onyń zamanynda ulysy biraz kúsheıip, shekara aımaqtarymyzǵa kelip ár túrli jibek matalar satyp alyp, Kindik qaǵanatpen qarym - qatynas jasaý nıetterin baıqatty». Osy kezde qytaı patshalyǵy - Batys Veı ózine jýjandarǵa qarsy áskerı odaqtas izdedi. Osy maqsatpen Batys Veı bıleýshisi Taıszý túrikterge elshilik attandyrdy. 545 jyly Soǵdylyq Alnopanto elshiligi Býmyn ordasyna keldi. Bul kezdegi túrikter kósemi Býmyn edi. Elshilikti «Ordada bári bir - birin quttyqtap, búgin bizge Uly derjavanyń ókili kelip otyr, kóp uzamaı biz de sondaı dárejege jetemiz» dep jorydy. Býmyn túrikterdiń táýelsizdigin jarıalap, jańa memleket – Túrik qaǵanatyn qurdy. Býmyn uzaq ómir súrgen joq. Keıbir derekterdiń aıtýynsha, sol 552 jyly, al «Bılik ǵıbratnamasynyń» (165 býmasy) málimdeýinshe, 553 jyldyń basynda qaıtys bolǵan. Bılik inisi Qara Eskege ótedi, biraq, ol da kóp otyrmaǵan. 553 jyldyń sońynda onyń ornyna inisi Muqan qaǵan keldi.
Kartanyń kómegimen túrkilerdiń ártúrli baǵyttaǵyk órshilerin jáne olarme nqarym - qatynasyna toqtalý. Oqýshylarǵa eske saqtaýǵa yńǵaıly bolýy úshin tómendegi syzbany paıdalanamyz.
Mańyzdy datalar Bolǵan oqıǵalar
B. z - dyń I myńjyldyǵynyn ortasy Qazaqstan dalasyndaǵy iri etnıkalykq ózgerister.
542 jyl Qytaı derekterindegi alǵash «túrik» ataýynyń kezdesýi.
Túrik qaǵanaty. júkteý
You Might Also Like
