Vırýsterdiń túrleri
Taqyryby: «Vırýstardyń túrleri»
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik:
♦ Kúndelikti taqyryp boıynsha túsindirý, maǵlumat berý, uǵyndyrý, úıretý;
♦ Oqýshynyń jańasha uǵymyn belgili dárejede qalyptastyrý;
♦ Alǵan bilimin júıelep, qorytyndylaýǵa úıretý;
♦ Oqýshylardy iske ózderi baǵa berýge; taldaýǵa úıretý;
♦ Bilgennen durys qorytyndy jasaýǵa baýlý;
á) Damytýshylyq
♦ (oılaý qabiletin damytý) qubylystardyń qasıetterin jáne ózara baılanysyn aıyra bilýge,oqylyp otyrylǵan materıaldardy josparlaı bilýge,zattyń qurylysy men jumys isteý prınsıpin ajyrata bilýge teorıalyq bilimin praktıkada paıdalana bilýge úıretý
♦ Oqý qabiletin damytý(oqýǵa, jazýǵa, esepteýge, syzýǵa, konspekt jazýǵa úıretý, sabaqqa jaıyndalýda jınaqtylyqty, oqýdyń qajetti tásilderin qoldana bilýge, este saqtaýǵa daǵdylandyrý);
♦ Oılaý qabiletin damytý;
♦ Teorıalyq bilimdi praktıkada bilýge úıretý;
b) Tárbıelik
♦ Eńbekke tárbıeleý (qoǵam baılyǵyn molaıtý jolynda eńbek yntasyn arttyrý, eńbekti qurmetteýge, óz mamandyǵyn súıýge, tapsyrmany der kezinde, sapaly oryndaýǵa mashyqtandyrý)
♦ Bilimge. Qushtarlyqqa tárbıeleý (bilimniń qajettiligin uǵyndyrý, onyń mazmunynyń tereń túsinýge qushtarlyǵyn qalyptastyrý, qubylystarǵa ózdiginshe baǵa berýge qabiletin qalyptastyrý)
Sabaqtyń túri: teorıa
Sabaqtyń tıpi: jańa sabaqty meńgerý,
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq-jaýap, oılaý-tolǵaý, jańa bilimdi meńgerý
Kórnekiligi: kartochkalar, plakattar, DEEM, ınteraktıvti taqta
Uıymdastyrý jumysy
• Oqýshylardy sabaqqa jumyldyrý-3mın.
• Oqytýshymen oqýshylardyń bir-birimen sálemdesýi;
• Joq oqýshyny esepke alý
• Oqýshylardyń syrtqy beınesi,dárishananyń tazalyǵy;
• Oqýshylardyń jumysqa daıyndyǵy,jumys ornynyń reti;
1.Úı tapsyrmasy boıynsha oqýshylardyń bilimin tekserý
• Bilimdi berik,tıanaqty ıgerýine úı tapsyrmasynyń oryndalý-20mın.
• Úıge berilgen tapsyrmany qalaı oryndady;
• Oqýshy bilimindegi kemshilikterdi saralaý;
• Joıý joldary;
Suraqtar:
1. Vırýstardyń klassıfıkasıasyn ata?
2. Operasıalyq júıedegi qysý joldary degenimiz ne?
3. Vırýstardyń taralý joldaryn ata?
Ótken taqyryp boıynsha suraýdy qorytyndylaý.
Jańa taqyrypty habarlaý.
Sabaqtyń maqsatyn qoıý.
2-jańa sabaqty:aýyzsha baıandaý arqyly túsindirý-50mın.
Jańa oqý materıalyn baıandaý.
I kezeń.Qyzyǵýshylyǵyn oıatý – sabaqty bastamas buryn jańa taqyrypqa degen yqylasyn, qyzyǵýshylyǵyn arttyrý. Oqýshylardyń jańa taqyrypqa baılanysta oıyn bilý.
Taqyryptyń mazmuny:
1. Vırýstardyń ornalasqan oryndaryna qaraı bólinýi
2. Vırýstardyń ornalasyp alǵan oryndaryn búldirý tásiline qaraı bólinýi
3. Keri qurylymdyq múmkindikterine qaraı bólinýi
4. Vırýs algorıtmderiniń erekshelikterine qaraı bólinýi
II kezeń. Maǵynany taný.
