Informatıka pánin oqytýda ınovasıalyq tehnologıalardy qoldaný
Informatıka pánin oqytýda ınovasıalyq tehnologıalardy qoldaný
Jospar:
İ. Kirispe.
İİ. Negizgi bólim.
2. 1. Bilim berý úrdisine jańa tehnologıalardy engizý.
2. 2. Inovasıalyq tehnologıa – bilim sapasyn arttyrý kepili.
İİİ. Qorytyndy.
Kirispe
«Biz búkil elimiz boıynsha álemdik standarttar deńgeıinde sapaly bilim berý qyzmetin kórsetýge qol jetkizýimiz kerek»
«Jańa álemdegi jańa Qazaqstan» N. Nazarbaev
HHİ ǵasyr – bul aqparattyq qoǵam dáýiri, tehnologıalyq mádenıet dáýiri, aınaladaǵy dúnıege, adamnyń densaýlyǵyna, kásibı mádenıettiligine muqıat qaraıtyn dáýir. Ǵylymı-tehnıkalyq áleýmet jáne onyń ózin-ózi damytýǵa qabilettiligi jalpyǵa birdeı básekelestik jaǵdaıynda basty faktor retinde qarastyrylýda. Bul oraıda Qazaqstanda qaryshty qadammen júzege asyrylyp otyrǵan ǵaryshtyq baǵdarlama ekonomıkadaǵy ár taraptandyrý úderisiniń qýatty ári tıimdi qozǵaýshy kúshi bolary sózsiz. Aqparattyq tehnologıa – ekonomıkanyń jáne búkil qoǵam men memlekettiń “ilgerileýiniń” belgisi. Bizdiń órkenıetti damýymyzdyń barlyq mańyzdy ómirlik salalary búginde aqparattyq tehnologıalarmen jáne jasalymdarmen tikeleı baılanysty desek, asyra aıtqanymyz emes. . . Osy zamanǵy ekonomıkalyq ósimniń basty faktorlary mıkroelektronıka, sandyq jáne aqparattyq júıeler, baǵdarlamalyq qamtamasyz etý, baılanys jáne komýnıkasıa t. b. salalardaǵy ınovasıalyq tehnologıalar bolyp otyrǵany barshaǵa belgili.
Zamanaýı aqparattyq qoǵamnyń qalyptasýy men damýyna jahandyq telefonıa, Internet jelisine qol jetkizýdiń spýtnıktik júıeleri, tikeleı sandyq tele jáne radıohabar taratý, shuǵyl korporatıvtik jáne keń jolaqty baılanys, navıgasıa járdemdesip otyrǵany jasyryn emes. Qazirgi kezdegi shapshań júrip jatqan jahandaný úrdisi álemdik básekelestikti kúsheıte túsýde. Elbasy N. Á. Nazarbaev Qazaqstannyń álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategıasy atty joldaýynda: «Bilim berý formasy – Qazaqstannyń básekege naqtyly qabilettiligin qamtamasyz etýge múmkindik beretin asa mańyzdy quraldarynyń biri» dep atap kórsetti. Búgingi bilim mazmuny muǵalim men oqýshynyń arasyndaǵy baılanysty sýbektıvti deńgeıde kóterýdegi demokratıalyq bastamalardyń barlyǵy muǵalimder arqyly júzege asyrylady. Búgingi muǵalimge tek pán muǵalimi retinde qabyldaý olqylyq kórsetedi. Muǵalim qoǵam aınasy.
Bilim berý úrdisin aqparattandyrý – jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalaný arqyly damyta oqytý, dara tulǵany baǵyttap oqytý maqsattaryn júzege asyra otyryp, oqý - tárbıe úrdisiniń barlyq deńgeıleriniń tıimdiligi men sapasyn joǵarylatýdy kózdeıdi. Birikken ulttar uıymynyń sheshimimen «HHİ ǵasyr – aqparattandyrý ǵasyry» dep atalady. Qazaqstan Respýblıkasy da ǵylymı - tehnıkalyq progrestiń negizgi belgisi – qoǵamdy aqparattandyrý bolatyn jańa kezeńine endi.
Qazirgi kezde bizdiń qoǵamymyz damýdyń jańa kezeńine kóship keledi, bul kezeń aqparattyq kezeń, ıaǵnı kompúterlik tehnıka men oǵan baılanysty barlyq aqparattyq - kommýnıkatıvtik tehnologıalar pedagogtar qyzmetiniń barlyq salalaryna kirigip, onyń tabıǵı ortasyna aınalyp otyr. «Bilim berýdegi aqparattyq - kommýnıkatıvtik tehnologıalar» uǵymy «oqytýdyń jańa ınovasıalyq tehnologıalary», «qazirgi aqparattyq oqytý tehnologıalary», «kompúterlik oqytý tehnologıalary» jáne t. b. , tirkestermen tyǵyz baılanysty.
Inovasıalyq tehnologıa elektrondyq esepteýish tehnıkasymen jumys isteýge, oqý barysynda kompúterdi paıdalanýǵa, modeldeýge, elektrondyq oqýlyqtardy, ınteraktıvti taqtany qoldanýǵa, ınternette jumys isteýge, kompúterlik oqytý baǵdarlamalaryna negizdeledi. Aqparattyq ádistemelik materıaldar kommýnıkatıvtik baılanys quraldaryn paıdalaný arqyly bilim berýdi jetildirýdi kózdeıdi. Jedel damyp otyrǵan ǵylymı –tehnıkalyq progres qoǵam ómiriniń barlyq salalaryn aqparattandyrýdyń ǵalamdyq prosesiniń negizine aınaldy. Aqparattyq tehnologıalyq damýǵa jáne onyń qarqynyna ekonomıkanyń jaǵdaıy, adamdardyń turmys deńgeıi, ulttyq qaýipsizdik, búkil dúnıejúzilik qaýymdastyqtaǵy memlekettiń róli táýeldi bolady.
