12 ءساۋىر – عارىشكەرلەر كۇنى
اشىق وقۋ ءىس ارەكەتى:
تاقىرىبى: عارىشكەرلەر كۇنى
ماقساتى: بىلىمدىلىك: كوكتەم تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرا ءتۇسۋ، كوكتەم ەرەكشەلىكتەرىن مەرەكەلەردى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ اڭگىمەلەتۋ. عارىش، عارىشكەر تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ جانە ماعلۇمات بەرۋ. سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
دامىتۋشىلىق: ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن، وي - ورىستەرىن، زەيىندەرىن، كورىپ تانۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ
دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتىپ، قيالدارىن شارىقتاتۋ.
تاربيەلىك: تابيعات سۇلۋلىعىن سەزىنۋگە، ونى قورعاۋعا، باتىلدىققا، ادامگەرشىلىككە، ۇجىممەن بىرلەسىپ ارەكەت جاساۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى:
اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، وي قوزعاۋ، كوڭىل - كۇيدى كوتەرۋ، سۋرەت بويىنشا اڭگىمە، ويشا ساياحات، ويىن.
ءپانارالىق بايلانىس: ءتىل دامىتۋ، قۇراستىرۋ
كورنەكىلىكتەرى:
كوكتەمگى تابيعات قۇبىلىستارىنىڭ اتريبۋتتارى، گەومەتريالىق پىشىندەر،
سۋرەتتەر جانە ينتەراكتيۆتى تاقتا
سوزدىك قورى:
عارىش، عارىشكەر، عالام.
الدىن - الا جۇرگىزىلگەن جۇمىس: بالالارعا عارىشكەرلەر مەرەكەسىنە وراي تاقپاقتار جاتتاتۋ.
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ بارىسى:
امانداسۋ:
قايىرلى تاڭ!
ورماندار مەن دالالار.
قايىرلى تاڭ!
دوستاسقان بار، بالالار.
قايىرلى تاڭ!
ءبىزدىڭ بالاباقشامىز.
قايىرلى تاڭ!
جورا - جولداس، ۇل مەن قىز.
وي تۋعىزۋ: بالالار بۇگىن سەندەر مەرەكەدەگىدەي ادەمى بولىپ كەتىپسىڭدەر. سەندەر «مەرەكە» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
( بالالاردىڭ جاۋابى)
وسى كوكتەم مەزگىلىنىڭ ءبىرىنشى ايى قالاي اتالاتىن ەدى؟
- ناۋرىز ايى
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار. ال وسى ناۋرىز ايىندا ءبىز قانداي مەرەكەلەردى تويلادىق؟
( بالالاردىڭ جاۋابى )
- بالالار، كانە ءبارىمىز وسى كوكتەم ەرەكشەلىكتەرىن ەسىمىزگە تۇسىرە وتىرىپ، اۋەن ارقىلى كورسەتسەك قالاي بولادى؟
- ءيا، كورسەتەيىك. بالالار بەتپەردەلەرىن كيىپ ءارقايسىسى ءوز ورىندارىنا جايعاسادى.
اۋەن ورىندالىپ، كۇن كۇركىرەيدى. بۇلت بەينەسىندەگى بالالار شىعادى:
بۇلتتار:
جەر اناعا كومەگىم
جاڭبىر بولىپ توگەمىن،
تومەندەيمىن، كولبەيمىن
بوگەلمەيمىن، ورلەيمىن.
تامشىلار:
بۇلتتار، بۇلتتار ويناشى،
كۇركىرەپ، دۇركىرەپ
بۇلتتار، بۇلتتار ويناشى،
سىركىرەپ، دۇركىرەپ.
بۇلتتار:
نوسەر، نوسەر توك - توك
بولسىن ەگىن كوپ - كوپ.
سۋلار:
سىلدىر، سىلدىر، سىلدىرلاپ،
سۋ اعادى سىڭعىرلاپ.
باۋ - باقشانى ارالاپ.
سۋ اعادى جاعالاپ.
تامشىلار كەتىپ، بۇلتتىڭ اراسىنان كۇن شىعادى:
قۇشاعىن اشىپ شۋاقتى
كۇنمىن التىن سياقتى.