Jańa sabaqty aýyzsha baıandaý arqyly túsindirý
Oqýshylardyń alǵan bilimin este bekitý, taqyryp boıynsha bilimderin júıege keltirý.
III kezeń. Oı tolǵanys.
Jańa sabaqty bekitý,qorytý-5 mın.
Jańa taqyryp boıynsha bilimderin bekitý;
Taldaý uǵymdaryn bekitý,suraq qoıý.
1. Vırýstardyń destrýktıvti múmkindikteri
2. Rezıdentti jáne rezıdenti emes vırýstardyń aıyrmashylyǵy
3. Mıkro-vırýstar, qurttar, prazıttik vırýstardyń taralýy
3 –Sabaqty bekitý
Pysyqtaý,bekitý suraqtar
Oqýshylarǵa vırýstardyń erekshelikterin, búldirý tásilderin, múmkindikterin túsindirý
4-Sabaqty qorytyndylaý.
Kompúterlik vırýstar – ózinen-ózi kóbeıip, kompúterlik júıedegi jáne jelidegi ár túrli obektilerge zalalyn tıgizýge beıim programmalar. Vırýstar kompútermen jumys isteý kezinde kóptegen qolaısyz jaǵdaılardyń týyndaýyna áser etedi. Keıbir vırýstardyń taralý áserinen programmalardyń joıylýy, málimetterdiń nemese jadtyń júıelik aımaqtarynda jazylǵan aqparattardyń óship qalýy sıaqty qolaısyz jaǵdaılar kezdesip otyrady. Osylardy boldyrmas úshin vırýsterge qarsy kúresetin programmalar qoldanylady.
5-Baǵalaý.
Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.
6 –Úı tapsyrmasy
Úı tapsyrmany berý-2 mın.
Vırýstardyń búldirý tásilderi. Vırýsterge qarsy kúresetin programma túrleri.
Vırýsterdiń túrleri
Kompúterlik vırýstar degenimiz – ózinen-ózi kóbeıip, kompúterlik júıedegi jáne jelidegi ár túrli obektilerge zalalyn tıgizýge beıim programmalar.
Vırýstardy tómende kórsetilgen belgilerine qaraı birneshe toptarǵa bólýge bolady.
1. Vırýstardyń ornalasqan oryndaryna qaraı;
2. Vırýstardyń ornalasyp alǵan oryndaryn búldirý tásiline qaraı;
3. Keri qurylymdyq múmkindikterine (áreketterine) qaraı;
4. Vırýs algorıtmderiniń erekshelikterine qaraı;
Vırýstar ornalasqan oryndaryna qaraı:
1. jelilik
2. faıldyq
3. júkteletin bolyp bólinedi.
Jelilik vırýstar - kompúterlik jeli arqyly taraıdy
Faıldyq vırýstar oryndalatyn faıldar aqyly taralady.
Júkteletin vırýstar dıskiniń júktelý sektoryna (Boot-sektor) nemese vınchesterdiń júıelik júktelýin quraıtyn sektoryna (Master Boot Record) arqyly taralady. Faıldyq-júkteletin vırýstar da kezdesedi, olar faıldardy da, dıskiniń júktelý sektorlaryn da búldiredi. Mundaı vırýstar zıankestigi kúrdeli algorıtmdermen oryndalyp, olardyń júıege ený áreketi astarly tásilderdi paıdalanady.
Vırýstar búldirý tásilderine qaraı:
1. Rezıdentti
2. Rezıdentti emes bolyp ekige bólinedi.
Vırýs juqqan programma iske qosylǵanda, rezıdentti vırýstyń kóshirmesi kompúterdiń jedel jadynda jazylyp qalady da, olar operasıalyq júıede jumys jasaǵan programmaǵa juǵady. Rezıdentti vırýstar kompúterdiń jedel jadyna oryn alyp turady da, kompúter isten shyǵarylǵanda nemese qaıta qosylǵanǵa deıin «óz jumysyn» atqarady.