Zaman aǵymyna qaraı aqparattyq tehnologıalardy qoldaný aıtarlyqtaı nátıjeler berýde. Kez kelgen sabaqta elektrondyq oqýlyqty paıdalaný oqýshylardyń tanymdyq belsendiligin arttyryp qana qoımaı, logıkalyq oılaý júıesin qalyptastyrýǵa, shyǵarmashylyqpen eńbek etýine jaǵdaı jasaıdy. Inovasıalyq tehnologıany básekege qabiletti ulttyq bilim berý júıesin damytýǵa jáne onyń múmkindikterin álemdik bilimdik ortaǵa enýdegi sabaqtastyqqa qoldaný negizgi mánge ıe bolyp otyr.
Inovasıalyq tehnologıany paıdalaný jónindegi qyzmettiń maqsaty:
• úırenýshiniń shyǵarmashylyq áleýmetin damytý; kommýnıkatıvtik áreketterge qabiletti bolýdy qamtý; saraptamalyq – zertteý qyzmeti daǵdylaryn qalyptastyrý; oqý qyzmeti mádenıetin damytý;
• oqý-tárbıe úrdisiniń barlyq deńgeılerin jedeldetý, onyń tıimdiligi men sapasyn arttyrý;
Aqparattyq mádenıetti, saýatty adam - aqparattyń qajet kezin seziný, ony taýyp alýǵa, baǵalaýǵa jáne tıimdi qoldanýǵa qabiletti, aqparat saqtalatyn dástúrli jáne avtomattandyrylǵan quraldaryn paıdalana bilýi kerek. . Jańa myńjyldyq – bul kúntizbedegi jańa ýaqyt ótkeli emes. Ol- ótkendi tarazylap, ómirdiń mánin jańasha túsinýge, bolashaqty barynsha jete durys anyqtaıtyn ýaqyt. Qoǵamnyń qarqyndy damýy, kóbine onyń bilimimen jáne mádenıetimen anyqtalady. Sondyqtan, bizdiń oıymyzsha, bilim júıesin qurý, qoǵamdy myna kúnde damyp otyrǵan álemge daıyndaý – búgingi kúnniń eń negizgi jáne ózekti máselesi. Qazirgi bilim júıesiniń ereksheligi – tek bilimmen qarýlandyryp qana qoımaı, ózdiginen bilim alýdy damyta otyryp, úzdiksiz óz betinshe órleýine qajettilik týdyrý. Qorytyndysynda bilim berý – adamǵa úzdiksiz oqýǵa, bilim alýǵa jan-jaqty bilim qyzmetin usynatyn áleýmettik ınstıtýt bolýy kerek.
Bilim berý úrdisine jańa tehnologıalardy engizý
«Bilim berý júıesiniń basty mindetteriniń biri – oqytýdyń jańa tehnologıalaryn engizý, bilim berýdi aqparattandyrý, halyqaralyq ǵalamdyq komýnıkasıalyq jelilerge shyǵý»
«Bilim týraly» Zańynyń 8-baby
Elimizde bilim berýdiń jańa júıesi jasalyp, onyń mazmunynyń túbegeıli ózgerýi, onyń dúnıejúzilik bilim keńistigine enýi búkil oqý-ádistemelik júıege, muǵalimder aldyna jańa talaptar men mindetter qoıyp otyr.
Budan shyǵatyny, HHİ ǵasyrdyń alǵashqy jyldarynyń negizgi problemalarynyń biri – «Bilim - búkil ómirińe» qaǵıdasynan «Bilim búkil ómir boıyna» qaǵıdasyna óte alatyn bilim júıesiniń uıymdyq qurylymdaryn izdeý bolyp tabylady.
Qazaqstan Respýblıkasy orta bilim júıesin aqparattandyrý týraly memlekettik baǵdarlamasynda «. . . QR dúnıejúziniń damyǵan elderi sıaqty orta bilim berý júıesinen aqparattandyrýdyń jolyna túsýi tıis, ıaǵnı biryńǵaı aqparattyq bilim beretin jelige negizdelgen oqytý júıesin jasaý kerek. » Osy tujyrym bilim berý júıesin aqparattandyrýdyń maqsaty bolyp tabylady. Bul baǵdarlamalardyń mindetteriniń biri – mektepterdi kompúterlendirý.
Bilim berýdi aqparattandyrý – jańa tehnologıany paıdalaný arqyly damyta oqytý, dara tulǵany baǵyttap oqytý maqsattaryn júzege asyrady. Pedagogıkalyq tehnologıa – muǵalimniń kásibı qyzmetin jańartýshy jáne satylanyp josparlanǵan nátıjege jetýge múmkindik beretin is-áreketter jıyntyǵy. Pedagogıkalyq tehnologıadaǵy basty mindet – oqýshynyń oqý-tanymdyq áreketin jandandyra otyryp, alǵa qoıǵan maqsatqa tolyqtaı jetý. Al budan pedagogıkalyq tehnologıanyń tıimdiligi shyǵady.
Oqytý úrdisinde tehnologıany qoldaný muǵalim men oqýshy qarym - qatynasynyń burynǵy qalyptasqan júıesin, olardyń is-áreketteriniń mazmunyn, qurylymyn úlken ózgeristerge ushyratady. Qalypty bilim berý júıesinde muǵalim – oqýshy - oqýlyq túrinde qurylǵan úsh jaqty baılanys buzylyp, muǵalim – oqýshy - kompúter - oqýlyq júıesi paıda boldy. Mundaı júıede bilim berý oqytý prosesinde kompúterdi qoldaný bilim men biliktilikke qoıatyn talaptardy qaıta qarap, jetildirip, júıeleýdi talap etedi. Aqparattandyrýda tehnologıanyń negizgi baǵyty HHİ ǵasyrdyń talaptaryna sáıkes qoǵamdy damytýdyń joǵary tıimdilikti tehnologıalaryna súıengen jańa bilim strategıasyna kóshý bolyp tabylady. Osyǵan sáıkes qazirgi bilim júıesiniń erekshelikterine – onyń irgeliligi, aldyn alý sıpaty jáne olarǵa qol jetkizý múmkindikteri jatady.
