Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 1 kún buryn)
Zat esimniń septelýi
Sabaqtyń taqyryby: Zat esimniń septelýi
Sabaqtyń bilimdilik maqsaty: Zat esimniń septelýi týraly túsinik berý. Septik jalǵaýlarynyń belgili bir gramatıkalyq maǵyna ústeıtindigin meńgertý.
damytýshylyq maqsaty: sóıleý daǵdylaryn jetildirý, tilin damytý, qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý;
tárbıelik maqsaty: adamgershilik tárbıe berý, taza, ádemi jazýǵa baýlý.
Sabaqtyń túri: dástúrli sabaq
Ádisi: baıandaý, pikirlesý, túsindirý, taldaý, ishinara izdenis.
Sabaqtyń kórnekiligi: keste, slaıdtar
Pánaralyq baılanys: ádebıet
Sabaqtyń barysy.
1. Uıymdastyrý kezeńi.
1. Oqýshylarmen amandasý.
2. Synypty túgendeý.
3. Sabaqqa daıyndyqtaryn tekserý.
Qazaq tilim – óz tilim, ana tilim,
Abaı, Muhtar sóılegen dana tilim.
Qasterleıdi ul - qyzyń máńgi seni,
Bolashaǵym, baqytym, dara tilim!
- Mine, balalar, kemeńger, ǵulama aqyndarymyzdyń tili – týǵan tilimiz – qazaq tili sabaǵy.
- Endeshe, ótken taqyrypty eske túsirip, úı tapsyrmasyna kóz júgirteıik.
2. Úı tapsyrmasyn suraý.
a) suraq - jaýap
1. Zat esim degenimiz ne?
2. Zat esim qalaı túrlenedi?
3. Zat esimniń kóptelýi degen ne?
á) 1. 21 - jattyǵý. Kóp núkte qoıylǵan oryndardyń qajetti degen jerine kóptik jalǵaýlarynyń tıistisin qoıyp jazyp, qandaı úndestik zańyna baǵynyp jalǵanǵanyn túsindirińder.
2.
3. Jańa sabaq
Sonymen balalar, ótken sabaqta zat esimniń kóptelýimen tanyssaq, búgin kelesi bir túrlenýimen tanysamyz. Ony bilý úshin, taqtadaǵy sózjumbaqqa nazar aýdaraıyq.
S ó z
j E r i n d e
t a l a P
a T
b E r e k e
e L d e
o q Ý
b e s İ k
1. Kóp... – kúmis,
Az... – altyn.
2. Er elinde, gúl....
3.... – talmas qanat.
4. Er qanaty -...
5. Eńbek túbi -...
6. Estimegen... kóp.
7.... – bilim bulaǵy.
8. El ishi – altyn....
«Zat esimniń septelýi» (Maqsaty aıtylady).
Septik attarynyń ózi ıaǵnı, ataý, ilik, barys, tabys, jatys, shyǵys, kómektes - ózderiniń attaryn ashady. Bul qazaq tilindegi jeti septik. Olardyń suraqtary jáne septik jalǵaýlary bar ekendigin sender bastaýysh synypta tanysqan edińder. Solardy eske túsirip kóreıik.
İlik septigi – sózderdiń bir – birimen iliktestigin kórsetedi.
Mysaly, kimniń kitaby? Asannyń kitaby.
Barys septigi – barý degen maǵynany bildiredi.
Mysaly, kimge bardyń? Asanǵa bardym.
Tabys septigi – tabý degen uǵymdy bildiredi.
Mysaly, kimdi kórdiń? Asandy kórdim.
Jatys septigi – oryn, meken degendi bildiredi.
Mysaly, qaıda boldyń? Mektepte boldym.
Shyǵys septigi – shyǵý degen maǵynany bildiredi.
Mysaly, neden oqydyń? Kitaptan oqydym.
Kómektes septigi – járdemdesý, kómek etý degen uǵymdy bildiredi.
Mysaly, kimmen tanystyń? Asanmen tanystym.
Zat esimniń septik jalǵaýlary
Septikterdiń aty Suraqtary Septik jalǵaýlary
Ataý septik Kim? ne?