Rezıdentti emes vırýstar kompúterdiń jadynda ornalaspaıdy jáne olardyń jumys isteý ýaqyty shekteýli bolyp keledi. Al, keıbir jedel jadqa ornalasqan rezıdentti vırýs túrleri óziniń zıankestik áreketterin taratpaıdy. Mundaı vırýstardy da rezıdentti emes dep esepteýge bolady.
Vırýstardyń destrýktıvti múmkindikterine qaraı, ıaǵnı olardyń atqaratyn is-áreketterine baılanysty olardy mynadaı toptarǵa bólýge bolady.
1. Zıansyz vırýstar - kompúter jumysyna eshqandaı zalalyn tıgizbeıdi. (onyń taraý nátıjesinde tek dıskiniń bos jady kemıdi.)
2. Qaýipsiz vırýstar - áseri dıskidegi bos orynnyń azaıýmen jáne grafıkalyq, dybystyq zıandyq áreketter týǵyzady.
3. Óte qaýipti vırýstar - áserinen kóptegen programmalar, málimetter, jedel jadtyń júıelik aımaqtaryna jazylǵan kompúter jumysyna qajetti aqparattar joıylyp ketedi.
Vırýs algorıtmderiniń erekshelikterine qaraı olardy mynadaı toptarǵa bólýge bolady.
1. Kompanon vırýstar –faıldardy ózgertpeıtin vırýstar, biraq olar osy atqaratyn EHE. faılǵa uqsas zaty SOM. bolyp keletin faıldar jasap shyǵarady. Mysaly: HSORÝ. EHE faıly úshin HSORÝ.SOM atty taǵy bir faıl paıda bolady.Vırýs osy SOM faılǵa jazylady da, EHE faıl toryndalady.
2. Qurttar – kompúterlik jeli arqyly taralatyn jáne kompanon vırýstar sıaqty faıldardy, dıskidegi sektorlardy ózgertpeıtin vırýstar. Bul jeli arqyly kompúterdiń jadyna ornyǵyp alady da, basqa kompúterlerdiń jelilik adresteri boıynsha óz kóshirmelerin taratady. Keıbir jaǵdaılarda mundaı vırýstar dıskiler júıesinde jumys faılyn quryp alǵanymen olar kompúter jadynan ózge resýrstardy paıdalanbaıdy. Ázirge kompúter jelilerinde mundaı vırýstar taraı qoıǵan joq.
3. «Parazıttik» topqa kiretin vırýstardyń áseri tıgen dıskilik sektorlar men faıldar ózgerip ketedi. Qurt nemese kompanon vırýstarǵa jatpaıtyn basqa vırýstar parazıttik topqa kiredi.
4. «Stýdenttik» vırýstarǵa bolar-bolmas áser etetin rezıdentti emes, qateler sany óte kóp vırýstar toby kiredi.
5. «Stels» vırýstardy damyǵan programmalar tobyna jatady, zaqymdanǵan faıldar óńdelýge tıis sátterde olardyń ornyna málimetterdiń aýrý juqpaǵan bólikterin ornalastyryp, olardy da zaqymdaı bastaıdy. Onyń ústine bul vırýstyń juǵý algorıtmi kúrdeli, ári joǵarǵy deńgeıde bolǵandyqtan antıvırýstyq programmalarǵa olardy taýyp zaqymsyzdandyrý ońaı emes.
6. «Polımorfık» vırýstar óte qıyn tabylatyn vırýstar tobyna jatady. Kóp jaǵdaılarda bir polımorfık-vırýstyń eki túrli beınesi bir-birine sáıkes kelmeıdi.
7. «Mıkro-vırýstar» málimetterdi óńdeý júıelerine endirilgen makrotilderdiń múmkindikterin paıdalanatyn vırýstar tobyna jatady. Qazirgi kezde Microsoft Word redaktorynyń qujattaryn búldiretin makrovırýstar kóp taraǵan.
Keıbir vırýstardyń taralý áserinen programmalardyń joıylýy, málimetterdiń nemese jadtyń júıelik aımaqtarynda jazylǵan aqparattardyń óship qalýy sıaqty qolaısyz jaǵdaılar kezdesip otyrady. Osylardy boldyrmaý úshin nemese bola qalǵan kúnde de, olardan arylý maqsatynda vırýstarmen kúresýge arnalǵan antıvırýs, ıaǵnı vırýstarǵa qarsy kúresetin programmalar qoldanady.