Oqý prosesinde qoldanylatyn tehnologıalyq quraldaryn ornalastyrýdyń birneshe joldary bar. Eń perspektıvtisi jáne mazmundysy jiktelý krıterııi retinde taǵaıyndaý oblysy bolatyn jol qurylymdyq elementteri bolyp tabylady.
Aqparattyq tehnologıa quraldaryn meńgerý, jańa elementtiń engizilýiniń negizinde adam qyzmetiniń ózgerýi sıaqty máseleler kóp ýaqyttan beri psıhologtardy qyzyqtyrýda. 1937 j. L. S. Vygotskıı bylaı dep jazǵan: «Adamnyń ómir súrý prosesine quraldyń endirilýi osy quraldy qoldaný jáne basqarýmen baılanysty kóptegen jańa qyzmetterdi ómirge ákeledi, osy qural oryndaı alatyn kóp jaı prosesterdi kerek emes qylady, psıhıkalyq prosester jáne olardyń uzaqtylyǵyn, ıntensıvtiligin, júıeliligin ózgertip, bir qyzmetti ekinshi qyzmetpen aýystyrady, qysqasha aıtqanda, búkil ómir súrý qurylymyn ózgertedi».
Qazirgi tańda bilim salasy qyzmetkerleriniń aldynda turǵan basty maqsat – jana tehnologıalar arqyly bilim mazmunyn jańartý.
Tehnologıamen jumys júrgizý 4 saty arqyly iske asady. Olar:oqyp meńgerý; tájirıbede qoldaný; shyǵarma shylyq baǵytta damytý; nátıje. Bul tehnologıanyń maqsatyn tómendegi syzbadan kóre alasyzdar.
Jańa aqparattyq tehnologıalar degenimiz – bilim berý isinde aqparattardy daıarlap, ony bilim alýshyǵa berý prosesi. Bul prosesti icke asyrýdan negizgi qural kompúter bolyp tabylady. Kompúter - bilim berý isindegi buryn sheshimin tappaı kelgen jańa, tyń dıdaktıkalyq múmkindikterdi sheshýge múmkindik beretin zor qural. Biraq áli kúnge deıin biz osy zor quraldyń sheksiz múmkindikteriniń onnan birin de paıdalana almaı otyrmyz.
Prezıdentimiz N. Á. Nazarbaevtyń 2030 jylǵa deıingi baǵdarlamasyn iske asyrýǵa belsene qatysatyndar, keń baıtaq Qazaqstannyń baılyǵyna ıe bolatyndar, sol baılyqty óz ıeligine jumsaıtyndar, sóz joq, qazirgi mektep qabyrǵasynda júrgen bizdiń oqýshylarymyz ekenine eshkim kúmán keltire almaıdy. Meniń de muǵalim retinde aldyma qoıǵan maqsatym – oqýshylarǵa ulttyq pedagogıkalyq tárbıe men bilim berýmen qatar olardyń shyǵarmashylyq qabiletterin arttyrý. Sol sebepti sabaqty ıdeıalyq jaǵynan ǵylymı negizde, ómirmen baılanysty uıymdastyrý oqýshynyń qyzyǵýyn, bilim qumarlyǵyn tanytý, ár sabaqta oqýshylardy oılanýǵa, ózdiginen izdenis jasaýǵa baýlyp, oıyn aýyzsha, jazbasha jınaqtap baıandaı bilýge, mádenıetti sóıleýge úıretý arqyly daǵdylandyrý - árbir ustazdyń abyroıly boryshy. Bul rette ǵasyrlar boıy qoldanylyp, suryptalyp, turmys pen ómir tájirıbesi synynan ótken salt-dástúrimiz pedagogıkalyq ádis-tásil retinde paıdalanylady.
Tehnologıalardyń tanymal túrleriniń biri Modýldik oqytý – oqytýdy ońtaılandyrý, tulǵanyń múmkindigine daıarlyq deńgeıin beıimdeý bolsa, damyta oqytý – oqýshynyń jeke tulǵasyn, onyń bilikterin damytý.
Osyny eskere otyryp, men oqý úrdisinde M. Janpeıisovanyń «Modýldik oqytý tehnologıasyn» qoldanyp júrmin. Mundaǵy meniń maqsatym - óz betimen damı alatyn, ár túrli ómirdiń qıyndyqtaryna tóze biletin, belsendi, bilimdi oqýshy tárbıeleý. Modýldik tehnologıa damyta oqytý ıdeıasyna negizdelgen. Modýldik oqytýdaǵy negizgi maqsat – oqýshynyń óz betinshe jumys isteı alý múmkindigin damytý
Al jekelep (daralap) oqytý – bul qabiletteri men múmkindikterin ashýǵa, damytýǵa jaǵdaı týǵyzý, belsendi oqytý – tanymdyq belsendiligin, shyǵarmashylyǵyn uıymdastyrý. Sondaı-aq túrlerine toqtalsaq:
Olaı bolsa, jańa tehnologıanyń ádis-tásilderin ınovasıalyk qurylǵylardy paıdalaný bilim sapasyn arttyrýdyń birden-bir joly. Oqý úrdisinde osy tehnologıanyń tıimdi jaqtaryn tómendegi syzbadan kóre alasyzdar.
