Halyq ertegileri - danalyq kózi
Ǵylymı jobanyń taqyryby: Halyq ertegileri - danalyq kózi
Zertteý maqsaty:
1. Ertegilerdiń bala tárbıesindegi rolin ashyp kórsetý.
2. Qazaq ertegileriniń ómirsheńdigin dáleldeý.
3. Ertegi janryn tárbıe úrdisinde qoldaný jandandyrý.
4. Ertegilerdi nasıhattaý joldaryn kórsetý;
Zertteý boljamy:
Ertegilerdiń mańyzyn zertteý, ertegilerdi kúndelikti ómirde qoldanýǵa úıretý.
Zertteý jańalyǵy:
1. Ertegini kúndelikti qoldanýdyń jańa túrleri.
2. Aýdıodıskiler shyǵarý, kúndelikti qoldanylatyn qaǵaz, polıetılen paketter syrtyna ertegi keıipkerleri sýretterin shyǵarsa.
3. Oıynǵa kıetin bas kıimine, fýtbolkalarǵa qazaq ertegileriniń atyn jazyp, keıipkerleriniń sýretin salsa.
4. Dápter, kúndelik, qoıyn dápter syrtynda nasıhattalsa.
5. Shokolad qoraptary syrtyna sýretterin salý.
6. Kompúter, uıaly telefon betterine qazaq ertegileriniń sýretteri shyqsa.
7. Qazaq ertegilerin dáriptep, nasıhattaý týraly arnaıy zań nemese ereje qabyldaý kerek.
Zertteý nátıjesi:
1. Zertteý jańalyǵyn dápter, kúndelik shyǵaratyn baspahanalarda qoldanýǵa bolady.
2. Paketter shyǵaratyn shaǵyn kásiporyndar júzege asyrýyna bolady.
3. Aýdıodıskiler shyǵaryp balabaqshalarda, úıde uıyqtar aldynda tyńdaýǵa bolady.
4. Qazaq ertegilerin dáripteý jáne nasıhattaý týraly zań nemese ereje kerek degen usynys zańdastyrylsa, onda bul másele memlekettik dárejede sheshiledi.
ANOTASIA
Meniń zertteý jumysymnyń taqyryby «Qazaq ertegileriniń tárbıelik máni» dep atalady. Ertegilerge degen qyzyǵýshylyqtan ony zertteý týraly nıet týyndady.
Ertegileri. Álemde ertegisi joq el joq. Biraq ár eldiń, ár halyqtyń sol halyqtyń sarqylmas rýhanı qazynasy.
Ári ertegi arqyly biz ótken ata - babalarymyzdyń oı - qıaldaryn, turmys - saltyn, til baılyǵyn bilemiz. Ár ertegi tunyp turǵan tárbıe quraly. Mysaly, balalarǵa arnalǵan arnalǵan ertegiler balany adaldyqqa, tapqyrlyqqa, adamgershilikke tárbıeleıdi. Ókinishke oraı qazirgi kezde radıo, televıdenıe arqyly sheteldik ertegiler jelisimen túsirilgen kórkem fılmder, múltfılmder jıi kórsetiledi. Ondaǵy keıipkerler esimi, jer - sý attary tanys emes jáne bizdiń mentalıtetimizge jat oqıǵalar baıandalady. Al, qazaq ertegilerin kórý nemese tyńdaý olardan kóri áldeqaıda tıimdi. Men ózimniń zertteý jumysymdy qazaq ertegilerin zerttep, oqyp, olardy qazirgi ǵylym men tehnıka damyǵan zamanda qalaı damytý kerektigin jáne nasıhattaý joldary týraly óz jańalyǵym men usynystarymdy kórsettim. Bul jańalyqtarym ári paıdaly, ári tıimdi.