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik:
♦ Kúndelikti taqyryp boıynsha túsindirý, maǵlumat berý, uǵyndyrý, úıretý;
♦ Oqýshynyń jańasha uǵymyn belgili dárejede qalyptastyrý;
♦ Alǵan bilimin júıelep, qorytyndylaýǵa úıretý;
♦ Oqýshylardy iske ózderi baǵa berýge; taldaýǵa úıretý;
♦ Bilgennen durys qorytyndy jasaýǵa baýlý;
á) Damytýshylyq
♦ (oılaý qabiletin damytý) qubylystardyń qasıetterin jáne ózara baılanysyn aıyra bilýge,oqylyp otyrylǵan materıaldardy josparlaı bilýge,zattyń qurylysy men jumys isteý prınsıpin ajyrata bilýge teorıalyq bilimin praktıkada paıdalana bilýge úıretý
♦ Oqý qabiletin damytý(oqýǵa, jazýǵa, esepteýge, syzýǵa, konspekt jazýǵa úıretý, sabaqqa jaıyndalýda jınaqtylyqty, oqýdyń qajetti tásilderin qoldana bilýge, este saqtaýǵa daǵdylandyrý);
♦ Oılaý qabiletin damytý;
♦ Teorıalyq bilimdi praktıkada bilýge úıretý;
b) Tárbıelik
♦ Eńbekke tárbıeleý (qoǵam baılyǵyn molaıtý jolynda eńbek yntasyn arttyrý, eńbekti qurmetteýge, óz mamandyǵyn súıýge, tapsyrmany der kezinde, sapaly oryndaýǵa mashyqtandyrý)
♦ Bilimge. Qushtarlyqqa tárbıeleý (bilimniń qajettiligin uǵyndyrý, onyń mazmunynyń tereń túsinýge qushtarlyǵyn qalyptastyrý, qubylystarǵa ózdiginshe baǵa berýge qabiletin qalyptastyrý)
Sabaqtyń túri: teorıa
Sabaqtyń tıpi: jańa sabaqty meńgerý,
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq-jaýap, oılaý-tolǵaý, jańa bilimdi meńgerý
Kórnekiligi: kartochkalar, plakattar, DEEM, ınteraktıvti taqta
Uıymdastyrý jumysy
• Oqýshylardy sabaqqa jumyldyrý-3mın.
• Oqytýshymen oqýshylardyń bir-birimen sálemdesýi;
• Joq oqýshyny esepke alý
• Oqýshylardyń syrtqy beınesi,dárishananyń tazalyǵy;
• Oqýshylardyń jumysqa daıyndyǵy,jumys ornynyń reti;
1.Úı tapsyrmasy boıynsha oqýshylardyń bilimin tekserý
• Bilimdi berik,tıanaqty ıgerýine úı tapsyrmasynyń oryndalý-20mın.
• Úıge berilgen tapsyrmany qalaı oryndady;
• Oqýshy bilimindegi kemshilikterdi saralaý;
• Joıý joldary;
Suraqtar:
1. Vırýstardyń klassıfıkasıasyn ata?
2. Operasıalyq júıedegi qysý joldary degenimiz ne?
3. Vırýstardyń taralý joldaryn ata?
Ótken taqyryp boıynsha suraýdy qorytyndylaý.
Jańa taqyrypty habarlaý.
Sabaqtyń maqsatyn qoıý.
2-jańa sabaqty:aýyzsha baıandaý arqyly túsindirý-50mın.
Jańa oqý materıalyn baıandaý.
I kezeń.Qyzyǵýshylyǵyn oıatý – sabaqty bastamas buryn jańa taqyrypqa degen yqylasyn, qyzyǵýshylyǵyn arttyrý. Oqýshylardyń jańa taqyrypqa baılanysta oıyn bilý.
Taqyryptyń mazmuny:
1. Vırýstardyń ornalasqan oryndaryna qaraı bólinýi
2. Vırýstardyń ornalasyp alǵan oryndaryn búldirý tásiline qaraı bólinýi
3. Keri qurylymdyq múmkindikterine qaraı bólinýi
4. Vırýs algorıtmderiniń erekshelikterine qaraı bólinýi
II kezeń. Maǵynany taný.