Aqparattyq tehnologıalardy paıdalaný kezinde birden bir talap desek te bolady ol - aqparattyq mádenıet. Aqparattyq mádenıet degenimiz - adamǵa aqparattyq keńistiktiń qalyptasýyna qatycyǵa jáne ol keńictikte epkin baǵdarlaı alýǵa, aqparattyq ózara ic-áreketke túsýge múmkindik beretin bilim deńgeıi. E. L. Semenúktiń pikiri boıynsha «aqparattyq mádenıet - adamnyń, qoǵamnyń nemese onyń bir bóliginiń aqpattarmen jumys isteýdiń barlyq túrleri - aqparattardy alý, óńdeý, jınaqtaý jáne osynyń negizinde sapaly jańa aqparatty qurý jáne praktıkalyq qoldaný boıynsha jetilý deńgeıi».
Birinshiden, dástúrli emes sabaqtardy ótý arqyly oqýshylardyń oı tolǵaýyn, bilimin, qabiletin keńeıtýge bolady. Bilimdi daıar kúıinde bermeı, oqýshylardyń aldyna belgili bir máseleni mindet etip qoıyp, ony olar ınovasıa elementterin paıdalana otyryp izdenip sheshýi tıis joldardy paıdalaný. Bul arqyly olar problemalyq jaǵdaı týǵan kezde ony durys sheshe bilý tásilderin úırenedi. Munyń nátıjesinde óz betinshe ómir súre alatyn shyǵarmashyl azamattar tárbıeleımiz.
Ekinshiden, oqýshylarǵa qazirgi zaman talabyna saı joǵary dárejede sapaly bilim men tárbıe berýde kompúterlik tehnologıany paıdalanyp oqytý – búgingi kún talaby. Damyta oqytýda balanyń izdenýshilik-zertteýshilik áreketin uıymdastyrý basty nazarda ustalady. Ol úshin bala óziniń buǵan deıin biletin amaldarynyń, tásilderiniń jańa máseleni sheshýge jetkiliksiz ekenin sezetindeı jaǵdaıǵa jetýi kerek. Sodan keıin baryp onyń bilim alýǵa degen ynta-yqylasy artady, bilim alýǵa árekettenedi.
Úshinshiden, qazirgi tańdaǵy talaptarǵa saı bilimdi, ásirese bilgenin ómirde paıdalana biletin jastardy tárbıeleý maqsatynda oqytýdyń jańa ádisteriniń ishindegi eń mańyzdysynyń biri – jelilik resýrstardy paıdalaný tehnologıasyn engizý.
Óz tájirıbemde pedagogıka ǵylymynyń doktory, profesor J. Qaraevtyń «deńgeılik oqytý» júıesine, «syn turǵysynan oılaý» strategıasyna, Shatalovtyń «tirek sıgnaldary arqyly oqytý» júıesine jáne qosymsha elektrondy oqýlyqtarǵa súıenip sabaq júrgizemin. Jańasha ádis-tásilder arqyly da oqýshynyń neni biletinin, neni meńgergenin, neni uǵa almaǵanyn bilýge bolady. Jańa ári paıdaly izdenisterdiń biri álemniń 18 elinde synaqtan ótken «oqý men jazýdy syn turǵysynan oılaýdy damytý» baǵdarlamasynyń strategıalaryn sabaqta qoldaný barysynda kórsetken nátıje: oqýshynyń oqýǵa qyzyǵýshylyǵy artady, iskerlik daǵdysy, oılaý belsendiligi, tapqyrlyǵy, ózine degen senimi qalyptasady, pikir talastyra bilýdi, oıyn júıeli túrde jetkizýdi, qoldanbaly programmalardy paıdalanyp nemese algorıtmder qurý arqyly programma qurastyrýdy, úırenedi. Balanyń jeke qasıetterin ashý arqyly tárbıeleı otyryp, tanymdyq kúshin qalyptastyrý jáne oqýshynyń shyǵarmashylyq qabiletin damytýda «Betpe-bet», «Juldyzdy sát» sıaqty oıyn túrleri, toptastyrý, sáıkestendirý, tolyqtyrý strategıalary, on laın basqatyrǵysh, sergitý jattyǵýlary, elektrondy oqýlyqtar keńinen qoldanylady.
Bul tehnologıanyń ereksheligi – oqýshynyń tanymdyq belsendiligin, izdenimpazdyǵyn qalyptastyra bilý. Oqytý úrdisin jańasha uıymdastyrý muǵalimniń oqýshynyń ózin-ózi damytýyna qolaıly jaǵdaı jasaı otyryp, onyń shyǵarmashylyǵynyń ózdiginen is-áreket etý daralyq qabiletteriniń artýyna sebin tıgizedi. Mundaı jańa tehnologıalardy paıdalanyp oqytý barysynda oqytýshyǵa qoıylatyn negizgi talap oqýshynyń bergen jaýabyn túzetý, berilgen tapsyrmany oryndaý joldaryn kórsetý, oqýshyǵa óz oıyn ret-retimen tolyq jetkizýdi úıretý bolyp tabylady. Balaǵa óz oıyn qysylmastan aıtýǵa múmkindik berý, oǵan pikir erkindigin sezdirý oqýshynyń sol sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Sonymen qatar sabaq barysynda tehnıkalyq jabdyqtarǵa, kórnekilikterge júginý oqytýshyǵa ýaqytty únemdeýge, az ýaqyttyń ishinde birneshe oqýshynyń bilimin baǵalaýǵa, baǵdarlamadaǵy materıaldy qaı dárejede meńgergenin aıqyndaýǵa múmkindik beredi, bul oqýshynyń bilim deńgeıin qadaǵalaýdyń eń tıimdi tásili. Sebebi, oqýshynyń bilimin tekserý, onyń múmkindikterin aıqyndaý – oqytý kezeńiniń eń mańyzdy bóligi.
Inovasıalyq tehnologıa – bilim sapasyn arttyrý kepili.
J. Dosmýhambetov atyndaǵy
daryndy balalarǵa arnalǵan lıseıdiń
ınformatıka páni muǵalimi
Tatbenova Altyn İzbanqyzy
Jospar:
İ. Kirispe.
İİ. Negizgi bólim.
