InfoHub Logo

Mańǵystaý oblysy, Mańǵystaý aýdany,
Tushshyqudyq aýyly, S. Jańǵabylov orta mektebiniń
matematıka pániniń muǵalimi Turmanbetova Laýra

Sabaqtyń taqyryby: Úlester. Jaı bólshekter.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Natýral sandardan basqa bólshek sandardyń bar ekenin bilý, úlesterge bólýdi úırený, bólshektiń alymy jáne bólimimen tanysý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oı - órisin keńeıtý, matematıkaǵa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Tárbıelik: Tez oılap, tez qorytýǵa, bólshekterdi durys oqýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa bilim berý, oıyn, aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirmeli, suraq - jaýap
Kórnekilik: shema, dóńgelek, plakattar, slaıd

Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý: topqa bólý, oqýshylardy túgendeý
İİ. Ótken sabaqty qorytyndylaý
1. Qosyndynyń jáne kóbeıtindiniń bólingishtik belgileri qalaı aıtylady?
(125+75): 25 jáne (81*10): 9 aıaqtańdar.
2. Jaı sandar jáne qurama sandar degen ne?
11, 17, 23, 55, 521, 625, 757, 123, 61 sandarynan:
Jaı sandardy jáne qurama sandardy aıtyńdar.
3. Kesteni toltyryńdar:

İİİ. Jańa taqyrypqa ádistemelik nusqaý
AV kesindisi neshe bólikke bólingen? AS kesindisi onyń neshe bóligine teń ekenin aıtyńdar.
İV. Jańa sabaqty túsindirý
Dóńgelekti birlik (bir bútin) retinde qabyldap, ony teń 2 bólikke, teń 4 bólikke, teń 8 bólikke bóleıik.

Bútinniń birneshe teń bólikteriniń árqaısysy úlester dep atalady.
Birinshi dóńgelek teń 2 bólikke bólinip, onyń bir bóligi boıalsa, dóńgelektiń ekiden bir úlesi boıalǵan. Ekiden birdiń jazylýy: 1/2
Ekinshi dóńgelek teń 4 bólikke bólinip, onyń bir bóligi bolǵan bolsa, dóńgelektiń tórtten biri boıalǵan. Tórtten birdiń jazylýy: 1/4
Úshinshi dóńgelek teń 8 bólikke bólingen. Onyń 3 bóligi boıalǵan bolsa, dóńgelektiń segizden úsh bóligi boıalǵan. Segizden úshtiń jazylýy: 3/8
Mundaǵy 1/2; 1/4; 3/8 - jaı bólshekter. Jaı bólshekterdiń jazylýyndaǵy syzyqsha (--) bólshek syzyǵy dep atalady.
Bir úles nemese birdeı birneshe úlesterdiń qosyndysy jaı bólshek túrinde jazylady. Mysaly, 3/4 jaı bólshegi árqaısysy 1/4 úleske teń 3 úlestiń qosyndysyna teń. Úlester teń bólikter bolǵandyqtan, «úles» degendi «bólik» dep te ataıdy.
Bir bútinniń 1/2 bóligi «jarty» dep atalsa, 1/4 bóligi «shırek» dep atalady.
Bólshek syzyǵynyń astyndaǵy san bir bútinniń neshe úleske bólingenin kórsetedi. Ony bólshektiń bólimi dep ataıdy. Bólshek syzyǵynyń ústindegi san neshe úlestiń alynǵanyn kórsetedń. Ony bólshektiń alymy dep ataıdy.
Jaı bólshek - a/v, mundaǵy a – alymy, v - bólimi (a - natýral san nemese nól sany, v – natýral san).
Jaı bólshekti oqyǵanda aldymen bólshek syzyǵynyń astyndaǵy san (bólimi) shyǵys septiginde, bólshek syzyǵynyń ústindegi san (alymy) ataý septiginde oqylady.

Mysaly, 7/10 jaı bólsheginiń oqylýy: «onnan jeti», 4/5 jaı bólsheginiń oqylýy: «besten tórt».
Eki natýral sannyń bólindisin jaı bólshek túrinde jazýǵa bolady.
Eki natýral sannyń bólindisin bólshek túrinde jazǵanda, bólshektiń alymyna bólingish jazylyp, bólimine bólgish jazylady.

Mysaly, 12: 4=12/4; 100: 25=100/25; 90: 18=90/18.
Natýral sandy bólimi kez kelgen natýral san bolatyn jaı bólshek túrinde jazýǵa bolady. 33=3/1; 3=12/4
Bólshektiń alymy natýral san nemese nól, al bólimi natýral san bolady. 7/10; 0/3=0; 5/9

V. Oqýlyqpen jumys
№776, 777, 779(aýyzsha)
№780, 781, 783, 784, 785(1 - 3)

Vİ. Jańa sabaqty bekitý
1. Matematıkalyq dıktant
a) Jaı bólshek túrinde jaz: besten úsh; altydan bir; on birden toǵyz; jıyrmadan on toǵyz; toqsan ekiden otyz bir; júzden toqsan jeti
á) Dóńgelekti teń 4 bólikke bólgendegi onyń bir bóligin............. dep ataıdy.
b) Bólshek syzyǵy.......... bildiredi.
v) Bólshek syzyǵynyń astyndaǵy bóligi............ dep, al ústindegi bóligi............ deıdi.

Tolyq nuqsasyn júkteý
Slaıdyn júkteý