Ulylar úndestigi
«Ulylar úndestigi» ádebı - sazdy is - shara
Maqsaty:
Halqymyzdyń dana aqyndary, ǵulama oıshyldary, Abaı, Ybyraı, Muqaǵalı óleńderi men ánderiniń taralýyn nasıhattaý, búgingi urpaqtarynyń aqyndardyń murasyna qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oqyp – bilýge, tanı túsýge yntalandyrý.
Ǵasyrlar toǵysynda ǵasyr aqyndarynyń aqyndyq talanttaryn shákirt júregine uıalatý, sol arqyly olardyń boıynda poezıa álemine, jalpy sóz ónerine súıispenshilikti berik qalyptastyrý.
Sálemetsizder me qurmetti ustazdar, oqýshylar!
Búgingi ótkeli otyrǵan «Ulylar úndestigi» atty ádebı keshimizge qosh keldińizder!
Qazaq aqyndarynyń ár qaısysy shyn mánindegi daryn, qaıtalanbas shyǵarmashylyq tulǵa retinde dara.
Ia, ulylar, ulylar!
Kim uly desek qazaqta jetedi ǵoı shirkin – aı!
Biraq sonyń ishinde
Abaı, Ybyraı, Muqaǵalı...
Eń daryndy, eń sheber aqyndar.
Búginde óz aldyna táýelsizdik alyp, egemendi el, damyǵan óz joly bar memleket atanǵan Qazaqstan Respýblıkasy óz ul – qyzdaryn, halyq arasynan shyqqan dana ǵulamalary men aqyndaryn, batyrlary men dúldúl sheshenderin, keıingi urpaqqa jetkizip, tanytyp otyrady. Olardyń árbir jaqsy sózi men is - áreketin nasıhattap, mereıtoılaryn atap ótýde.
Abaı - odın ız samyh velıkıh poetov kazahskogo naroda, perevodchık, fılosof, polıtıcheskıı deıatel, mýzykant.
Mnogo lırıcheskıh pesen o nerazdelónnoı lúbvı ı napısal poet, ıarkoe prıznanıe v lúbvı, strastk rodnomý cheloveký zvýchat v ego tvorenıah.
Ybyraı Altynsarın alǵashqy muǵalim, qazaq halqynyń birtýar azamaty. Onyń óleńderi men áńgimeleri tereń oıly, halyq jaıly.
V nıh avtor talantlıvo vyrajaet, obshechelovecheskıe ıdeı, poetomý etı proızvedenıa blızkı ı ponátny ne tolko dlá ego sovremennıkov, no ı dlá nas, potomkov.
Aqıyq aqyn Muqaǵalı Maqataev óz estelikterinde bylaı deıdi: «Men óleńdi oıdan qurastyryp jazbaımyn. Áldekim qulaǵyma sybyrlaǵandaı bolady. Sony kóshiremin. Senesiń be?»
Da, Poezıa Makataeva neset v sebe ogromnyı zarád patrıotızma, osnovnymı sostavláúshımı kotorogo ıavláútsá lúbov k svoemý narodý ı rodnomý ıazyký. Napısannye pochtı sorok let nazad stıhotvorenıa Makataeva zvýchat segodná ochen sovremenno. Neıssákaemaıa lúbov poeta k rodnoı zemle, k svoemý narodý glýboko trogaıýt dýshý.
1 - Sonymen balalar ózderińiz baıqaǵandaı búgingi sazdy kesh osy ulylardyń qurmetine arnalyp otyr.
Saıysymyzdy bastamas buryn ádil qazy alqasymen tanys bolaıyq!
Júrı:
Nash konkýrs býdet prohodıt po trem nomınasıam
1) «Júırikten júırik ozar jarysqanda» vyrazıtelnoe chtenıe stıhov Abaıa, Ybyraıa ı Muqaǵalı.
2) «Áńgime men qara sóz» v etoı nomınasıı ýchastıkı býdýt rasskazyvat rasskazy ı slava nazıdanıa ABaıa ı Ybyraı.
3) «Kóńilim ándi uǵady» pesnı Abaıa ı Muqaǵalı
Qalqam!
Men Lermontov, Pýshkın de emen,
Esenınmin demedim eshkimge men!
Qazaqtyń qara óleńi – qudiretim,
Onda bir sumdyq syr bar estimegen.
Jat jerdi jastanǵanda jazataıym,
Qanymen jazdy múmkin aǵataıym.