2. 1. Bilim berý úrdisine jańa tehnologıalardy engizý.
2. 2. Inovasıalyq tehnologıa – bilim sapasyn arttyrý kepili.
İİİ. Qorytyndy.
Kirispe
«Biz búkil elimiz boıynsha álemdik standarttar deńgeıinde sapaly bilim berý qyzmetin kórsetýge qol jetkizýimiz kerek»
«Jańa álemdegi jańa Qazaqstan» N. Nazarbaev
HHİ ǵasyr – bul aqparattyq qoǵam dáýiri, tehnologıalyq mádenıet dáýiri, aınaladaǵy dúnıege, adamnyń densaýlyǵyna, kásibı mádenıettiligine muqıat qaraıtyn dáýir. Ǵylymı-tehnıkalyq áleýmet jáne onyń ózin-ózi damytýǵa qabilettiligi jalpyǵa birdeı básekelestik jaǵdaıynda basty faktor retinde qarastyrylýda. Bul oraıda Qazaqstanda qaryshty qadammen júzege asyrylyp otyrǵan ǵaryshtyq baǵdarlama ekonomıkadaǵy ár taraptandyrý úderisiniń qýatty ári tıimdi qozǵaýshy kúshi bolary sózsiz. Aqparattyq tehnologıa – ekonomıkanyń jáne búkil qoǵam men memlekettiń “ilgerileýiniń” belgisi. Bizdiń órkenıetti damýymyzdyń barlyq mańyzdy ómirlik salalary búginde aqparattyq tehnologıalarmen jáne jasalymdarmen tikeleı baılanysty desek, asyra aıtqanymyz emes. . . Osy zamanǵy ekonomıkalyq ósimniń basty faktorlary mıkroelektronıka, sandyq jáne aqparattyq júıeler, baǵdarlamalyq qamtamasyz etý, baılanys jáne komýnıkasıa t. b. salalardaǵy ınovasıalyq tehnologıalar bolyp otyrǵany barshaǵa belgili.
Zamanaýı aqparattyq qoǵamnyń qalyptasýy men damýyna jahandyq telefonıa, Internet jelisine qol jetkizýdiń spýtnıktik júıeleri, tikeleı sandyq tele jáne radıohabar taratý, shuǵyl korporatıvtik jáne keń jolaqty baılanys, navıgasıa járdemdesip otyrǵany jasyryn emes. Qazirgi kezdegi shapshań júrip jatqan jahandaný úrdisi álemdik básekelestikti kúsheıte túsýde. Elbasy N. Á. Nazarbaev Qazaqstannyń álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategıasy atty joldaýynda: «Bilim berý formasy – Qazaqstannyń básekege naqtyly qabilettiligin qamtamasyz etýge múmkindik beretin asa mańyzdy quraldarynyń biri» dep atap kórsetti. Búgingi bilim mazmuny muǵalim men oqýshynyń arasyndaǵy baılanysty sýbektıvti deńgeıde kóterýdegi demokratıalyq bastamalardyń barlyǵy muǵalimder arqyly júzege asyrylady. Búgingi muǵalimge tek pán muǵalimi retinde qabyldaý olqylyq kórsetedi. Muǵalim qoǵam aınasy.
Bilim berý úrdisin aqparattandyrý – jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalaný arqyly damyta oqytý, dara tulǵany baǵyttap oqytý maqsattaryn júzege asyra otyryp, oqý - tárbıe úrdisiniń barlyq deńgeıleriniń tıimdiligi men sapasyn joǵarylatýdy kózdeıdi. Birikken ulttar uıymynyń sheshimimen «HHİ ǵasyr – aqparattandyrý ǵasyry» dep atalady. Qazaqstan Respýblıkasy da ǵylymı - tehnıkalyq progrestiń negizgi belgisi – qoǵamdy aqparattandyrý bolatyn jańa kezeńine endi.
Qazirgi kezde bizdiń qoǵamymyz damýdyń jańa kezeńine kóship keledi, bul kezeń aqparattyq kezeń, ıaǵnı kompúterlik tehnıka men oǵan baılanysty barlyq aqparattyq - kommýnıkatıvtik tehnologıalar pedagogtar qyzmetiniń barlyq salalaryna kirigip, onyń tabıǵı ortasyna aınalyp otyr. «Bilim berýdegi aqparattyq - kommýnıkatıvtik tehnologıalar» uǵymy «oqytýdyń jańa ınovasıalyq tehnologıalary», «qazirgi aqparattyq oqytý tehnologıalary», «kompúterlik oqytý tehnologıalary» jáne t. b. , tirkestermen tyǵyz baılanysty.
Inovasıalyq tehnologıa elektrondyq esepteýish tehnıkasymen jumys isteýge, oqý barysynda kompúterdi paıdalanýǵa, modeldeýge, elektrondyq oqýlyqtardy, ınteraktıvti taqtany qoldanýǵa, ınternette jumys isteýge, kompúterlik oqytý baǵdarlamalaryna negizdeledi. Aqparattyq ádistemelik materıaldar kommýnıkatıvtik baılanys quraldaryn paıdalaný arqyly bilim berýdi jetildirýdi kózdeıdi. Jedel damyp otyrǵan ǵylymı –tehnıkalyq progres qoǵam ómiriniń barlyq salalaryn aqparattandyrýdyń ǵalamdyq prosesiniń negizine aınaldy. Aqparattyq tehnologıalyq damýǵa jáne onyń qarqynyna ekonomıkanyń jaǵdaıy, adamdardyń turmys deńgeıi, ulttyq qaýipsizdik, búkil dúnıejúzilik qaýymdastyqtaǵy memlekettiń róli táýeldi bolady.