KİRİSPE
Ertegiler óte erte zamanda, tipti jazý - syzý bolmaǵan kezdiń ózinde - aq týǵan. Bulardy halqymyz kúni búginge deıin urpaqtan - urpaqqa aýyzsha jetkizip keldi. Aýyz ádebıetiniń basqa túrleri sekildi ertegilerde adam balasynyń eńbekke, turmys tirshilik jaǵdaılaryna baılanysty týǵan. Jaratylys qubylystaryn, tabıǵat syryn jetik bilmegen, olardyń neden bolatynyn tolyq túsinbegen ertegidegi adamdar ár nárseni qıal etken, ózderiniń aýyr eńbekterin jeńildetý jaıyn qarastyrǵan. Bul jóninde óz jaı kúılerin áńgimelep aıtatyn bolǵan. Bertin kele adam balasynyń oı - órisiniń ulǵaıyp ósýi ertegilerdiń týyndaýyna kóp áser etken. Ertegilerdiń alǵashqy úlgileri ár túrli ózgeristerge túsken, munymen qatar jańa ertegiler týa bastaıdy jáne onda halyqtyń turmys - salty, is - áreketi basty oryn alady. Bulardyń bárin halyq ertegileri arqyly kórkemdep, ár túrli obrazdar arqyly beıneleıdi. Ertegi balalardyń oı - órisin, dúnıe tanymyn keńeıtedi. Olardy adamgershilikke, eńbekke, tapqyrlyqqa, súıispenshilikke, sezimge baýlý isinde sheshýshi oryn alady.
Neler jaýyzdyq, zulymdyq jasaýshylar, toǵysharlar, el arasyndaǵy alaıaq qýlar t. b. halyq ertegilerinde jıirkenishti rol atqarady. Olarǵa halyq arasynan shyqqan qarapaıym adamnyń aqyly men qaıratyn, kópshilik úshin jasaǵan adal eńbegin qarama - qarsy qoıady da, úlgi etedi.
Ertegilerdiń ózindik qurylysy, kórkemdik erekshelikteri bar. Qandaı ertegini alsaq ta, ol belgili bir sújetke qurylady, oqıǵa jelisiniń bastalýy, aıaqtalýy, ózindik sheshimi bolady. Ertegi baıaý bastalyp, oqıǵa jelisi kúrdelene túsedi. Keıipkerler arasyndaǵy qaıshylyqtar óristeı kele ádildik, ústemdik quryp, zulymdyq jeńilis tabýmen aıaqtalady. Ásirese adam ómirine baılanysty is - áreketter ótkir syqaq - mysalmen birigip, bala sezimin selt etkizip, kúlkige máz etedi. Mysaly: Tazsha bala týralyertegilerdegi áke - sheshesi joq basy taz Tazsha atanǵan balanyń tapqyrlyqtary hannyń aqylynan da asyp ketedi. «Qyryq ótirik» ertegisindegi shyndyqqa kelmeıtin qıal - ǵajaıyp oqıǵalardy qyzyqty etip baıandaý arqyly tazsha bala hannyń baılyǵyna ıe bolyp, qyzyn alady. Ertegini tyńdaǵan balalar jaǵymsyz keıipkerdiń jeksuryn áreketinen boı tartyp, jaqsylyqqa qumartady. Ertegini qyzyqty etip jetkizý aıtýshynyń sheberligine baılanysty.
Qazaq halyq ertegileri — aýyz ádebıetiniń erteden kele jatqan kólemdi salasynyń biri bolyp tabylady. Qazaq halyq ertegileri – qazaq halyq aýyz ádebıeti ishinde atadan balaǵa mura retinde berilip, erte zamannan bastap búgingi kúnge deıin damý, ósý, tolyǵý ústinde kele jatqan asyl mura. Qazaq halyq ertegileriniń asyldyq qasıeti, onyń dúnıege kelýi sonaý erte zaman bolsa da, búgingi bizdiń dáýirimizde qajettiligi kúsheıip mán — maǵynasynyń artyp otyrǵandyǵynda. Ertegiler halqymyzdyń tarıhyn, dúnıetanymyn, turmysy men saltyn, ádet - ǵurpyn, nanymy men senimin bildiredi. Ertegiler qoǵam damyǵan saıyn adamnyń da oı - sanasyn ósken, ómirge degen kózqarasy ózgeredi. Qazirgi zamannyń jetistikterin kóre otyryp, ertegi oqıǵalaryndaǵy halyq armanynyń iske asqanyń baıqaımyz.