Qasıetińnen, aınalaıyn, qara óleń,
Qazaqtyń dál ózindeı qarapaıym.
İzdempazdyq meniń de bar ónerim,
Býdan jasap bıdaı men tary egemin.
Qazan - mıym bárin de qaınatady.
Dara qoıyp qazaqtyń qara óleńin.
Aqynmyn dep men qalaı aıta alamyn,
Halqymnyń ózi aıtqanyn qaıtaladym.
Kúpi kıgen qazaqtyń qara óleńin
Shekpen jaýyp ózine qaıtaramyn.
Birinshi nomınasıa qatysýshylary daıyndalyp otyrsyn.
Kezekpen Aty - jónin synybyn atap shaqyramyz.
Baıqaý qatysýshylarynyń oryndaýlary
Ybyraı Altynsarınniń áńgimeleri halyq ómirimen baılanysty bolyp keledi. Óz áńgimelerinde Ybyraı dostyq, bilim, erinshektik, tárbıe týraly oı qozǵaıdy.
Al, Abaı jazǵan qara sózder qazaq ádebıetiniń altyn qazynasy, baǵa jetpes qazynasy.
«Eslı strastno polúbısh naýký, ı samo znanıe býdesh schıtat podarkom, to ono dast tebe vysshee blajenstvo. Stremıs k znanıam, stremıs k nım strastno» Slovo 32.
«Chelovek - dıtá svoego vremenı. No eslı ty dýrón, ne obvınáı v etom svoıh sovremennıkov». Slovo 37.
«Krıchashıı v gneve smeshon, molchashıı v gneve strashen». Slovo 37.
Abaı Kýnanbaev ızvesten nam ne tolko slovamı nazıdanıa, lırıcheskımı stıhamı ı pesnámı, on ızvesten nam svoımı ızýmıtelnymı perevodamı. Osobenno ego prıvlekalı lırıcheskıe proızvedenıa rýsskıh poetov 18 veka ı nemeskogo dramatýrga ı poeta Góte.
Ekinshi nomınasıa Áńgime, qara sóz
Qara sóz ben áńgime nomınasıasy qatysýshylaryn tyńdaımyz
Poezıa Abaıa ýsılena svetom, lıteratýrnymı ı fılosofskımı asosıasıamı. Chıtaıa ego, zacharovyvaeshsá ızobılnoı shedrostú hýdojnıka, emý dostýpny vsó: pesennyı napev ı zarajaıýshaıa mýzykalnost Poezıa Abaıa pevýcha ı taınstvenna. Stıhı ego - moshnyı potok dýshevnostı ı nepokolebımoı jajdy ıskýplenıa ı vnýtrenneı neposredstvennostı.
Búginde Muqaǵalıdyń 13 kitaby boıynsha 1834 óleń, 19 poemasy bar ekeni anyqtalyp otyr. Muqaǵalıdyń 35 myń jolǵa jýyq óleńi poezıa súıer qaýymnyń izdep júrip oqıtyn jyryna aınaldy. Aqyn óleńderiniń 100 - den astamyn ánder jazyldy. Sonyń ishinde 30 - dan astam jaýhar jyrlaryna Nurǵısa Tilendıev án jazyp bergen eken.
Kelesi kezekti mektebimizdiń jas bulbul ánshilerine beremiz.
Al, endi balalar qazir ádilqazylar alqasy óz sheshimderin shyǵarǵansha biz, ulylar ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalǵan vıktorınalyq suraqtarǵa jaýap berip kóreıik!
Ádilqazylar alqasyna sóz beremiz.
Óldi deýge syıa ma, oılańdarshy,
Ólmeıtuǵyn artynda sóz qaldyrǵan - deı otyra, keshimizdi aıaqtap qosh saý bolyńyzdar deımiz!
Vıktorınalyq suraqtar
Abaı Qunanbaevtyń ómir súrgen jyldary?
V kakom godý rodılsá Ybraı Altynsarın? (1841 god).
«Úsh baqytym», «Otan» óleńderiniń avtory kim?
Kak perevodıtsá pesná «Kózimniń qarasy» ı kto ego avtor?
«Bir Qudaıǵa sıynyp,
Kel, balalar, oqylyq,
Oqyǵandy kóńilge
Yqylaspen toqylyq!- dep bastalatyn óleń kimniń óleńi? Ybyraı
Shákárimniń Abaıǵa qandaı týystyq jaqyndyǵy boldy?(Abaıdyń aǵasynyń balasy.)