Zaman aǵymyna qaraı aqparattyq tehnologıalardy qoldaný aıtarlyqtaı nátıjeler berýde. Kez kelgen sabaqta elektrondyq oqýlyqty paıdalaný oqýshylardyń tanymdyq belsendiligin arttyryp qana qoımaı, logıkalyq oılaý júıesin qalyptastyrýǵa, shyǵarmashylyqpen eńbek etýine jaǵdaı jasaıdy. Inovasıalyq tehnologıany básekege qabiletti ulttyq bilim berý júıesin damytýǵa jáne onyń múmkindikterin álemdik bilimdik ortaǵa enýdegi sabaqtastyqqa qoldaný negizgi mánge ıe bolyp otyr.
Inovasıalyq tehnologıany paıdalaný jónindegi qyzmettiń maqsaty:
• úırenýshiniń shyǵarmashylyq áleýmetin damytý; kommýnıkatıvtik áreketterge qabiletti bolýdy qamtý; saraptamalyq – zertteý qyzmeti daǵdylaryn qalyptastyrý; oqý qyzmeti mádenıetin damytý;
• oqý-tárbıe úrdisiniń barlyq deńgeılerin jedeldetý, onyń tıimdiligi men sapasyn arttyrý;
Aqparattyq mádenıetti, saýatty adam - aqparattyń qajet kezin seziný, ony taýyp alýǵa, baǵalaýǵa jáne tıimdi qoldanýǵa qabiletti, aqparat saqtalatyn dástúrli jáne avtomattandyrylǵan quraldaryn paıdalana bilýi kerek. . Jańa myńjyldyq – bul kúntizbedegi jańa ýaqyt ótkeli emes. Ol- ótkendi tarazylap, ómirdiń mánin jańasha túsinýge, bolashaqty barynsha jete durys anyqtaıtyn ýaqyt. Qoǵamnyń qarqyndy damýy, kóbine onyń bilimimen jáne mádenıetimen anyqtalady. Sondyqtan, bizdiń oıymyzsha, bilim júıesin qurý, qoǵamdy myna kúnde damyp otyrǵan álemge daıyndaý – búgingi kúnniń eń negizgi jáne ózekti máselesi. Qazirgi bilim júıesiniń ereksheligi – tek bilimmen qarýlandyryp qana qoımaı, ózdiginen bilim alýdy damyta otyryp, úzdiksiz óz betinshe órleýine qajettilik týdyrý. Qorytyndysynda bilim berý – adamǵa úzdiksiz oqýǵa, bilim alýǵa jan-jaqty bilim qyzmetin usynatyn áleýmettik ınstıtýt bolýy kerek.
Bilim berý úrdisine jańa tehnologıalardy engizý
«Bilim berý júıesiniń basty mindetteriniń biri – oqytýdyń jańa tehnologıalaryn engizý, bilim berýdi aqparattandyrý, halyqaralyq ǵalamdyq komýnıkasıalyq jelilerge shyǵý»
«Bilim týraly» Zańynyń 8-baby
Elimizde bilim berýdiń jańa júıesi jasalyp, onyń mazmunynyń túbegeıli ózgerýi, onyń dúnıejúzilik bilim keńistigine enýi búkil oqý-ádistemelik júıege, muǵalimder aldyna jańa talaptar men mindetter qoıyp otyr.
Budan shyǵatyny, HHİ ǵasyrdyń alǵashqy jyldarynyń negizgi problemalarynyń biri – «Bilim - búkil ómirińe» qaǵıdasynan «Bilim búkil ómir boıyna» qaǵıdasyna óte alatyn bilim júıesiniń uıymdyq qurylymdaryn izdeý bolyp tabylady.
Qazaqstan Respýblıkasy orta bilim júıesin aqparattandyrý týraly memlekettik baǵdarlamasynda «. . . QR dúnıejúziniń damyǵan elderi sıaqty orta bilim berý júıesinen aqparattandyrýdyń jolyna túsýi tıis, ıaǵnı biryńǵaı aqparattyq bilim beretin jelige negizdelgen oqytý júıesin jasaý kerek. » Osy tujyrym bilim berý júıesin aqparattandyrýdyń maqsaty bolyp tabylady. Bul baǵdarlamalardyń mindetteriniń biri – mektepterdi kompúterlendirý.
Bilim berýdi aqparattandyrý – jańa tehnologıany paıdalaný arqyly damyta oqytý, dara tulǵany baǵyttap oqytý maqsattaryn júzege asyrady. Pedagogıkalyq tehnologıa – muǵalimniń kásibı qyzmetin jańartýshy jáne satylanyp josparlanǵan nátıjege jetýge múmkindik beretin is-áreketter jıyntyǵy. Pedagogıkalyq tehnologıadaǵy basty mindet – oqýshynyń oqý-tanymdyq áreketin jandandyra otyryp, alǵa qoıǵan maqsatqa tolyqtaı jetý. Al budan pedagogıkalyq tehnologıanyń tıimdiligi shyǵady.
Oqytý úrdisinde tehnologıany qoldaný muǵalim men oqýshy qarym - qatynasynyń burynǵy qalyptasqan júıesin, olardyń is-áreketteriniń mazmunyn, qurylymyn úlken ózgeristerge ushyratady. Qalypty bilim berý júıesinde muǵalim – oqýshy - oqýlyq túrinde qurylǵan úsh jaqty baılanys buzylyp, muǵalim – oqýshy - kompúter - oqýlyq júıesi paıda boldy. Mundaı júıede bilim berý oqytý prosesinde kompúterdi qoldaný bilim men biliktilikke qoıatyn talaptardy qaıta qarap, jetildirip, júıeleýdi talap etedi. Aqparattandyrýda tehnologıanyń negizgi baǵyty HHİ ǵasyrdyń talaptaryna sáıkes qoǵamdy damytýdyń joǵary tıimdilikti tehnologıalaryna súıengen jańa bilim strategıasyna kóshý bolyp tabylady. Osyǵan sáıkes qazirgi bilim júıesiniń erekshelikterine – onyń irgeliligi, aldyn alý sıpaty jáne olarǵa qol jetkizý múmkindikteri jatady.
