InfoHub Logo

Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa úles, jaı bólshekter, olardy oqý jáne jazý týraly túsindirý. Oqýshylardyń esepter shyǵarý daǵdysyn jetildirý. Jaı bólshekterdiń oqylýyn jáne jazylýyn meńgertý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaý qabiletin, pánge qyzyǵýshylyǵyn
arttyrý. Aýyzsha, jazbasha tez esepteýge daǵdylandyrý.
Tárbıelik: Oqýshylardy, uqyptylyqqa, shapshańdyqqa tárbıeleý.

Sabaq túri: Jańa bilimdi meńgertý sabaǵy
Sabaq ádisi: Suraq - jaýap, túsindirý.
Kórnekiligi: kompúter slaıdy, úlestirmeli kartochkalar

Sabaq barysy: İ Uıymdastyrý
Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý

İİ Úı jumysyn tekserý
№391 Esepte:
A) 1) 114: 19=6 ----- 2) 6*25=150 ----- 3) 150 - 137=13 ------ 4) 352: 11=32 ----- 5) 41 - 32=9
6) 13*9=117 ------ 7) 117: 39=3 ------ 8) 403: 13=31 ----- 9) 72 - 3=69 ----- 10) 69+31=100
Jaýaby: 100
V) 1) 15*6=90 ----- 2) 576: 48=12 ----- 3) 90+12=102 ----- 4) 56*24=1344 ------ 5) 1344: 42=32
6) 32+66=98 ------ 7) 102 - 98=4 ------- 8) 4*35=140 ------ 9) 140+345=485 ----- 10) 28*17=476
11) 485 - 476=9
Jaýaby: 9

İİİ Jańa sabaq
1/2 1/8
a/v - jaı bólshek; a - alymy; v - bólimi
Jaı bólshektiń bólimi bútinniń qansha teń bólikke bólingenin, alymy ol bólikterdiń nesheýi alynǵanyn kórsetedi
a/v=a: v
4: 9=4/9
Bólshek syzyǵy bólý degendi bildiredi.
4/9; 4 - bólingish, 9 – bólgish
1/5; 2/9; 3/10; 11/62 - jaı bólshekter, oqylýy
Eki natýral sannyń bólindisin jaı bólshek túrinde jazýǵa bolady.
15: 3=15/3; 25: 5=5
Natýral sandy bólimi kez kelgen natýral san bolatyn jaı bólshek túrinde jazýǵa bolady.
2=2: 1=2/1; 6=18/3; 28=56/2
1) Jaı bólshekterdi belgileý VIII ǵasyrda Úndistanda qabyldanǵan.
Bólshektiń alymy men bólimin bólip turatyn bólshek syzyǵyn grek matematıkteri Aleksandrıalyq Geron jáne Dıofant paıdalandy. Keıinirek arab ǵalymy ál - Hassara, Italıa matematıgi Lızanskıı eńbekterinde kezdesti.

Esepter shyǵarý: №393 – sýret boıynsha aýyzsha taldaý.
2). Grek ǵalymy Arhımedtiń eńbeginde alymy men bólimi kez - kelgen natýral sandar bolatyn bólshektiń jalpy túri kezdesedi. Ejelgi grekter is júzinde jaı bólshekterge barlyq amaldy qoldana bilgen. Syzyqshamen jazý tek 1202 jyly Italıa ǵalymy Fıbonachchıdiń «Abak kitaby» atty shyǵarmasynda engizilgen.

№395
1=4/4,
1=8/8,
1=12/12,
1=10/10,
1=100/100
№396 jaı bólshekterdi jazý.
№397
1) 7: 12=7/12 ------------- 14: 20=14/20
9: 11=9/11 ----------------- 30: 41=30/41
8: 7=8/7 -------------------- 61: 100=61/100
2) 4/7 = 4: 7 ---------------- 2/5= 2: 5
9/12 =9: 12 ----------------- 8/11= 8: 11
5/9= 5: 9 --------------------- 7/4=7: 4
3). Uzaq ýaqyt boıy bólshekterdi sandar dep atamaǵan. Bulardy «synyq sandar» dep ataǵan. Tek XVIII ǵasyrda ǵana bólshekterdi san retinde qabyldaı bastady. Buǵan aǵylshyn ǵalymy Nútonnyń 1707 jyly jaryq kórgen «Jalpyǵa birdeı matematıka» atty kitaby yqpal jasady.

№399
1) Barlyǵy 120
Shyrsha aǵashy 120: 5*1=24
Jaýaby: 24
2) Barlyǵy 57
Boıaýly sýretter 57: 3*1=19
Jaýaby: 19

4). HH ǵasyrdyń alǵashqy jyldarynda úndiler jaı bólshekter amaldar qoldanýdy qalyptastyrdy. Jaı bólshekter týraly tolyq málimetterdi arıfmetıka kitaptaryna Orta Azıa matematıgi ál - Horezmı engizgen.
Ózindik jumys:

Jetiden bes 5/7
On úshten segiz 8/13
Otyz segizden úsh 3/38
Qyryq birden on bir 11/41
Seksen jetiden on bes 15/87
Úsh júz birden alpys eki 62/301
2: 7=2/7 ------------------ 7: 13=7/13
16: 19=16/19 ----------- 34: 101=34/101
31: 100=31/100 -------- 51: 101=51/101
22: 25=22/25 ----------- 21: 79=21/79
1) 1 2/23 = 12: 23 --------- 17/40= 17: 40
2) 10/47 = 10: 47 ---------- 11/34= 11: 34
3) 65/73 = 65: 73 ---------- 40/53= 40: 53
4) 25/33 = 25: 33 ---------- 49/55= 49: 55

İV. Qorytyndylaý:
1. Jaı bólshektiń bólimi neni bildiredi?
2. Jaı bólshektiń alymy neni bildiredi?
3. Eki natýral sannyń bólindisin jazý tásilderi qandaı?
4. Natýral sandy jaı bólshek túrinde jazýǵa bola ma?
V. Úıge tapsyrma:
VI. Baǵalaý