Intellektýaldyq marafon
Intellektýaldyq marafon
«XXI ǵasyr kóshbasshysy» ıntellektýaldy marafonyna ár synyptan ozyp, iriktelip shyqqan bilimdi, alǵyr oqýshylar qatysty.
Júrgizýshi: - XXI ǵasyr bilimdiler ǵasyry bolmaq. Otanymyzdyń saıası, mádenı damýyna úles qosatyn, álemdik órkenıetke kóteretin bilimdi de, mádenıetti, parasatty, densaýlyǵymyz myqty bolyp óssek, egemen elimizdi álemge tanytarymyz anyq.
HHİ ǵasyr – hımıa ǵasyry.
Aqyn Qulanbaı Kópishev:
Hımıa – yrys bulaǵy
Shalqyǵan baılyq, mol dáýlet
Aıalap kútip tur alda
Bolashaǵymyz – nur sáýlet.
Aıaldama alǵa umtyl,
Qudiretti bizdiń oı!
Sende baılyq, sende yrys
Senimen ómir sándi ǵoı, - dep jyrlaıdy.
Sonymen HHİ ǵasyr bilgirlerin, qurmetti oıynshylarymyzdy ortaǵa shaqyryp, qarsy alamyz.
Saıysqa qatysýshylar oıyn bólimderimen, sharttarymen tanystyrylady (ár durys jaýapqa 10 upaı)
İ Báıge.
1. Atomnyń planetarlyq modelin usynǵan qaı ǵalym? (Rezerford)
2. Elektrolıttik dıssosıasıa teorıasyn ashqan ǵalym? (S. Arrenıýs)
3. Azot molekýlasyndaǵy hımıalyq baılanys túri. (kovalentti polússsiz)
4. Alǵashqy kómekke paıdalanatyn beımetall (ıod)
5. Metaldardyń buzylýy. (korozıa)
6. Zattyń quramy men qasıeti saqtalatyn eń kishi bólshegi. (molekýla)
7. Bir elementtiń birneshe jaı zat túzý qasıeti. (alotropıa)
8. Kremnıı qyshqylynyń tuzdary qalaı atalady? (sılıkattar)
9. Qazaqstannyń qazba baılyqtarynyń kartasyn jasaǵan kim? (Q. Sátbaev)
10. Aýa quramynda ottektiń qansha paıyzy bar? (21%)
11. Eń aýyr metal. (osmıı)
12. Suıyq metal. (synap)
13. Zat massasynyń saqtalý zańyn kim ashty? (Lomonosov)
14. Elektr togyn ótkizetin qyshqyl, tuzdar eritindileri qalaı atalady? (elektrolıtter)
15. Beıelektrolıtter degenimiz ne? (elektr togyn ótkizetinder)
Bul saıystan barlyǵy kelesi saıystyń bólimine ótedi.
Kelesi ár saıystyń bóliminde eń az upaı jınaǵan oıynshy oıynnan shyǵady.
İİ. Polıglot. (eki bólimnen turady)
1 – shi bólim. Jeti jurttyń tilin bil. (hımıalyq elementterge jumbaq jasyrylady, tapqan hımıalyq elementtiń atyn qazaqsha, oryssha, latynsha ataý kerek.)
1. Ózim gazbyn menimen demalasyń,
Joq bolsam aýa jetpeı qınalasyń. (ottek, kıslorod, oksıgenıým)
2. Osy zatpen eski úıdi alastaıdy,
Túsine qarasań altynǵa uqsaıdy. (kúkirt, sera, sýlfýr)
3. Eń jeńil element sanalady,
Perıodtyq júıe osydan bastaý alady. (sýtek, vodorod, gıdrogenıým)
4. Ózi aýyr metalǵa jatady,
Balalar osy metal quıǵan saqamen atady. (qorǵasyn, svınes, plúmbým)
5. Mashına men traktordyń janýy
Qara metalýrgıanyń nany. (temir, jelezo, ferrým)
6. Aspandaǵy aıdy osy elementpen teńestiredi
Salmaqty adamdy maqtaýdy da kelistiredi. (kúmis, serebro, argentıým)
7. Ózi jyltyr kúmisteı
Jumsaqtyǵy taǵy bar
Jeńildigin eskerseń
Paıdalanar jeri tabylar. (alúmını, alúmınıým)
2 – shi bólim. Jumbaq jasyrylady, tabylǵan zattyń atyn, formýlasyn ataıdy.