Oqý prosesinde qoldanylatyn tehnologıalyq quraldaryn ornalastyrýdyń birneshe joldary bar. Eń perspektıvtisi jáne mazmundysy jiktelý krıterııi retinde taǵaıyndaý oblysy bolatyn jol qurylymdyq elementteri bolyp tabylady.
Aqparattyq tehnologıa quraldaryn meńgerý, jańa elementtiń engizilýiniń negizinde adam qyzmetiniń ózgerýi sıaqty máseleler kóp ýaqyttan beri psıhologtardy qyzyqtyrýda. 1937 j. L. S. Vygotskıı bylaı dep jazǵan: «Adamnyń ómir súrý prosesine quraldyń endirilýi osy quraldy qoldaný jáne basqarýmen baılanysty kóptegen jańa qyzmetterdi ómirge ákeledi, osy qural oryndaı alatyn kóp jaı prosesterdi kerek emes qylady, psıhıkalyq prosester jáne olardyń uzaqtylyǵyn, ıntensıvtiligin, júıeliligin ózgertip, bir qyzmetti ekinshi qyzmetpen aýystyrady, qysqasha aıtqanda, búkil ómir súrý qurylymyn ózgertedi».
Qazirgi tańda bilim salasy qyzmetkerleriniń aldynda turǵan basty maqsat – jana tehnologıalar arqyly bilim mazmunyn jańartý.
Tehnologıamen jumys júrgizý 4 saty arqyly iske asady. Olar:oqyp meńgerý; tájirıbede qoldaný; shyǵarma shylyq baǵytta damytý; nátıje. Bul tehnologıanyń maqsatyn tómendegi syzbadan kóre alasyzdar.
Jańa aqparattyq tehnologıalar degenimiz – bilim berý isinde aqparattardy daıarlap, ony bilim alýshyǵa berý prosesi. Bul prosesti icke asyrýdan negizgi qural kompúter bolyp tabylady. Kompúter - bilim berý isindegi buryn sheshimin tappaı kelgen jańa, tyń dıdaktıkalyq múmkindikterdi sheshýge múmkindik beretin zor qural. Biraq áli kúnge deıin biz osy zor quraldyń sheksiz múmkindikteriniń onnan birin de paıdalana almaı otyrmyz.
Prezıdentimiz N. Á. Nazarbaevtyń 2030 jylǵa deıingi baǵdarlamasyn iske asyrýǵa belsene qatysatyndar, keń baıtaq Qazaqstannyń baılyǵyna ıe bolatyndar, sol baılyqty óz ıeligine jumsaıtyndar, sóz joq, qazirgi mektep qabyrǵasynda júrgen bizdiń oqýshylarymyz ekenine eshkim kúmán keltire almaıdy. Meniń de muǵalim retinde aldyma qoıǵan maqsatym – oqýshylarǵa ulttyq pedagogıkalyq tárbıe men bilim berýmen qatar olardyń shyǵarmashylyq qabiletterin arttyrý. Sol sebepti sabaqty ıdeıalyq jaǵynan ǵylymı negizde, ómirmen baılanysty uıymdastyrý oqýshynyń qyzyǵýyn, bilim qumarlyǵyn tanytý, ár sabaqta oqýshylardy oılanýǵa, ózdiginen izdenis jasaýǵa baýlyp, oıyn aýyzsha, jazbasha jınaqtap baıandaı bilýge, mádenıetti sóıleýge úıretý arqyly daǵdylandyrý - árbir ustazdyń abyroıly boryshy. Bul rette ǵasyrlar boıy qoldanylyp, suryptalyp, turmys pen ómir tájirıbesi synynan ótken salt-dástúrimiz pedagogıkalyq ádis-tásil retinde paıdalanylady.
Tehnologıalardyń tanymal túrleriniń biri Modýldik oqytý – oqytýdy ońtaılandyrý, tulǵanyń múmkindigine daıarlyq deńgeıin beıimdeý bolsa, damyta oqytý – oqýshynyń jeke tulǵasyn, onyń bilikterin damytý.
Osyny eskere otyryp, men oqý úrdisinde M. Janpeıisovanyń «Modýldik oqytý tehnologıasyn» qoldanyp júrmin. Mundaǵy meniń maqsatym - óz betimen damı alatyn, ár túrli ómirdiń qıyndyqtaryna tóze biletin, belsendi, bilimdi oqýshy tárbıeleý. Modýldik tehnologıa damyta oqytý ıdeıasyna negizdelgen. Modýldik oqytýdaǵy negizgi maqsat – oqýshynyń óz betinshe jumys isteı alý múmkindigin damytý
Al jekelep (daralap) oqytý – bul qabiletteri men múmkindikterin ashýǵa, damytýǵa jaǵdaı týǵyzý, belsendi oqytý – tanymdyq belsendiligin, shyǵarmashylyǵyn uıymdastyrý. Sondaı-aq túrlerine toqtalsaq:
Olaı bolsa, jańa tehnologıanyń ádis-tásilderin ınovasıalyk qurylǵylardy paıdalaný bilim sapasyn arttyrýdyń birden-bir joly. Oqý úrdisinde osy tehnologıanyń tıimdi jaqtaryn tómendegi syzbadan kóre alasyzdar.
Aqparattyq tehnologıalardy paıdalaný kezinde birden bir talap desek te bolady ol - aqparattyq mádenıet. Aqparattyq mádenıet degenimiz - adamǵa aqparattyq keńistiktiń qalyptasýyna qatycyǵa jáne ol keńictikte epkin baǵdarlaı alýǵa, aqparattyq ózara ic-áreketke túsýge múmkindik beretin bilim deńgeıi. E. L. Semenúktiń pikiri boıynsha «aqparattyq mádenıet - adamnyń, qoǵamnyń nemese onyń bir bóliginiń aqpattarmen jumys isteýdiń barlyq túrleri - aqparattardy alý, óńdeý, jınaqtaý jáne osynyń negizinde sapaly jańa aqparatty qurý jáne praktıkalyq qoldaný boıynsha jetilý deńgeıi».