Almaty oblysy, Sarkan aýdany,
Sarkan kalasy
«Y. Altynsarın atyndaǵy orta mektep»
KMM - niń bastaýysh synyp muǵalimi
Kaýmenova Sanıa Kýsanovna
Halyq ertegileri - danalyq kózi ǵylymı jumysty júkteý
Zertteý maqsaty:
1. Ertegilerdiń bala tárbıesindegi rolin ashyp kórsetý.
2. Qazaq ertegileriniń ómirsheńdigin dáleldeý.
3. Ertegi janryn tárbıe úrdisinde qoldaný jandandyrý.
4. Ertegilerdi nasıhattaý joldaryn kórsetý;
Zertteý boljamy:
Ertegilerdiń mańyzyn zertteý, ertegilerdi kúndelikti ómirde qoldanýǵa úıretý.
Zertteý jańalyǵy:
1. Ertegini kúndelikti qoldanýdyń jańa túrleri.
2. Aýdıodıskiler shyǵarý, kúndelikti qoldanylatyn qaǵaz, polıetılen paketter syrtyna ertegi keıipkerleri sýretterin shyǵarsa.
3. Oıynǵa kıetin bas kıimine, fýtbolkalarǵa qazaq ertegileriniń atyn jazyp, keıipkerleriniń sýretin salsa.
4. Dápter, kúndelik, qoıyn dápter syrtynda nasıhattalsa.
5. Shokolad qoraptary syrtyna sýretterin salý.
6. Kompúter, uıaly telefon betterine qazaq ertegileriniń sýretteri shyqsa.
7. Qazaq ertegilerin dáriptep, nasıhattaý týraly arnaıy zań nemese ereje qabyldaý kerek.
Zertteý nátıjesi:
1. Zertteý jańalyǵyn dápter, kúndelik shyǵaratyn baspahanalarda qoldanýǵa bolady.
2. Paketter shyǵaratyn shaǵyn kásiporyndar júzege asyrýyna bolady.
3. Aýdıodıskiler shyǵaryp balabaqshalarda, úıde uıyqtar aldynda tyńdaýǵa bolady.
4. Qazaq ertegilerin dáripteý jáne nasıhattaý týraly zań nemese ereje kerek degen usynys zańdastyrylsa, onda bul másele memlekettik dárejede sheshiledi.
ANOTASIA
Meniń zertteý jumysymnyń taqyryby «Qazaq ertegileriniń tárbıelik máni» dep atalady. Ertegilerge degen qyzyǵýshylyqtan ony zertteý týraly nıet týyndady.
Ertegileri. Álemde ertegisi joq el joq. Biraq ár eldiń, ár halyqtyń sol halyqtyń sarqylmas rýhanı qazynasy.
Ári ertegi arqyly biz ótken ata - babalarymyzdyń oı - qıaldaryn, turmys - saltyn, til baılyǵyn bilemiz. Ár ertegi tunyp turǵan tárbıe quraly. Mysaly, balalarǵa arnalǵan arnalǵan ertegiler balany adaldyqqa, tapqyrlyqqa, adamgershilikke tárbıeleıdi. Ókinishke oraı qazirgi kezde radıo, televıdenıe arqyly sheteldik ertegiler jelisimen túsirilgen kórkem fılmder, múltfılmder jıi kórsetiledi. Ondaǵy keıipkerler esimi, jer - sý attary tanys emes jáne bizdiń mentalıtetimizge jat oqıǵalar baıandalady. Al, qazaq ertegilerin kórý nemese tyńdaý olardan kóri áldeqaıda tıimdi. Men ózimniń zertteý jumysymdy qazaq ertegilerin zerttep, oqyp, olardy qazirgi ǵylym men tehnıka damyǵan zamanda qalaı damytý kerektigin jáne nasıhattaý joldary týraly óz jańalyǵym men usynystarymdy kórsettim. Bul jańalyqtarym ári paıdaly, ári tıimdi.