1. Ol bolmasa asyńnyń dámi kirmes,
Kim bar ortada ony bilmes. (as tuzy - NaCl )
2. Shydasań da alty kún assyz múlde,
Shydaý qıyn bul zatsyz eki kúnge. (sý – H2O)
3. Es - tússiz adam talyp qalsa keıde,
Iisketseń esin jıar ol lezde. (músátir spırti – NH4OH)
4. Adammen janýardan bólinedi,
Ósimdiktiń toryna iligedi. (kómirqyshqyl gazy – CO2)
5. Jer betin kúnniń últrakúlgin sáýlesinen qorǵaıdy,
Ózin ottektiń úsh atomy quraıdy. (ozon – O3 )
6. Aıaǵyńnyń astynda jatatyn zat,
Taýǵa aınalyp, tas bolyp qatatyn zat. (kremnezem, qum – SiO2)
7. Qurǵaq jerde saqtaısyń,
Onsyz tamaq tatpaısyń (as tuzy - NaCl)
İİİ. «Ǵajaıyp jetilik»
Saıystyń bul bóliminde suraqtyń kúrdelisine qaraı upaı sany ár túrli bolady.
1. 20 Taıqazan 7 metaldan quıylǵan, ol qandaı metaldar?
(temir, myrysh, qalaıy, qorǵasyn, mys, kúmis, altyn)
2. 30. Tabıǵatta som kúıinde kezdesetin metaldar.
(mys, kúmis, altyn, platına)
3. 20. Halkogender dep neni aıtamyz jáne halkogenderge qandaı metal jatady?
(ottek, kúkirt, selen, telýr)
4. 30. Tabıǵatta taralýy boıynsha birinshi orynda turǵan metal.
(alúmını)
5. 20. Galogender dep neni aıtamyz? Qandaı elementter jatady?
(ftor, hlor, brom, ıod, astat)
6. 30. Temirdiń qansha salamen baılanysy bar? Ol qandaı salalar?
(8, ǵarysh, bıologıa, ınabat negizderi, medısına, fızıka, tarıh, geografıa, halyqtyq pedagogıka)
7. 20. Nelikten temir – aspan tasy dep atalǵan?
(sebebi meteorıttiń quramynda bar)
Eń az upaı jınaǵan oıynshy oıynnan shyǵady.
IV. «Jorǵa» (tikeleı suraqtar) Bul saıys jyldamdyqty, alǵyrlyqty talap etedi.
Birinshi oqýshyǵa:
1. Na – siltilik metal
2. Sýtek – gaz
3. Fenolftaleın, metıloranj, lakmýs – ındıkator
4. H2SO4 – qyshqyl
5. NaOH – silti, kúıdirgish natr
6. Eń jeńil metal – lıtıı
7. As tuzy – NaCl
8. Margansovka – KMnO4
9. Tu týdyrýshy – galogender
10. Altyn – kúmis tas eken, arpa – bıdaı as eken.
Ekinshi oqýshyǵa:
1. Aýa quramynda ottek neshe paıyz – 21%
2. Mys kenin týdyrýshy – halkogender
3. Perıodtyq júıeni jasaǵan kim? – Mendeleev
4. Galogender – tuz týdyrýshy
5. Aýanyń quramyn alǵash anyqtaǵan kim? – Lavýaze
6. Avogadro turaqtysy – 6, 023*10 23
7. Sýtekti alǵash alǵan – Kavendısh
8. Metaldardyń kerený qataryn kim jasady? – N. Beketov
9. Element atomynyń ıadro quramy – proton, neıtron
10. As sodasynyń formýlasy – NaHCO3
V. «Eger siz óz ólkeńizdiń tabıǵatyn baqylaıtyn bolsańyz ne ister edińiz?» taqyrybyna qysqa ári nusqa ǵylymı negizdelgen jaýap qaıtarý kerek.
Júrgizýshi. Oqýshylardyń bilimderi synalyp, jeńimpazdar anyqtaldy. Aldaǵy ýaqytta joǵary dárejede kórinip, alda júre berýlerine tilek aıtyp, Muzafar Álimbaev aǵamyzdyń myna bir óleń joldarymen sabaqty aıaqtaımyz.
Týǵan jerdi súıý – paryz,
Súıý úshin bilý – paryz.
Qasıetin uǵý – paryz
Kúzetinde turý – paryz.