Jańa sabaqty aýyzsha baıandaý arqyly túsindirý
Oqýshylardyń alǵan bilimin este bekitý, taqyryp boıynsha bilimderin júıege keltirý.
III kezeń. Oı tolǵanys.
Jańa sabaqty bekitý,qorytý-5 mın.
Jańa taqyryp boıynsha bilimderin bekitý;
Taldaý uǵymdaryn bekitý,suraq qoıý.
1. Vırýstardyń destrýktıvti múmkindikteri
2. Rezıdentti jáne rezıdenti emes vırýstardyń aıyrmashylyǵy
3. Mıkro-vırýstar, qurttar, prazıttik vırýstardyń taralýy
3 –Sabaqty bekitý
Pysyqtaý,bekitý suraqtar
Oqýshylarǵa vırýstardyń erekshelikterin, búldirý tásilderin, múmkindikterin túsindirý
4-Sabaqty qorytyndylaý.
Kompúterlik vırýstar – ózinen-ózi kóbeıip, kompúterlik júıedegi jáne jelidegi ár túrli obektilerge zalalyn tıgizýge beıim programmalar. Vırýstar kompútermen jumys isteý kezinde kóptegen qolaısyz jaǵdaılardyń týyndaýyna áser etedi. Keıbir vırýstardyń taralý áserinen programmalardyń joıylýy, málimetterdiń nemese jadtyń júıelik aımaqtarynda jazylǵan aqparattardyń óship qalýy sıaqty qolaısyz jaǵdaılar kezdesip otyrady. Osylardy boldyrmas úshin vırýsterge qarsy kúresetin programmalar qoldanylady.
5-Baǵalaý.
Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.
6 –Úı tapsyrmasy
Úı tapsyrmany berý-2 mın.
Vırýstardyń búldirý tásilderi. Vırýsterge qarsy kúresetin programma túrleri.
Vırýsterdiń túrleri
Kompúterlik vırýstar degenimiz – ózinen-ózi kóbeıip, kompúterlik júıedegi jáne jelidegi ár túrli obektilerge zalalyn tıgizýge beıim programmalar.
Vırýstardy tómende kórsetilgen belgilerine qaraı birneshe toptarǵa bólýge bolady.
1. Vırýstardyń ornalasqan oryndaryna qaraı;
2. Vırýstardyń ornalasyp alǵan oryndaryn búldirý tásiline qaraı;
3. Keri qurylymdyq múmkindikterine (áreketterine) qaraı;
4. Vırýs algorıtmderiniń erekshelikterine qaraı;
Vırýstar ornalasqan oryndaryna qaraı:
1. jelilik
2. faıldyq
3. júkteletin bolyp bólinedi.
Jelilik vırýstar - kompúterlik jeli arqyly taraıdy
Faıldyq vırýstar oryndalatyn faıldar aqyly taralady.
Júkteletin vırýstar dıskiniń júktelý sektoryna (Boot-sektor) nemese vınchesterdiń júıelik júktelýin quraıtyn sektoryna (Master Boot Record) arqyly taralady. Faıldyq-júkteletin vırýstar da kezdesedi, olar faıldardy da, dıskiniń júktelý sektorlaryn da búldiredi. Mundaı vırýstar zıankestigi kúrdeli algorıtmdermen oryndalyp, olardyń júıege ený áreketi astarly tásilderdi paıdalanady.
Vırýstar búldirý tásilderine qaraı:
1. Rezıdentti
2. Rezıdentti emes bolyp ekige bólinedi.
Vırýs juqqan programma iske qosylǵanda, rezıdentti vırýstyń kóshirmesi kompúterdiń jedel jadynda jazylyp qalady da, olar operasıalyq júıede jumys jasaǵan programmaǵa juǵady. Rezıdentti vırýstar kompúterdiń jedel jadyna oryn alyp turady da, kompúter isten shyǵarylǵanda nemese qaıta qosylǵanǵa deıin «óz jumysyn» atqarady.
Rezıdentti emes vırýstar kompúterdiń jadynda ornalaspaıdy jáne olardyń jumys isteý ýaqyty shekteýli bolyp keledi. Al, keıbir jedel jadqa ornalasqan rezıdentti vırýs túrleri óziniń zıankestik áreketterin taratpaıdy. Mundaı vırýstardy da rezıdentti emes dep esepteýge bolady.