Birinshiden, dástúrli emes sabaqtardy ótý arqyly oqýshylardyń oı tolǵaýyn, bilimin, qabiletin keńeıtýge bolady. Bilimdi daıar kúıinde bermeı, oqýshylardyń aldyna belgili bir máseleni mindet etip qoıyp, ony olar ınovasıa elementterin paıdalana otyryp izdenip sheshýi tıis joldardy paıdalaný. Bul arqyly olar problemalyq jaǵdaı týǵan kezde ony durys sheshe bilý tásilderin úırenedi. Munyń nátıjesinde óz betinshe ómir súre alatyn shyǵarmashyl azamattar tárbıeleımiz.
Ekinshiden, oqýshylarǵa qazirgi zaman talabyna saı joǵary dárejede sapaly bilim men tárbıe berýde kompúterlik tehnologıany paıdalanyp oqytý – búgingi kún talaby. Damyta oqytýda balanyń izdenýshilik-zertteýshilik áreketin uıymdastyrý basty nazarda ustalady. Ol úshin bala óziniń buǵan deıin biletin amaldarynyń, tásilderiniń jańa máseleni sheshýge jetkiliksiz ekenin sezetindeı jaǵdaıǵa jetýi kerek. Sodan keıin baryp onyń bilim alýǵa degen ynta-yqylasy artady, bilim alýǵa árekettenedi.
Úshinshiden, qazirgi tańdaǵy talaptarǵa saı bilimdi, ásirese bilgenin ómirde paıdalana biletin jastardy tárbıeleý maqsatynda oqytýdyń jańa ádisteriniń ishindegi eń mańyzdysynyń biri – jelilik resýrstardy paıdalaný tehnologıasyn engizý.
Óz tájirıbemde pedagogıka ǵylymynyń doktory, profesor J. Qaraevtyń «deńgeılik oqytý» júıesine, «syn turǵysynan oılaý» strategıasyna, Shatalovtyń «tirek sıgnaldary arqyly oqytý» júıesine jáne qosymsha elektrondy oqýlyqtarǵa súıenip sabaq júrgizemin. Jańasha ádis-tásilder arqyly da oqýshynyń neni biletinin, neni meńgergenin, neni uǵa almaǵanyn bilýge bolady. Jańa ári paıdaly izdenisterdiń biri álemniń 18 elinde synaqtan ótken «oqý men jazýdy syn turǵysynan oılaýdy damytý» baǵdarlamasynyń strategıalaryn sabaqta qoldaný barysynda kórsetken nátıje: oqýshynyń oqýǵa qyzyǵýshylyǵy artady, iskerlik daǵdysy, oılaý belsendiligi, tapqyrlyǵy, ózine degen senimi qalyptasady, pikir talastyra bilýdi, oıyn júıeli túrde jetkizýdi, qoldanbaly programmalardy paıdalanyp nemese algorıtmder qurý arqyly programma qurastyrýdy, úırenedi. Balanyń jeke qasıetterin ashý arqyly tárbıeleı otyryp, tanymdyq kúshin qalyptastyrý jáne oqýshynyń shyǵarmashylyq qabiletin damytýda «Betpe-bet», «Juldyzdy sát» sıaqty oıyn túrleri, toptastyrý, sáıkestendirý, tolyqtyrý strategıalary, on laın basqatyrǵysh, sergitý jattyǵýlary, elektrondy oqýlyqtar keńinen qoldanylady.
Bul tehnologıanyń ereksheligi – oqýshynyń tanymdyq belsendiligin, izdenimpazdyǵyn qalyptastyra bilý. Oqytý úrdisin jańasha uıymdastyrý muǵalimniń oqýshynyń ózin-ózi damytýyna qolaıly jaǵdaı jasaı otyryp, onyń shyǵarmashylyǵynyń ózdiginen is-áreket etý daralyq qabiletteriniń artýyna sebin tıgizedi. Mundaı jańa tehnologıalardy paıdalanyp oqytý barysynda oqytýshyǵa qoıylatyn negizgi talap oqýshynyń bergen jaýabyn túzetý, berilgen tapsyrmany oryndaý joldaryn kórsetý, oqýshyǵa óz oıyn ret-retimen tolyq jetkizýdi úıretý bolyp tabylady. Balaǵa óz oıyn qysylmastan aıtýǵa múmkindik berý, oǵan pikir erkindigin sezdirý oqýshynyń sol sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Sonymen qatar sabaq barysynda tehnıkalyq jabdyqtarǵa, kórnekilikterge júginý oqytýshyǵa ýaqytty únemdeýge, az ýaqyttyń ishinde birneshe oqýshynyń bilimin baǵalaýǵa, baǵdarlamadaǵy materıaldy qaı dárejede meńgergenin aıqyndaýǵa múmkindik beredi, bul oqýshynyń bilim deńgeıin qadaǵalaýdyń eń tıimdi tásili. Sebebi, oqýshynyń bilimin tekserý, onyń múmkindikterin aıqyndaý – oqytý kezeńiniń eń mańyzdy bóligi.
Inovasıalyq tehnologıa – bilim sapasyn arttyrý kepili.
J. Dosmýhambetov atyndaǵy
daryndy balalarǵa arnalǵan lıseıdiń
ınformatıka páni muǵalimi
Tatbenova Altyn İzbanqyzy
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Ulttyq taǵamdar týraly tereńirek maǵlumattar berý, «oı-qozǵaý» tásilderi arqyly oqýshylardyń tanymdylyqtaryn, óz betimen árekettený daǵdysyn damytý, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý sabaqtyń negizg...
-
Aqtóbe oblysy Áıteke bı aýdany
