Ulttyq oıyndar - hımıa sabaqtarynda
Ulttyq oıyndar - hımıa sabaqtarynda
Elimizdiń egemendigin alǵannan beri bilim berý isinde halyqtyq pedagogıka taǵylymdaryn paıdalaný muǵalimder men oqýshylarǵa jańa serpin berýde.
Halqymyzdyń ulttyq salt – dástúrin jalpy «Beıorganıkalyq qosylystar» taqyrybyna paıdalandym. Bul qosylystar oqýshylarǵa tanys bolǵandyqtan «Altyn saqa» oıynyn uıymdastyrdym. Oıynnyń sharty: Jıyrma asyqqa elementterdiń tańbasy jazyldy. Olar qorjynǵa salynady.
1. Eki qatardan eki oqýshy shyǵyp, metaldar men beımetaldardy ajyratyp alý kerek.
2. Arnaıy qatyrma qaǵazǵa rım sıfrimen jazylǵan valenttilikterdiń ústine sáıkes elementter jazylǵan asyqtar qoıylady.
3. Bir - birimen áreketesetin element - asyqtardy tańdap alyp, taqtaǵa formýlasyn jazyp, shyqqan zattyń atyn ataý.
Mysaly:
2Sa +O2 ---- 2SaO
2H2 +O2 ---- 2H2O
2Mg +O2 ---- 2MgO
S+O2 ----- SO2
Sol sıaqty 8 - synyp oqýshylary úshin qaıtalaý sabaqtarynda «Sıqyrly sandyq» oıynyn uıymdastyrdym. Bul oıyn hımıalyq qosylystardyń turmystaǵy, qurylystaǵy, tabıǵattaǵy mańyzyn oqytýda kóp kómek beredi.
Sandyqqa ártúrli qosylystardyń: Ca(OH) 2, NaHCO3, I2, O2, H2O, CO2, NaOH formýlalary jeke jazylyp salynady.
Muǵalim ózi árbir zattyń formýlasyn shyǵarmas buryn qoldanylatyn jerin túsindiredi. Oqýshylar onyń uqandaı zattar ekenin tabýy kerek. Durys jaýabyn muǵalim alyp, kórsetip shyǵaryp rastaıdy.
Mysaly: 1. Qurylysta «sóndirilgen ák» degen atpen paıdalanylatyn qosylys (Sa(ON) 2).
2. Úılerińde bar tamaqqa qajetti zat (NaCl)
3. Tortqa paıdalanylatyn untaq zat (NaHCO3)
4. Alǵashqy kómekke paıdalanylatyn beımetall (I2)
5. Tiri aǵzalar onsyz ómir súre almaıdy (O2)
6. Eki gazdan alatyn eń qajetti suıyq zat (N2O)
7. Tiri aǵzalar tynys alǵanda shyǵatyn gaz (SO2 )
8. Akýmýlátorǵa quıatyn suıyq zat (H2SO4, NaOH)
Jeti jurttyń tilin bil (qazaqsha, oryssha, latynsha.)
1. Ózim gazbyn menimen demalasyń,
joq bolsam aýa jetpeı qınalasyń.
2. Eń jenil element sanalady, perıodtyq júıe osydan bastalady.
3. Ózi aýyr metalǵa jatady, balalar osy metal quıǵan saqamen atady.
4. Mashına men traktordyń jany, qara metalýrgıanyń nany.
5. Aspandaǵy aıdy osy elementpen teńestiredi, salmaqty adamdy maqtaýdy da kelistiredi.
Jumbaqtar
1. Alǵashqy býynym tasqyn sý, ekinshi býynym mal qulaǵyna salynatyn belgi.
2. Birinshi bóligim kóp emes, ekinshi bóligim tilsiz jaý.
3. Birinshi bóligim alda bol degen, ekinshi bóligim san esim. Ózim shıpaly gazbyn. Sonda men qaı gazbyn.
4. Birinshi býynym jalqy esimge qoıylatyn suraqtan turady, ekinshi býynym san esim, ózim hımıalyq qaı elementpin?
Oıyn sabaqtary oqýshylardyń hımıa pánine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Hımıa sabaqtarynda múmkindiginshe halyqtyq pedagogıkany paıdalaný - oqýshylardy ultttyq sezimmen jigerlendire túsedi. Grafıkalyq test arqyly oqýshylardyń oılaý qabiletterin arttyrý úshin «Sýtegi. Qyshqyldar. Tuzdar» taqyrybyn qorytyndylaýda halyqtyq pedagogıkany qoldanym.
Ǵylymı jáne ulttyq tarıhı uǵymda salystyra otyryp aldym.
Ǵylymı uǵymda
1. Tuz qyshqylyn alý ádisi.
(2, 5: 6, 5) (4, 5: 6, 5)
2. 40% - dyq HCl tyǵyzdyǵy.
