InfoHub Logo

كىشكەنتاي بالالار پلانشەت پەن سمارتفونداردى تەز مەڭگەرەتىنىنە ءقازىر تاڭعالمايتىن بولدىق. قازىردە بالالار جاسىنا كوپتەگەن جارقىن ءارى قىزىقتى ويىندار مەن قوسىمشالار ويلاپ شىعارىلىپ جاتىر. ءبىراق زاماناۋي گادجەتتەر بالاعا نەسىمەن ءقاۋىپتى؟

Bilim-all.kz جاڭا تەحنولوگيا جەتىستىكتەرىمەن شەكتەن تىس اۋەستەنۋ بالاعا قانداي ءقاۋىپ اكەلۋى مۇمكىن ەكەنىن باياندايتىن، عىلىمي زەرتتەۋلەرگە نەگىزدەلگەن وسى ماقالانى ۋاقىت تاۋىپ، وقىپ شىعۋعا كەڭەس بەرەدى.

1. ميدىڭ تەز جەتىلۋى. بالانىڭ ميى تۋعانىنان جانە 2 جاسقا دەيىن ءۇش ەسە تەز جەتىلەدى جانە 21 جاسىنا دەيىن جەتىلۋىن توقتاتپايدى. زاماناۋي گادجەتتەردىڭ (ۇيالى تەلەفوندار، ينتەرنەت، تەلەديدار) جەتىلىپ كەلە جاتقان ميدى ودان سايىن تەزدەتەدى – ءبىراق مۇنىڭ تەرىس جاعى دا بار. زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، گادجەتتەردى پايدالانۋ نازار جەتىسپەۋ سيندرومىنا، دامۋدىڭ كوگنيتيۆتى بوگەلىسىنە، ءبىلىم الۋىنىڭ قيىنداۋىنا جانە ەسىرىكتىككە اكەلۋى مۇمكىن.

2. دامۋدىڭ تەجەلۋى. قيمىل-قوزعالىس — دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى، سونىمەن قاتار بۇل زەيىن مەن زەرەكتىكتى دامىتادى. ءبىراق زاماناۋي ويىنشىقتارعا اۋەس بالا از قيمىلدايدى — ناتيجەسىندە، دامۋى تەجەلەدى.

3. ارتىق سالماق. عالىمدار بالالاردا ارتىق سالماقتىڭ پايدا بولۋىن ۇزاق ۋاقىت بويى سمارتفوندا ويىن ويناۋىمەن جانە تەلەديدار قاراۋىمەن بايلانىستىرادى. ءتۇرلى گادجەتتەردى ءوز بولمەسىندە ەركىن پايدالانا الاتىن بالالاردىڭ 30%-ى كوبىنە تولىقتىقتان زارداپ شەككەن. ءوز كەزەگىندە، 30% تولىق بالالاردىڭ ديابەتكە ۇشىراۋ ءقاۋپى جوعارى، سونىمەن قاتار تولىق ادامدار ەرتە ينستۋلت الۋعا جانە جۇرەك توقتاپ قالۋعا بەيىم كەلەدى.

4. ۇيقىنىڭ جەتىسپەۋى. اتا-انالاردىڭ 60%-ى بالالارىنىڭ گادجەتپەن قانشا ۋاقىت وتىرعانىنا نازار اۋدارمايدى. ارينە بالالار ويىننىڭ قىزىعىنا كىرىپ، كەش جاتادى، ۇيقىلارى قانبايدى، كۇن ءتارتىبى بۇزىلادى، ال كەيدە ۇيقىسىزدىققا ۇرىنادى —  مۇنىڭ ءبارى ولاردىڭ دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتەدى.

5. پسيحيكالىق اۋرۋلار. كوپتەگەن زەرتتەۋلەر تاعى مىناداي پىكىر ايتادى: زاماناۋي ويىنشىقتار مەن قۇرىلعىلاردى شامادان تىس كوپ پايدالانۋ بالالاردا كۇيزەلىس، ۇرەي، نازار جەتىسپەۋشىلىك سيندرومى، اۋتيزم، قوس پوليارلىق اۋىتقۋشىلىق، پسيحوز بەن بالانىڭ ىس-ارەكەتىندەگى باسقا دا اۋىتقۋشىلىقتاردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلۋى مۇمكىن.

6. اگرەسسيا. پسيحيكاسى ءالى قالىپتاسپاعان كىشكەنتاي بالالار تەلەديدار مەن ويىنداردا كورسەتىلەتىن كورىنىستەرگە اسا بەيىم. وندا كەيدە ءولتىرۋ، ساباۋ، قيىناۋ مەن زورلاۋ سياقتى زۇلىمدىق ىس-ارەكەتتەردى كورسەتەدى. مۇنىڭ ءبارى بالادا اگرەسسيانىڭ پايدا بولۋىنا اكەلەدى.

7. اقپاراتتىق قايتا جۇكتەۋ. شامادان تىس كوپ اقپارات (مىسالى، ب ا ق) تا نازار جەتىسپەۋشىلىك سيندرومىنىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ بولۋى مۇمكىن، سونىمەن قاتار بۇل زەيىن قويۋدى سەيىلتىپ، جاقسى وقۋعا كەدەرگى بولادى.

8. گادجەتتەرگە بايلانۋ. اتا-انالار بالالارىمەن ويناپ، سويلەسۋدىڭ ورنىنا كوپ ۋاقىتىن نوۋتبۋكقا جانە سمارتفونعا قاراۋمەن وتكىزەدى. ەگەر بالا اتا-اناسىنا بايلانباسا، وندا كەيبىرى زاماناۋي ويىنشىقتاردان جۇبانىش ىزدەپ، سولارعا بايلانىپ قالادى.

9. رادياسيالىق ساۋلەلەنۋ. بالالار ۇلكەندەرگە قاراعاندا الدەقايدا سەزىمتال، سونىمەن قاتار ولاردىڭ ميى مەن يمۋندىق جۇيەسى ءاردايىم دامۋ ۇستىندە. سول سەبەپتى ۇيالى تەلەفونداردان بولىنەتىن رادياسيالىق ساۋلەلەنۋگە نازار اۋدارماۋعا بولمايدى. بۇكىلالەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ولاردى جانە باسقا دا سىمسىز قۇرىلعىلاردى 2ۆ ساناتىنا — ىقتيمال كانسەروگەنگە جاتقىزدى.

وسى كەلتىرىلگەن بارلىق ىقتيمال سالدار — بالالارىڭىزدىڭ دەنساۋلىعى مەن بولاشاعىن ويلاۋعا سەبەپ. بۇل ولاردى تولىقتاي زاماناۋي تەحنولوگيادان اجىراتۋ كەرەك دەگەن ءسوز ەمەس. ولارعا اڭگىمە، ويىن، كىتاپ جانە سەرۋەننەن تۇراتىن جارقىن جانە ۋايىمسىز بالالىق شاقتىن ءدامىن دە سەزىنۋىنە ىقپال جاساڭىز، سول جارقىن ساتتەردى سىيلاۋعا تىرىسىڭىز.

---