İlik septik Kimniń? Neniń? - nyń, - niń, - dyń, - diń, - tyń, - tiń
Barys septik Kimge? Nege? Qaıda? - ǵa, - ge, - qa, - ke
Tabys septik Kimdi? Neni? - ny, - ni, - dy, - di, - ty, - ti
Jatys septik Kimde? Nede? - da, - de, - ta, - te
Shyǵys septik Kimnen? Neden? - nan, - nen, - dan, - den, - tan, - ten
Kómektes septik Kimmen? Nemen? - men, - ben, - pen
Sonymen septik jalǵaý zat esimge jalǵanǵanda, oǵan belgili bir gramatıkalyq maǵyna ústep, sóılemde ona basqa sózdermen baılanysqa túsiredi.
Táýeldengen zat esimniń septelýin jaı septeýmen salystyrǵanda barys, tabys, jatys septikterinde aıyrmashylyq bar.
Septikter Táý. jalǵaýdyń İ, İİ jaqtarynan keıin Táý. jalǵaýdyń İİİ jaǵynan keıin
Ataý septik
İlik septik - nyń,- niń - nyń,- niń
Barys septik - a,- e - na,- ne
Tabys septik - dy,- di - n
Jatys septik - da,- de - nda,- nde
Shyǵys septik - nan,- nen - nan,- nen
Kómektes septik - men - men
Oqýlyqpen jumys
Mátinmen jumys.
39 - jattyǵý.
Tapsyrma. Óleń mátinin rólge bólip oqý. Ár septiktiń suraqtary men jalǵaýlaryn esterińe túsirińder.
Taqtamen jumys
43 - jattyǵý.
Tapsyrma: Tómendegi sózderge barys septiginiń jalǵaýyn jalǵap kóshirińizder de, ol jalǵaýdyń nelikten túrlishe bolǵanyn túsindirińizder.
«Septeý estafetasy» oıyny.
Sharty: Taqtaǵa úsh qatardan úsh oqýshy shyǵyp, berilgen zat esimdi septeıdi. Qaısysy buryn aıaqtasa, qatesiz oryndasa, jeńimpaz bolady. Septikterdiń orny aýysyp ketpeý jáne jalǵaýlary durys jalǵanýy kerek.
Otan, balasy, ájesi, ata, el.
Terme dıktant
Maqal - mátelderden septelgen zat esimderdi terip jazady.
1. Jigitke óleń de óner,
Óner de óner.
2. Sheshendiktiń kúshi – shyndyqta.
3. Erdiń atyn eńbek shyǵarady.
4. Taý taýmen kezdespeıdi,
Adam adammen kezdesedi.
5. Qyz ósse, eldiń kórki,
Gúl ósse, jerdiń kórki.
6. Sóz súıekten ótedi,
Taıaq etten ótedi.
Semantıkalyq karta. Durys jaýapqa «+» belgisin qoıamyz.
--------------------------------Septikter
Sózder -----------Ataý İlik Barys Tabys Jatys Shyǵys Kómektes
Dombyranyń
Qalammen
Gúldi
Tilden
Sózde
Balaǵa
Kitapty
Mektep
Ustazben
Shańqobyzdy
Oqýshyǵa
Shyǵarmashylyq jumys.
1. Oqýshylardyń ózderi jumbaq qurastyryp, sonyń ishinen septik jalǵaýy jalǵanǵan sózderdi tabady. Suraq qoıady.
2. Jyl mezgilderine baılanysty oqýshylardyń ózderine 5 joldy óleń shyǵartý.
3. «Tilim meniń - tirligimniń aıǵaǵy». Bes mınýttyq esse jazý.
Deńgeılik tapsyrmalar
1. Mátindegi zat esimderdiń astyn syz.
«Jyǵylǵanǵa judyryq» degendeı, kedeılikke kárilik qosylady. Kárilik tusaý, kedeılik buǵaý bolypty. Qart sheshen qanatsyz qyransha otyryp qalypty. Alaıda aǵaıyndarynyń emen - jarqyn kómegine súıengen ol ashtan ólip, kóshten qalmapty. («Sheshendik sózder» kitabynan)
2. Sóılemderdegi kóp núkteniń ornyna tıisti jalǵaýlardy qoı.
Sandybaı qarǵa... tuzyn eki qoly... ustap, aına... qaraǵandaı jymıyp otyr. Boıynda ádet pen ádepke syıa bermeıtin minez... bolǵandyqtan, jyndy Bıjan atanǵan adam. (Ǵ. Músirepov)
3. Mátinnen kóptik, septik jalǵaýlarynyń astyn syz jáne túrin ajyrat
Shetki úılerden qymyzǵa júgiretin Tezekbaı, Terlikbaılar úıleriniń qasynda solbyraıyp tur. Sabanyń daýsy shyqpaıdy. Kóringenmen qurdas bolyp, arsalańdap júretin. Dúrmaǵanbettiń de ıyǵy túsip ketipti. Qolynda júgeni, jylqy jaqqa bara jatyr. (J. Aımaýytov)
4. Bekitý
Oqý men jazý arqyly syn turǵysynan oılaýdy damytý tehnologıasy boıynsha «eki jaqty kúndelik» strategıasymen jumys.