(4, 5: 4, 5)
3. Cl hlorıd ıondy anyqtaýshy reaktıv.(2, 5: 4, 5)
4. Myryshpen áreketteskende bólinetin gaz. (5, 5: 3, 5)
5. Reaksıany baıaýlatatyn zat.
(5, 5: 2, 0)
6. Sabyn alý úshin qoldanylatyn tuz.(4, 5: 1)
7. Medısınada dári - dármek retinde neshe paıyzdyq tuz qyshqyly qoldanylady? (2, 5: 1)
8. Zerthanalyq alý ádisinde qoldanylatyn reaktıvter.
(1, 5: 3, 5) (1, 5: 2)
Ulttyq tarıhı uǵymda
1. As ımany........ (4: 7)
2. Qyzdy sókpe, tuzdy...... (3, 5: 5)
3. Aral óńirindegi tuzdy kól. (2: 6)
4. Jaqsyqylysh tuzynyń qory shamamen...... (1: 4, 5)
5. Qazaqstanda tuzdyń qansha % - y
Aral tuz ken ornynda óndiriledi?
6. Adamnyń tuzǵa degen táýliktik mólsheri. (3: 4)
7. Qan sarysýyndaǵy tuz mólsheri.
(2, 5: 4, 5)
8. Jaqsyqylysh kóliniń uzyndyǵy.
(2, 5: 4)
9. Soltrest jáne Aralsýlfat kásiporyndarynyń qurylǵan jyldary.
(2, 5: 2, 5) (4: 2, 5)
10. As tuzynyń halyqaralyq ataýy.
(3: 5, 5)
Oıyn sabaqtary oqýshylardyń hımıa pánine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Hımıa sabaqtarynda múmkindiginshe halyqtyq pedagogıkany paıdalaný - oqýshylardy ulttyq sezimmen jigerlendire túsedi.
Bul tehnologıalardyń nátıjesinde, eń aldymen oqýshynyń óz betimen jumys isteý áreketi men qazirgi zamanǵa saı aqparattyq júıelerdi, elektrondyq oqýlyqtardy qoldaný arqyly, ınteraktıvti taqtamen jumys isteý biliktiligi jáne qyzyǵýshylyq belsendiligi artqandyǵyn baıqadym.
Sózimdi:
Quzyrlylyq adamnyń ol rýhanı baılyǵy,
Básekege kez-kelgen saılylyǵy.
Kásibı qyzmetiniń bıiginen,
Kórinedi tek ustazdyń balaǵa jaılylyǵy - dep aıaqtaǵym keledi.
Elimizdiń egemendigin alǵannan beri bilim berý isinde halyqtyq pedagogıka taǵylymdaryn paıdalaný muǵalimder men oqýshylarǵa jańa serpin berýde.
Halqymyzdyń ulttyq salt – dástúrin jalpy «Beıorganıkalyq qosylystar» taqyrybyna paıdalandym. Bul qosylystar oqýshylarǵa tanys bolǵandyqtan «Altyn saqa» oıynyn uıymdastyrdym. Oıynnyń sharty: Jıyrma asyqqa elementterdiń tańbasy jazyldy. Olar qorjynǵa salynady.
1. Eki qatardan eki oqýshy shyǵyp, metaldar men beımetaldardy ajyratyp alý kerek.
2. Arnaıy qatyrma qaǵazǵa rım sıfrimen jazylǵan valenttilikterdiń ústine sáıkes elementter jazylǵan asyqtar qoıylady.
3. Bir - birimen áreketesetin element - asyqtardy tańdap alyp, taqtaǵa formýlasyn jazyp, shyqqan zattyń atyn ataý.
Mysaly:
2Sa +O2 ---- 2SaO
2H2 +O2 ---- 2H2O
2Mg +O2 ---- 2MgO
S+O2 ----- SO2
Sol sıaqty 8 - synyp oqýshylary úshin qaıtalaý sabaqtarynda «Sıqyrly sandyq» oıynyn uıymdastyrdym. Bul oıyn hımıalyq qosylystardyń turmystaǵy, qurylystaǵy, tabıǵattaǵy mańyzyn oqytýda kóp kómek beredi.
Sandyqqa ártúrli qosylystardyń: Ca(OH) 2, NaHCO3, I2, O2, H2O, CO2, NaOH formýlalary jeke jazylyp salynady.
Muǵalim ózi árbir zattyń formýlasyn shyǵarmas buryn qoldanylatyn jerin túsindiredi. Oqýshylar onyń uqandaı zattar ekenin tabýy kerek. Durys jaýabyn muǵalim alyp, kórsetip shyǵaryp rastaıdy.
Mysaly: 1. Qurylysta «sóndirilgen ák» degen atpen paıdalanylatyn qosylys (Sa(ON) 2).