KİRİSPE
Ertegiler óte erte zamanda, tipti jazý - syzý bolmaǵan kezdiń ózinde - aq týǵan. Bulardy halqymyz kúni búginge deıin urpaqtan - urpaqqa aýyzsha jetkizip keldi. Aýyz ádebıetiniń basqa túrleri sekildi ertegilerde adam balasynyń eńbekke, turmys tirshilik jaǵdaılaryna baılanysty týǵan. Jaratylys qubylystaryn, tabıǵat syryn jetik bilmegen, olardyń neden bolatynyn tolyq túsinbegen ertegidegi adamdar ár nárseni qıal etken, ózderiniń aýyr eńbekterin jeńildetý jaıyn qarastyrǵan. Bul jóninde óz jaı kúılerin áńgimelep aıtatyn bolǵan. Bertin kele adam balasynyń oı - órisiniń ulǵaıyp ósýi ertegilerdiń týyndaýyna kóp áser etken. Ertegilerdiń alǵashqy úlgileri ár túrli ózgeristerge túsken, munymen qatar jańa ertegiler týa bastaıdy jáne onda halyqtyń turmys - salty, is - áreketi basty oryn alady. Bulardyń bárin halyq ertegileri arqyly kórkemdep, ár túrli obrazdar arqyly beıneleıdi. Ertegi balalardyń oı - órisin, dúnıe tanymyn keńeıtedi. Olardy adamgershilikke, eńbekke, tapqyrlyqqa, súıispenshilikke, sezimge baýlý isinde sheshýshi oryn alady.
Neler jaýyzdyq, zulymdyq jasaýshylar, toǵysharlar, el arasyndaǵy alaıaq qýlar t. b. halyq ertegilerinde jıirkenishti rol atqarady. Olarǵa halyq arasynan shyqqan qarapaıym adamnyń aqyly men qaıratyn, kópshilik úshin jasaǵan adal eńbegin qarama - qarsy qoıady da, úlgi etedi.
Ertegilerdiń ózindik qurylysy, kórkemdik erekshelikteri bar. Qandaı ertegini alsaq ta, ol belgili bir sújetke qurylady, oqıǵa jelisiniń bastalýy, aıaqtalýy, ózindik sheshimi bolady. Ertegi baıaý bastalyp, oqıǵa jelisi kúrdelene túsedi. Keıipkerler arasyndaǵy qaıshylyqtar óristeı kele ádildik, ústemdik quryp, zulymdyq jeńilis tabýmen aıaqtalady. Ásirese adam ómirine baılanysty is - áreketter ótkir syqaq - mysalmen birigip, bala sezimin selt etkizip, kúlkige máz etedi. Mysaly: Tazsha bala týralyertegilerdegi áke - sheshesi joq basy taz Tazsha atanǵan balanyń tapqyrlyqtary hannyń aqylynan da asyp ketedi. «Qyryq ótirik» ertegisindegi shyndyqqa kelmeıtin qıal - ǵajaıyp oqıǵalardy qyzyqty etip baıandaý arqyly tazsha bala hannyń baılyǵyna ıe bolyp, qyzyn alady. Ertegini tyńdaǵan balalar jaǵymsyz keıipkerdiń jeksuryn áreketinen boı tartyp, jaqsylyqqa qumartady. Ertegini qyzyqty etip jetkizý aıtýshynyń sheberligine baılanysty.
Qazaq halyq ertegileri — aýyz ádebıetiniń erteden kele jatqan kólemdi salasynyń biri bolyp tabylady. Qazaq halyq ertegileri – qazaq halyq aýyz ádebıeti ishinde atadan balaǵa mura retinde berilip, erte zamannan bastap búgingi kúnge deıin damý, ósý, tolyǵý ústinde kele jatqan asyl mura. Qazaq halyq ertegileriniń asyldyq qasıeti, onyń dúnıege kelýi sonaý erte zaman bolsa da, búgingi bizdiń dáýirimizde qajettiligi kúsheıip mán — maǵynasynyń artyp otyrǵandyǵynda. Ertegiler halqymyzdyń tarıhyn, dúnıetanymyn, turmysy men saltyn, ádet - ǵurpyn, nanymy men senimin bildiredi. Ertegiler qoǵam damyǵan saıyn adamnyń da oı - sanasyn ósken, ómirge degen kózqarasy ózgeredi. Qazirgi zamannyń jetistikterin kóre otyryp, ertegi oqıǵalaryndaǵy halyq armanynyń iske asqanyń baıqaımyz.
Almaty oblysy, Sarkan aýdany,
Sarkan kalasy
«Y. Altynsarın atyndaǵy orta mektep»
KMM - niń bastaýysh synyp muǵalimi
Kaýmenova Sanıa Kýsanovna
Halyq ertegileri - danalyq kózi ǵylymı jumysty júkteý
You Might Also Like
-
Taqyryby: Tez daıyndalǵan taǵamdar men kúndelikti qoldanysqa keletin taǵamdardyń quramy men adam aǵzasyna ákeler zıany