«XXI ǵasyr kóshbasshysy» ıntellektýaldy marafonyna ár synyptan ozyp, iriktelip shyqqan bilimdi, alǵyr oqýshylar qatysty.
Júrgizýshi: - XXI ǵasyr bilimdiler ǵasyry bolmaq. Otanymyzdyń saıası, mádenı damýyna úles qosatyn, álemdik órkenıetke kóteretin bilimdi de, mádenıetti, parasatty, densaýlyǵymyz myqty bolyp óssek, egemen elimizdi álemge tanytarymyz anyq.
HHİ ǵasyr – hımıa ǵasyry.
Aqyn Qulanbaı Kópishev:
Hımıa – yrys bulaǵy
Shalqyǵan baılyq, mol dáýlet
Aıalap kútip tur alda
Bolashaǵymyz – nur sáýlet.
Aıaldama alǵa umtyl,
Qudiretti bizdiń oı!
Sende baılyq, sende yrys
Senimen ómir sándi ǵoı, - dep jyrlaıdy.
Sonymen HHİ ǵasyr bilgirlerin, qurmetti oıynshylarymyzdy ortaǵa shaqyryp, qarsy alamyz.
Saıysqa qatysýshylar oıyn bólimderimen, sharttarymen tanystyrylady (ár durys jaýapqa 10 upaı)
İ Báıge.
1. Atomnyń planetarlyq modelin usynǵan qaı ǵalym? (Rezerford)
2. Elektrolıttik dıssosıasıa teorıasyn ashqan ǵalym? (S. Arrenıýs)
3. Azot molekýlasyndaǵy hımıalyq baılanys túri. (kovalentti polússsiz)
4. Alǵashqy kómekke paıdalanatyn beımetall (ıod)
5. Metaldardyń buzylýy. (korozıa)
6. Zattyń quramy men qasıeti saqtalatyn eń kishi bólshegi. (molekýla)
7. Bir elementtiń birneshe jaı zat túzý qasıeti. (alotropıa)
8. Kremnıı qyshqylynyń tuzdary qalaı atalady? (sılıkattar)
9. Qazaqstannyń qazba baılyqtarynyń kartasyn jasaǵan kim? (Q. Sátbaev)
10. Aýa quramynda ottektiń qansha paıyzy bar? (21%)
11. Eń aýyr metal. (osmıı)
12. Suıyq metal. (synap)
13. Zat massasynyń saqtalý zańyn kim ashty? (Lomonosov)
14. Elektr togyn ótkizetin qyshqyl, tuzdar eritindileri qalaı atalady? (elektrolıtter)
15. Beıelektrolıtter degenimiz ne? (elektr togyn ótkizetinder)
Bul saıystan barlyǵy kelesi saıystyń bólimine ótedi.
Kelesi ár saıystyń bóliminde eń az upaı jınaǵan oıynshy oıynnan shyǵady.
İİ. Polıglot. (eki bólimnen turady)
1 – shi bólim. Jeti jurttyń tilin bil. (hımıalyq elementterge jumbaq jasyrylady, tapqan hımıalyq elementtiń atyn qazaqsha, oryssha, latynsha ataý kerek.)
1. Ózim gazbyn menimen demalasyń,
Joq bolsam aýa jetpeı qınalasyń. (ottek, kıslorod, oksıgenıým)
2. Osy zatpen eski úıdi alastaıdy,
Túsine qarasań altynǵa uqsaıdy. (kúkirt, sera, sýlfýr)
3. Eń jeńil element sanalady,
Perıodtyq júıe osydan bastaý alady. (sýtek, vodorod, gıdrogenıým)
4. Ózi aýyr metalǵa jatady,
Balalar osy metal quıǵan saqamen atady. (qorǵasyn, svınes, plúmbým)
5. Mashına men traktordyń janýy
Qara metalýrgıanyń nany. (temir, jelezo, ferrým)
6. Aspandaǵy aıdy osy elementpen teńestiredi
Salmaqty adamdy maqtaýdy da kelistiredi. (kúmis, serebro, argentıým)
7. Ózi jyltyr kúmisteı
Jumsaqtyǵy taǵy bar
Jeńildigin eskerseń
Paıdalanar jeri tabylar. (alúmını, alúmınıým)
2 – shi bólim. Jumbaq jasyrylady, tabylǵan zattyń atyn, formýlasyn ataıdy.
1. Ol bolmasa asyńnyń dámi kirmes,
Kim bar ortada ony bilmes. (as tuzy - NaCl )
2. Shydasań da alty kún assyz múlde,
Shydaý qıyn bul zatsyz eki kúnge. (sý – H2O)
3. Es - tússiz adam talyp qalsa keıde,
Iisketseń esin jıar ol lezde. (músátir spırti – NH4OH)
4. Adammen janýardan bólinedi,
Ósimdiktiń toryna iligedi. (kómirqyshqyl gazy – CO2)
5. Jer betin kúnniń últrakúlgin sáýlesinen qorǵaıdy,
Ózin ottektiń úsh atomy quraıdy. (ozon – O3 )
6. Aıaǵyńnyń astynda jatatyn zat,
Taýǵa aınalyp, tas bolyp qatatyn zat. (kremnezem, qum – SiO2)
7. Qurǵaq jerde saqtaısyń,
Onsyz tamaq tatpaısyń (as tuzy - NaCl)
İİİ. «Ǵajaıyp jetilik»
Saıystyń bul bóliminde suraqtyń kúrdelisine qaraı upaı sany ár túrli bolady.
1. 20 Taıqazan 7 metaldan quıylǵan, ol qandaı metaldar?
(temir, myrysh, qalaıy, qorǵasyn, mys, kúmis, altyn)
2. 30. Tabıǵatta som kúıinde kezdesetin metaldar.
(mys, kúmis, altyn, platına)
3. 20. Halkogender dep neni aıtamyz jáne halkogenderge qandaı metal jatady?
(ottek, kúkirt, selen, telýr)
4. 30. Tabıǵatta taralýy boıynsha birinshi orynda turǵan metal.
(alúmını)
5. 20. Galogender dep neni aıtamyz? Qandaı elementter jatady?
(ftor, hlor, brom, ıod, astat)
6. 30. Temirdiń qansha salamen baılanysy bar? Ol qandaı salalar?
(8, ǵarysh, bıologıa, ınabat negizderi, medısına, fızıka, tarıh, geografıa, halyqtyq pedagogıka)
7. 20. Nelikten temir – aspan tasy dep atalǵan?
(sebebi meteorıttiń quramynda bar)
Eń az upaı jınaǵan oıynshy oıynnan shyǵady.
IV. «Jorǵa» (tikeleı suraqtar) Bul saıys jyldamdyqty, alǵyrlyqty talap etedi.
Birinshi oqýshyǵa:
1. Na – siltilik metal
2. Sýtek – gaz
3. Fenolftaleın, metıloranj, lakmýs – ındıkator
4. H2SO4 – qyshqyl
5. NaOH – silti, kúıdirgish natr
6. Eń jeńil metal – lıtıı
7. As tuzy – NaCl
8. Margansovka – KMnO4
9. Tu týdyrýshy – galogender
10. Altyn – kúmis tas eken, arpa – bıdaı as eken.
Ekinshi oqýshyǵa:
1. Aýa quramynda ottek neshe paıyz – 21%
2. Mys kenin týdyrýshy – halkogender
3. Perıodtyq júıeni jasaǵan kim? – Mendeleev
4. Galogender – tuz týdyrýshy
5. Aýanyń quramyn alǵash anyqtaǵan kim? – Lavýaze
6. Avogadro turaqtysy – 6, 023*10 23
7. Sýtekti alǵash alǵan – Kavendısh
8. Metaldardyń kerený qataryn kim jasady? – N. Beketov
9. Element atomynyń ıadro quramy – proton, neıtron
10. As sodasynyń formýlasy – NaHCO3
V. «Eger siz óz ólkeńizdiń tabıǵatyn baqylaıtyn bolsańyz ne ister edińiz?» taqyrybyna qysqa ári nusqa ǵylymı negizdelgen jaýap qaıtarý kerek.
Júrgizýshi. Oqýshylardyń bilimderi synalyp, jeńimpazdar anyqtaldy. Aldaǵy ýaqytta joǵary dárejede kórinip, alda júre berýlerine tilek aıtyp, Muzafar Álimbaev aǵamyzdyń myna bir óleń joldarymen sabaqty aıaqtaımyz.
Týǵan jerdi súıý – paryz,
Súıý úshin bilý – paryz.
Qasıetin uǵý – paryz
Kúzetinde turý – paryz.
You Might Also Like
