InfoHub Logo

Táýelsizdik kezeńniń alǵashqy jyldaryndaǵy  belgili sebepterden týyndaǵan  qıynshylyqtarǵa qaramastan arheolog – ǵalymdarymyz ózderiniń súıikti isi – ǵylymı ekspedısıalar uıymdastyrý men arheologıalyq qazba jumystaryn júrgizýdi bir sátke de toqtatqan emes. Nátıjesinde arheologıanyń jetistikteri  Otan tarıhyn  damytyp, halqymyzdyń rýhanı baılyǵy arttyrdy, eń bastysy, ulttyq sanamyzdyń odan ári nyǵaıa túsýine septigin tıgizdi. Osy oraıda, arheolog – ǵalymdarymyzdyń eńbekteri ushan – teńiz ekenin aıta ketý oryndy dep sanaımyz. Arheologıa – ǵylym salasy bolsa, ony damytatyn arheologtar. Qazirgi tańda el arheologıasynyń damýyna óz úlesin qosyp, onyń aldyńǵy sapynda júrgen,  bilimi men biliktiligin tek ǵylymǵa  arnap júrgen  tulǵalarymyzdyń biri –  ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ, arheologıa, etnologıa jáne mýzeologıa kafedrasynyń profesory, tarıh ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, elimizge belgili ári tanymal arheolog  – ǵalym  – Madıar Eleýuly bolyp sanalady..

Tabıǵatynan qarapaıym, minezi óte salmaqty jáne sabyrly, kúndelikti ómir men ǵylym jolynda  adamı qasıetterdi berik ustanym etken Madıar Eleýuly búgingi kúni jetpis bes jasqa tolyp otyr. Osy maqala arqyly elimizge belgili ǵalymdy mereıtoıymen quttyqtaı otyra, oqyrmandarǵa onyń ómir belesteri men ǵylymdaǵy jetistikteri týraly, ustazdyq joly men jeke adamı qasıetteri jóninde aıta ketýdi jón kórip otyrmyz.

«Ustaz» degen ataýdyń ózi ár adamnyń júregine erekshe jylýlyq nuryn sebetin aıaýly tulǵamen ózektes uǵym. Adam balasynyń júreginde qadir tutyp, qurmetteıtin uǵymnyń biri Ustaz. Qazaqta «Ustazdan tárbıe alǵan» nemese «ustaz aldyn kórgen» degen sózder qulaqqa «ana tárbıesin alǵan» degen sózdermen ushtasyp jatatyndaı kórinedi. Sondaı ustazdarymyzdyń biri Madıar Eleýuly Eleýov aǵamyzda búginde 75 - jasqa tolyp otyr.

İzgilikti izdenis pen eren eńbektiń arqasynda M.Eleýuly 1976–2016 jyldar aralyǵynda (arada Astana jáne Túrkistan qalalaryndaǵy JOO qyzmet etken jyldar bar) qazirgi Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti, Arheologıa jáne etnologıa kafedrasynda laborant, aǵa ınjener, asıstent, aǵa oqytýshy, dosent, profesor qyzmetin atqaryp, úlgili ustaz, bilikti maman retinde syı-qurmetke bólenip otyrǵan jaıy bar.

Madıar Eleýov tarıh fakúltetiniń arheologıa jáne etnologıa kafedrasynda jumys atqarǵan jyldardyń barlyq kezeńderinde arheologıalyq ekspedısıasynyń quramynda, ne jetekshilik etip dalalyq zertteý jumystaryn júrgizdi. Máselen, 2008–2015 jyldar aralyǵynda ol QR BǴM granttyq «Saryarqa men Shý-Talas, Keles óńirleriniń ortaǵasyrlyq qalalary, mekenderi jáne kerýen joldary» , «Qarataýdyń arheologıalyq eskertkishteri», «Uly Jibek jolynyń boıyndaǵy Qarataýdyń ortaǵasyrlyq qalalary men kerýen joldary», «Shý– Talas óńirleri men Qarataýdyń soltústik betkeıindegi ortaǵasyrlyq qalalarynyń, eldi mekenderiniń qorǵanys júıesi», «Shý-Talas óńirleriniń ortaǵasyrlyq uzyn qorǵandy qalalary» (2015 j. bastap) taqyryptary boıynsha Shý, Talas óńirlerinde, Qarataýda, Syrdarıanyń orta aǵysynda ǵylymı jobalarmen zertteý jumystaryn júrgizip, zertteý nátıjesinde kóptegen ǵylymı maqalalar, monografıalar jáne oqý quraldaryn jarıalady. Ǵalym júrgizgen dalalyq zertteýlerdiń barysynda Jambyl oblysynyń Qordaı, Shý, Merke, T. Rysqulov, Baızaq, Talas, Sarysý, Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Sozaq, Túrkistan jáne Qyzylorda oblysynyń Jańaqorǵan, Shıeli aýdandarynda osy ýaqytqa deıin ǵylymǵa belgisiz bolyp kelgen, esepke alynbaǵan ortaǵasyrlyq qalalar men eldi mekenderdi ashyp, esepke alyp ǵylymı aınalymǵa engizdi. Sonymen birge osy atalǵan oblystar aıasyndaǵy tarıhı- mádenı eskertkishter men ortaǵasyrlyq qalalardyń tizimin, qujatyn jasaýdyń ózi úlken bir eńbek.

Ustazymyz M.E. Eleýov qansha jyl ter tógip eńbek etse de, «boldym, toldym, men bárin de bilemin» demeı, únemi izdenis ústinde júredi. Sonyń nátıjesinde Jambyl, Ońtústik Qazaqstan jáne Qyzylorda oblystary ákimshiliginiń tapsyrysymen birneshe granttyq jobalarǵa ıe bolyp, arheologıalyq ǵylymı izdenistermen zertteýler júrgizip kele jatyr.Munyń ózi aǵamyzdyń el tanyǵan, Qazaqstannyń ortaǵasyrlyq arheologıasyn zertteýde qomaqty úlesi bar, bilikti maman ekendigin kórsetse kerek.

Búginde mereı jastyń 75- ne kelip otyrǵan aǵamyz Madıar Eleýov ómirdiń talaı synaǵynan súrinbeı ótip, elge úlgili ul-qyz ósirip otyrǵan baqytty otbasy. Otbasy máselesinde de jeńgemiz Janat Altynbekqyzymen birge barlyq tálim-tárbıesin, ónegesin ul-qyzyna darytyp, búginde sonyń zeınetin kórip otyr desek, qatelespeımiz.

J.B. Kósherbaeva, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ 1-kýrs magıstranty, Tarıh fakúlteti

---