2. Úılerińde bar tamaqqa qajetti zat (NaCl)
3. Tortqa paıdalanylatyn untaq zat (NaHCO3)
4. Alǵashqy kómekke paıdalanylatyn beımetall (I2)
5. Tiri aǵzalar onsyz ómir súre almaıdy (O2)
6. Eki gazdan alatyn eń qajetti suıyq zat (N2O)
7. Tiri aǵzalar tynys alǵanda shyǵatyn gaz (SO2 )
8. Akýmýlátorǵa quıatyn suıyq zat (H2SO4, NaOH)
Jeti jurttyń tilin bil (qazaqsha, oryssha, latynsha.)
1. Ózim gazbyn menimen demalasyń,
joq bolsam aýa jetpeı qınalasyń.
2. Eń jenil element sanalady, perıodtyq júıe osydan bastalady.
3. Ózi aýyr metalǵa jatady, balalar osy metal quıǵan saqamen atady.
4. Mashına men traktordyń jany, qara metalýrgıanyń nany.
5. Aspandaǵy aıdy osy elementpen teńestiredi, salmaqty adamdy maqtaýdy da kelistiredi.
Jumbaqtar
1. Alǵashqy býynym tasqyn sý, ekinshi býynym mal qulaǵyna salynatyn belgi.
2. Birinshi bóligim kóp emes, ekinshi bóligim tilsiz jaý.
3. Birinshi bóligim alda bol degen, ekinshi bóligim san esim. Ózim shıpaly gazbyn. Sonda men qaı gazbyn.
4. Birinshi býynym jalqy esimge qoıylatyn suraqtan turady, ekinshi býynym san esim, ózim hımıalyq qaı elementpin?
Oıyn sabaqtary oqýshylardyń hımıa pánine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Hımıa sabaqtarynda múmkindiginshe halyqtyq pedagogıkany paıdalaný - oqýshylardy ultttyq sezimmen jigerlendire túsedi. Grafıkalyq test arqyly oqýshylardyń oılaý qabiletterin arttyrý úshin «Sýtegi. Qyshqyldar. Tuzdar» taqyrybyn qorytyndylaýda halyqtyq pedagogıkany qoldanym.
Ǵylymı jáne ulttyq tarıhı uǵymda salystyra otyryp aldym.
Ǵylymı uǵymda
1. Tuz qyshqylyn alý ádisi.
(2, 5: 6, 5) (4, 5: 6, 5)
2. 40% - dyq HCl tyǵyzdyǵy.
(4, 5: 4, 5)
3. Cl hlorıd ıondy anyqtaýshy reaktıv.(2, 5: 4, 5)
4. Myryshpen áreketteskende bólinetin gaz. (5, 5: 3, 5)
5. Reaksıany baıaýlatatyn zat.
(5, 5: 2, 0)
6. Sabyn alý úshin qoldanylatyn tuz.(4, 5: 1)
7. Medısınada dári - dármek retinde neshe paıyzdyq tuz qyshqyly qoldanylady? (2, 5: 1)
8. Zerthanalyq alý ádisinde qoldanylatyn reaktıvter.
(1, 5: 3, 5) (1, 5: 2)
Ulttyq tarıhı uǵymda
1. As ımany........ (4: 7)
2. Qyzdy sókpe, tuzdy...... (3, 5: 5)
3. Aral óńirindegi tuzdy kól. (2: 6)
4. Jaqsyqylysh tuzynyń qory shamamen...... (1: 4, 5)
5. Qazaqstanda tuzdyń qansha % - y
Aral tuz ken ornynda óndiriledi?
6. Adamnyń tuzǵa degen táýliktik mólsheri. (3: 4)
7. Qan sarysýyndaǵy tuz mólsheri.
(2, 5: 4, 5)
8. Jaqsyqylysh kóliniń uzyndyǵy.
(2, 5: 4)
9. Soltrest jáne Aralsýlfat kásiporyndarynyń qurylǵan jyldary.
(2, 5: 2, 5) (4: 2, 5)
10. As tuzynyń halyqaralyq ataýy.
(3: 5, 5)
Oıyn sabaqtary oqýshylardyń hımıa pánine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Hımıa sabaqtarynda múmkindiginshe halyqtyq pedagogıkany paıdalaný - oqýshylardy ulttyq sezimmen jigerlendire túsedi.
Bul tehnologıalardyń nátıjesinde, eń aldymen oqýshynyń óz betimen jumys isteý áreketi men qazirgi zamanǵa saı aqparattyq júıelerdi, elektrondyq oqýlyqtardy qoldaný arqyly, ınteraktıvti taqtamen jumys isteý biliktiligi jáne qyzyǵýshylyq belsendiligi artqandyǵyn baıqadym.
Sózimdi:
Quzyrlylyq adamnyń ol rýhanı baılyǵy,
Básekege kez-kelgen saılylyǵy.
Kásibı qyzmetiniń bıiginen,
Kórinedi tek ustazdyń balaǵa jaılylyǵy - dep aıaqtaǵym keledi.
You Might Also Like