A. S. Pýshkınniń ataqty “Evgenıı Onegın” romanyn kim aýdardy? Abaı
Muqaǵalı Maqataevtyń týǵan jeri? Almaty oblysy, qazirgi Raıymbek (burynǵy Narynqol) aýdanynyń Qarasaz aýyly
Kak perevodıtsá pesná «Bezvetrennaıa lýnnaıa noch»na kazahskıı ıazyk?
Mesto rojdenıa Y. Altynsarına? (Kýstanaıskoı oblastı).
Abaı týraly qysqasha málimet?
Abaıdyń ájesimen anasynyń aty kim?
Kto avtor romana - epopeı «Pýt Abaıa»?
Y. Altynsarın alǵashqy mektepti qashan jáne qaıdaashty? /1860, Torgaı
Abaıdyń qara sózderiniń sany nesheý?
V kakom gorode ýchılsá Ybraı Altynsarın? (Orenbýrg).
Muqaǵalı qaı óleńinde ózi týraly jazdy?/ anketa/
Stıhı kakıh poetov perevodıl Ybraı Altynsarın? (A. Pýshkın, M. Lermontov, I. Krylov)
Maqataevtyń mahabbat taqyrybyna jazǵan óleńderi qalaı atalady?
Nastoıashee ımá Abaıa /Ibrahım/
«Baı balasy men jarly balasy»áńgimesiniń keıipkerleri kimder, áńgimeniń avtory?
Abaıdyń tabıǵat taqyrybyndaǵy óleńderin ata
Muqaǵalı Maqataevtyń patrıottyq óleńderin atańdar?
Paı! Paı! Paı! Kıeli netken jer!
Batyrlar dúrildep ótken jer.- kimniń óleńi jáne qalaı atalady?
«Qazaq hrestomatıasynyń» avtory kim?
Qostanaı oblysy, Qostanaı aýdany,
Jambyl aýyly "Jambyl orta mektebi "MM
Qazaq tili men ádebıeti pánderi muǵalimi
Sakýpjanova Janna Jumaǵulqyzy
Maqsaty:
Halqymyzdyń dana aqyndary, ǵulama oıshyldary, Abaı, Ybyraı, Muqaǵalı óleńderi men ánderiniń taralýyn nasıhattaý, búgingi urpaqtarynyń aqyndardyń murasyna qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oqyp – bilýge, tanı túsýge yntalandyrý.
Ǵasyrlar toǵysynda ǵasyr aqyndarynyń aqyndyq talanttaryn shákirt júregine uıalatý, sol arqyly olardyń boıynda poezıa álemine, jalpy sóz ónerine súıispenshilikti berik qalyptastyrý.
Sálemetsizder me qurmetti ustazdar, oqýshylar!
Búgingi ótkeli otyrǵan «Ulylar úndestigi» atty ádebı keshimizge qosh keldińizder!
Qazaq aqyndarynyń ár qaısysy shyn mánindegi daryn, qaıtalanbas shyǵarmashylyq tulǵa retinde dara.
Ia, ulylar, ulylar!
Kim uly desek qazaqta jetedi ǵoı shirkin – aı!
Biraq sonyń ishinde
Abaı, Ybyraı, Muqaǵalı...
Eń daryndy, eń sheber aqyndar.
Búginde óz aldyna táýelsizdik alyp, egemendi el, damyǵan óz joly bar memleket atanǵan Qazaqstan Respýblıkasy óz ul – qyzdaryn, halyq arasynan shyqqan dana ǵulamalary men aqyndaryn, batyrlary men dúldúl sheshenderin, keıingi urpaqqa jetkizip, tanytyp otyrady. Olardyń árbir jaqsy sózi men is - áreketin nasıhattap, mereıtoılaryn atap ótýde.
Abaı - odın ız samyh velıkıh poetov kazahskogo naroda, perevodchık, fılosof, polıtıcheskıı deıatel, mýzykant.
Mnogo lırıcheskıh pesen o nerazdelónnoı lúbvı ı napısal poet, ıarkoe prıznanıe v lúbvı, strastk rodnomý cheloveký zvýchat v ego tvorenıah.
Ybyraı Altynsarın alǵashqy muǵalim, qazaq halqynyń birtýar azamaty. Onyń óleńderi men áńgimeleri tereń oıly, halyq jaıly.
V nıh avtor talantlıvo vyrajaet, obshechelovecheskıe ıdeı, poetomý etı proızvedenıa blızkı ı ponátny ne tolko dlá ego sovremennıkov, no ı dlá nas, potomkov.
Aqıyq aqyn Muqaǵalı Maqataev óz estelikterinde bylaı deıdi: «Men óleńdi oıdan qurastyryp jazbaımyn. Áldekim qulaǵyma sybyrlaǵandaı bolady. Sony kóshiremin. Senesiń be?»
Da, Poezıa Makataeva neset v sebe ogromnyı zarád patrıotızma, osnovnymı sostavláúshımı kotorogo ıavláútsá lúbov k svoemý narodý ı rodnomý ıazyký. Napısannye pochtı sorok let nazad stıhotvorenıa Makataeva zvýchat segodná ochen sovremenno. Neıssákaemaıa lúbov poeta k rodnoı zemle, k svoemý narodý glýboko trogaıýt dýshý.
1 - Sonymen balalar ózderińiz baıqaǵandaı búgingi sazdy kesh osy ulylardyń qurmetine arnalyp otyr.
Saıysymyzdy bastamas buryn ádil qazy alqasymen tanys bolaıyq!
Júrı:
Nash konkýrs býdet prohodıt po trem nomınasıam
1) «Júırikten júırik ozar jarysqanda» vyrazıtelnoe chtenıe stıhov Abaıa, Ybyraıa ı Muqaǵalı.
2) «Áńgime men qara sóz» v etoı nomınasıı ýchastıkı býdýt rasskazyvat rasskazy ı slava nazıdanıa ABaıa ı Ybyraı.
3) «Kóńilim ándi uǵady» pesnı Abaıa ı Muqaǵalı
Qalqam!
Men Lermontov, Pýshkın de emen,
Esenınmin demedim eshkimge men!
Qazaqtyń qara óleńi – qudiretim,
Onda bir sumdyq syr bar estimegen.
Jat jerdi jastanǵanda jazataıym,
Qanymen jazdy múmkin aǵataıym.
Qasıetińnen, aınalaıyn, qara óleń,
Qazaqtyń dál ózindeı qarapaıym.
İzdempazdyq meniń de bar ónerim,
Býdan jasap bıdaı men tary egemin.
Qazan - mıym bárin de qaınatady.
Dara qoıyp qazaqtyń qara óleńin.
Aqynmyn dep men qalaı aıta alamyn,
Halqymnyń ózi aıtqanyn qaıtaladym.
Kúpi kıgen qazaqtyń qara óleńin
Shekpen jaýyp ózine qaıtaramyn.
Birinshi nomınasıa qatysýshylary daıyndalyp otyrsyn.
Kezekpen Aty - jónin synybyn atap shaqyramyz.
Baıqaý qatysýshylarynyń oryndaýlary
Ybyraı Altynsarınniń áńgimeleri halyq ómirimen baılanysty bolyp keledi. Óz áńgimelerinde Ybyraı dostyq, bilim, erinshektik, tárbıe týraly oı qozǵaıdy.
Al, Abaı jazǵan qara sózder qazaq ádebıetiniń altyn qazynasy, baǵa jetpes qazynasy.
«Eslı strastno polúbısh naýký, ı samo znanıe býdesh schıtat podarkom, to ono dast tebe vysshee blajenstvo. Stremıs k znanıam, stremıs k nım strastno» Slovo 32.
«Chelovek - dıtá svoego vremenı. No eslı ty dýrón, ne obvınáı v etom svoıh sovremennıkov». Slovo 37.
«Krıchashıı v gneve smeshon, molchashıı v gneve strashen». Slovo 37.
Abaı Kýnanbaev ızvesten nam ne tolko slovamı nazıdanıa, lırıcheskımı stıhamı ı pesnámı, on ızvesten nam svoımı ızýmıtelnymı perevodamı. Osobenno ego prıvlekalı lırıcheskıe proızvedenıa rýsskıh poetov 18 veka ı nemeskogo dramatýrga ı poeta Góte.