Úsh qatarǵa úsh túrli - tústi qaǵazǵa jazylǵan óleń úzindileri beriledi. Óleńdi oqyp, kimniń óleńi, qandaı óleńnen alynǵan jáne soǵan sáıkes maqal – mátelder jazady, zat esimderdi tabady.
1. Óleńder.
İ qatar (qyzyl tústi qaǵaz)
Ýa, týǵan jer, topyraǵyńnan jaraldym,
Alabyńnan armanyma nár aldym,
Tunyǵynan júzip ishtim sendegi
Altyn araı tańǵy jupar samaldyń.
(«Týǵan jer» Á. Sársenbaev)
İİ qatar (sary tústi qaǵaz)
Men – balań, jaryq kúnde sáýle qýǵan,
Alýǵa kúndi baryp beldi býǵan.
Juldyz bolyp kórmeımin eldiń betin,
Bolmasam tolǵan aıdaı balqyp týǵan.
(«Shyǵamyn tiri bolsam, adam bolyp» S. Toraıǵyrov)
İİİ qatar (jasyl tústi qaǵaz)
Erlik, eldik, birlik, qaırat, baq, ardyń
Jaýyz taǵdyr joıdy bárin ne bardyń...
Altyn Kúnnen baǵasyz bir belgi bop,
Nurly juldyz, babam tili, sen qaldyń!
(«Qazaq tili» M. Jumabaev)
2. Maqal – mátelder.
İ qatar.
Týǵan jer – altyn besik.
İİ qatar.
Bilekti birdi jyǵar,
Bilimdi myńdy jyǵar.
İİİ qatar.
Eń tátti de, ashshy da – til.
Test suraqtaryna jaýap berý
1. « Áke» sózi qaı septikte turǵanyn tap
A) A. s. S) B. s.
V) İ. s. D) J. s.
2. İlik septiginde turǵan sózdi belgile
A) Oqýshy S) Oqýshynyń
V) Oqýshyǵa D) Oqýshyda
3. Tabys septiginiń jalǵaýyn belgile
A) – ny,- ni,- qy,- ki,- ǵy,- ki. S) - ny,- ni,- dy,- di,- ty,- ti
V) – ny,- ni,- shy,- shi,- dy,- di D) - nan,- nen,- tan,- ten,- dan,- den
4. Barys septiginiń suraǵyn belgile
A) kimge? nege? qaıda? S) kimge? kimdi? neni?
V) kimderge? Kimdi? neni? D) kimmen? nemen?
5. Jatys septiginde turǵan sózdi belgile
A) kóktemde S) mekteppen
V) dalaǵa D) aýyldan
6. Shyǵys septiginde turǵan sózdi tabyńyz
A) Sabaqqa S) Sabaqty
V) Sabaqtan D) Sabaqpen
7. Kómektes septiginiń suraqtaryn ata
A) kimde? nede? S) kimnen? neden?
V) kimge? nege? D) kimmen? nemen?
8. Sózderdi durys septikke ornalastyr.
Ataý septik İlik septik Barys septik Tabys septik
Jatys septik Shyǵys septik Kómektes septik
Tekemet, kómirdiń, sýǵa, ushaqty, dalada, jańbyrdan, alasha, balǵanyń, dúkenge, kitapty, qysta, aspannan, aramen, teatrǵa, sheńberdi, oqýshymen, otpen, sabaqty.

5. Úıge tapsyrma
1. Zat esimniń septelýi.
2. 32 - jattyǵý.
3. Quramynda syn qatysqan 5 maqal taýyp jazý.
6. Baǵalaý: Baǵalaryn jýrnalǵa, kúndelikke qoıyp berý.
Muǵalim qorytyndy sózi:
Jemiske quty tola ma?
Bir - birlep terip almasań.
Áp - sátte óse qoıa ma?
Ekken dánin oılasań.
Bilimde sondaı qaraǵym.
Birtindep sińer boıyńa.
Uǵyp al, bilim bolaryn,
Sham - shyraǵyń jolyńda,– dep sabaǵymdy qorytyndylaımyn.

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama