InfoHub Logo

Qazaq basylymynyń qarlyǵashy «Túrkistan ýalaıatynyń gazetinde» jarıalanǵan materıaldardyń kóp bóligi bilim, ǵylym jolyna arnaldy desek artyq aıtqandyq emes. Oǵan dálel retinde, qazaqtyń tuńǵysh ǵalymy Shoqan Ýalıhanovtyń eńbekteri týraly qazaq tilindegi alǵashqy maqalanyń osy gazettiń 1870 jylǵy úshinshi sanynda jáne 1872 jylǵy birinshi sanynda basylǵanyn keltirýge bolady. 

Bilimmen qatar gazettiń jyl saıynǵy basylǵan sandarynda «Ár túrli habarlar» degen atpen san alýan taqyrypta sóz qozǵaǵan maqalalar jarıalanyp turdy. Sonyń alǵashqysy gazettiń 1870 jylǵy sanynda basylǵan bolatyn. Maqalada 2-shi maı aıynda Túrkistan ýalaıatyna habar alyp turatyn telegrafty ornatpaqqa ruqsat shyqqandyǵyn jáne General- gýbernatordyń buıryǵymen telegraf symynyń Sibir jaqtan keletinin aıtqan bolsa, 1873 jylǵy jarıalanǵan maqalada Peterbýrgtiń bir gazetinde jazylǵan maqalany baıandaıdy. Bul jolǵy ár túrli habarda kópestiń qyzyna asyq bolǵan jas jigittiń, súıgenine qoly jetpeı, ózin-ózi óltirmek bolǵany sóz bolady. Alaıda, jigittiń myltyqty bytyramen oqtaǵany sebep bolyp, jaraqattanyp, ólmeı qalǵanymen qorytyndylanady. 

Negizinen bul «Ár túrli habarlarda» sóz bolatyn taqyryptar ózge memleketter týraly. Sonymen qatar, mundaǵy aqparlar shet el basylymdarynan alynady desek te bolady. Máselen, 1874 jylǵy 23 sanyndaǵy habarda avtor óz maqalasyn «orys gazetinde jazypty» dep bastap, teke túrkimenderdiń ıaýmit túrmenderdiń Dashlan aýylyn jaýyzdyqpen shaýyp ketkenin aıtady. 

Gazet osy «Ár túrli habar» aıdary arqyly kórshi elderdegi ahýaldarmen oqyrmandaryn tanystyryp otyrǵan bolsa kerek. Jahandaǵy túrli jaıttardy, bilim- ǵylymdy,, patsha úkimetiniń qabyldaǵan buıryǵyn jarıalaı otyryp, «Túrkistan ýalaıatynyń gazeti» halyqtyń arasyndaǵy aǵartýshylyq pen órkenıetti keńinen nasıhattaı aldy. 

---