Vırýstardyń destrýktıvti múmkindikterine qaraı, ıaǵnı olardyń atqaratyn is-áreketterine baılanysty olardy mynadaı toptarǵa bólýge bolady.
1. Zıansyz vırýstar - kompúter jumysyna eshqandaı zalalyn tıgizbeıdi. (onyń taraý nátıjesinde tek dıskiniń bos jady kemıdi.)
2. Qaýipsiz vırýstar - áseri dıskidegi bos orynnyń azaıýmen jáne grafıkalyq, dybystyq zıandyq áreketter týǵyzady.
3. Óte qaýipti vırýstar - áserinen kóptegen programmalar, málimetter, jedel jadtyń júıelik aımaqtaryna jazylǵan kompúter jumysyna qajetti aqparattar joıylyp ketedi.
Vırýs algorıtmderiniń erekshelikterine qaraı olardy mynadaı toptarǵa bólýge bolady.
1. Kompanon vırýstar –faıldardy ózgertpeıtin vırýstar, biraq olar osy atqaratyn EHE. faılǵa uqsas zaty SOM. bolyp keletin faıldar jasap shyǵarady. Mysaly: HSORÝ. EHE faıly úshin HSORÝ.SOM atty taǵy bir faıl paıda bolady.Vırýs osy SOM faılǵa jazylady da, EHE faıl toryndalady.
2. Qurttar – kompúterlik jeli arqyly taralatyn jáne kompanon vırýstar sıaqty faıldardy, dıskidegi sektorlardy ózgertpeıtin vırýstar. Bul jeli arqyly kompúterdiń jadyna ornyǵyp alady da, basqa kompúterlerdiń jelilik adresteri boıynsha óz kóshirmelerin taratady. Keıbir jaǵdaılarda mundaı vırýstar dıskiler júıesinde jumys faılyn quryp alǵanymen olar kompúter jadynan ózge resýrstardy paıdalanbaıdy. Ázirge kompúter jelilerinde mundaı vırýstar taraı qoıǵan joq.
3. «Parazıttik» topqa kiretin vırýstardyń áseri tıgen dıskilik sektorlar men faıldar ózgerip ketedi. Qurt nemese kompanon vırýstarǵa jatpaıtyn basqa vırýstar parazıttik topqa kiredi.
4. «Stýdenttik» vırýstarǵa bolar-bolmas áser etetin rezıdentti emes, qateler sany óte kóp vırýstar toby kiredi.
5. «Stels» vırýstardy damyǵan programmalar tobyna jatady, zaqymdanǵan faıldar óńdelýge tıis sátterde olardyń ornyna málimetterdiń aýrý juqpaǵan bólikterin ornalastyryp, olardy da zaqymdaı bastaıdy. Onyń ústine bul vırýstyń juǵý algorıtmi kúrdeli, ári joǵarǵy deńgeıde bolǵandyqtan antıvırýstyq programmalarǵa olardy taýyp zaqymsyzdandyrý ońaı emes.
6. «Polımorfık» vırýstar óte qıyn tabylatyn vırýstar tobyna jatady. Kóp jaǵdaılarda bir polımorfık-vırýstyń eki túrli beınesi bir-birine sáıkes kelmeıdi.
7. «Mıkro-vırýstar» málimetterdi óńdeý júıelerine endirilgen makrotilderdiń múmkindikterin paıdalanatyn vırýstar tobyna jatady. Qazirgi kezde Microsoft Word redaktorynyń qujattaryn búldiretin makrovırýstar kóp taraǵan.
Keıbir vırýstardyń taralý áserinen programmalardyń joıylýy, málimetterdiń nemese jadtyń júıelik aımaqtarynda jazylǵan aqparattardyń óship qalýy sıaqty qolaısyz jaǵdaılar kezdesip otyrady. Osylardy boldyrmaý úshin nemese bola qalǵan kúnde de, olardan arylý maqsatynda vırýstarmen kúresýge arnalǵan antıvırýs, ıaǵnı vırýstarǵa qarsy kúresetin programmalar qoldanady.
You Might Also Like