Ekinshi nomınasıa Áńgime, qara sóz
Qara sóz ben áńgime nomınasıasy qatysýshylaryn tyńdaımyz
Poezıa Abaıa ýsılena svetom, lıteratýrnymı ı fılosofskımı asosıasıamı. Chıtaıa ego, zacharovyvaeshsá ızobılnoı shedrostú hýdojnıka, emý dostýpny vsó: pesennyı napev ı zarajaıýshaıa mýzykalnost Poezıa Abaıa pevýcha ı taınstvenna. Stıhı ego - moshnyı potok dýshevnostı ı nepokolebımoı jajdy ıskýplenıa ı vnýtrenneı neposredstvennostı.
Búginde Muqaǵalıdyń 13 kitaby boıynsha 1834 óleń, 19 poemasy bar ekeni anyqtalyp otyr. Muqaǵalıdyń 35 myń jolǵa jýyq óleńi poezıa súıer qaýymnyń izdep júrip oqıtyn jyryna aınaldy. Aqyn óleńderiniń 100 - den astamyn ánder jazyldy. Sonyń ishinde 30 - dan astam jaýhar jyrlaryna Nurǵısa Tilendıev án jazyp bergen eken.
Kelesi kezekti mektebimizdiń jas bulbul ánshilerine beremiz.
Al, endi balalar qazir ádilqazylar alqasy óz sheshimderin shyǵarǵansha biz, ulylar ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalǵan vıktorınalyq suraqtarǵa jaýap berip kóreıik!
Ádilqazylar alqasyna sóz beremiz.
Óldi deýge syıa ma, oılańdarshy,
Ólmeıtuǵyn artynda sóz qaldyrǵan - deı otyra, keshimizdi aıaqtap qosh saý bolyńyzdar deımiz!
Vıktorınalyq suraqtar
Abaı Qunanbaevtyń ómir súrgen jyldary?
V kakom godý rodılsá Ybraı Altynsarın? (1841 god).
«Úsh baqytym», «Otan» óleńderiniń avtory kim?
Kak perevodıtsá pesná «Kózimniń qarasy» ı kto ego avtor?
«Bir Qudaıǵa sıynyp,
Kel, balalar, oqylyq,
Oqyǵandy kóńilge
Yqylaspen toqylyq!- dep bastalatyn óleń kimniń óleńi? Ybyraı
Shákárimniń Abaıǵa qandaı týystyq jaqyndyǵy boldy?(Abaıdyń aǵasynyń balasy.)
A. S. Pýshkınniń ataqty “Evgenıı Onegın” romanyn kim aýdardy? Abaı
Muqaǵalı Maqataevtyń týǵan jeri? Almaty oblysy, qazirgi Raıymbek (burynǵy Narynqol) aýdanynyń Qarasaz aýyly
Kak perevodıtsá pesná «Bezvetrennaıa lýnnaıa noch»na kazahskıı ıazyk?
Mesto rojdenıa Y. Altynsarına? (Kýstanaıskoı oblastı).
Abaı týraly qysqasha málimet?
Abaıdyń ájesimen anasynyń aty kim?
Kto avtor romana - epopeı «Pýt Abaıa»?
Y. Altynsarın alǵashqy mektepti qashan jáne qaıdaashty? /1860, Torgaı
Abaıdyń qara sózderiniń sany nesheý?
V kakom gorode ýchılsá Ybraı Altynsarın? (Orenbýrg).
Muqaǵalı qaı óleńinde ózi týraly jazdy?/ anketa/
Stıhı kakıh poetov perevodıl Ybraı Altynsarın? (A. Pýshkın, M. Lermontov, I. Krylov)
Maqataevtyń mahabbat taqyrybyna jazǵan óleńderi qalaı atalady?
Nastoıashee ımá Abaıa /Ibrahım/
«Baı balasy men jarly balasy»áńgimesiniń keıipkerleri kimder, áńgimeniń avtory?
Abaıdyń tabıǵat taqyrybyndaǵy óleńderin ata
Muqaǵalı Maqataevtyń patrıottyq óleńderin atańdar?
Paı! Paı! Paı! Kıeli netken jer!
Batyrlar dúrildep ótken jer.- kimniń óleńi jáne qalaı atalady?
«Qazaq hrestomatıasynyń» avtory kim?
Qostanaı oblysy, Qostanaı aýdany,
Jambyl aýyly "Jambyl orta mektebi "MM
Qazaq tili men ádebıeti pánderi muǵalimi
Sakýpjanova Janna Jumaǵulqyzy
You Might Also Like
-
Bilimdiligi: J dybysy men árpin tanytý. J dybysyn sóz ishinen bólip, durys aıtqyza bilý, j árpi bar sózderdi tutas oqý.