كەمپىرقوساق:
مولدىرەپ مونشاق شاشىلدى،
اسپان شايداي اشىلدى.
كوكتە قىزىل، جاسىلدى
كەمپىرقوساق اسىلدى.
قۇستار:
كوككە قانات قاعامىز،
كوكتەم ءانىن سالامىز.
گۇلدەر:
بايشەشەكپىز قۇلپىرعان
كورىك بەرەر دالاعا
كۇي وينالىپ، ناۋرىز مەرەكەسىندە جۇرگەندەي قيمىل جاسايدى.
جارايسىڭدار، بالالار، مىنە كوكتەم مەزگىلى ءوزىنىڭ وسىنداي كەرەمەت ەرەكشەلىكتەرىمەن
قۋانتادى ەكەن.
- ال كوكتەمنىڭ وسى ايى نەشىنشى ايى؟
- ەكىنشى ايى.
- وسى اي قالاي دەپ اتالادى؟
- ءساۋىر ايى دەپ اتالادى.
- ءيا، بۇل ءساۋىر ايىندا دا، ءبىر ۇلكەن مەرەكە بار. ول – عارىشكەرلەر مەرەكەسى.
قانداي مەرەكە؟
- عارىشكەرلەر مەرەكەسى.
عارىشكەر دەگەنىمىز ولار عارىشقا، اسپان الەمىنە ۇشاتىن ادامدار.
اسپان الەمىندە دە، كوپتەگەن عالام بار. ال بىزدەر جەر عالامىندا ءومىر سۇرەمىز
قانداي عالامدا ءومىر سۇرەمىز؟
- جەر عالامىندا ءومىر سۇرەمىز.
- بالالار، سەندەر قانداي اۋە كولىكتەرىن بىلەسىڭدەر؟
- ۇشاق، تىكۇشاق، زىمىران.
- ءيا، عارىشكەر اعالارىمىز عارىشقا زىمىرانمەن ۇشادى ەكەن. ونى عارىش كەمەسى دەپ تە اتايمىز. ولار عارىشقا ۇشىپ بارىپ، اسپان الەمىن زەرتتەيدى. ءبىز بۇگىن عارىشكەر اعالارمەن، اسپان الەمىمەن تانىسامىز. ءبارىمىز تاقتاعا مۇقيات قارايىق. سۋرەت ارقىلى اڭگىمەلەۋ.
مىنا سۋرەتتەگى ەڭ العاش عارىشقا ۇشقان ادام، ول يۋريي گاگارين دەگەن كىسى. مىناۋ عارىشقا ۇشۋعا دايىندالىپ جاتقان كەزى.
عارىشقا قازاق عارىشكەرلەرى دە ۇشقان. مىنا سۋرەتتە ءوزىمىزدىڭ قازاق عارىشەرلەرى - توقتار اۋباكىروۆ جانە تالعات مۇسابايەۆ دەگەن اعالارىمىز.
بۇل كىسىلەر ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ماقتانىشتارى. ولار ەرجۇرەك، باتىر، حالىق قاھارماندارى.
وسى كىسىلەر سياقتى باتىل، ەرجۇرەك بولۋ ءۇشىن، ءبىلىمدى، ءتارتىپتى ۇلكەن ازامات بولۋىمىز كەرەك.
ال مىناۋ اسپان الەمى. اسپان الەمىندە كوپتەگەن جۇلدىزدار، شوق جۇلدىزدار بار.
- اسپاندا تاعى نەلەر بولادى، بالالار؟
- كۇن، اي، بۇلتتار بولادى(بالالار ءوز ويلارىن ايتادى!
ال مىناۋ ۇشۋعا دايىندالىپ جاتقان عارىش كەمەسى. ونىمەن ادامدار اسپانعا ۇشىپ، اسپان كەڭىستىگىن زەرتتەيدى ەكەن. مىناۋ بايقوڭىر عارىش ايلاعى. عارىشكەرلەردىڭ ءبارى وسى جەردەن عارىشقا ۇشادى ەكەن. بايقوڭىر عارىش ايلاعى ول ءبىزدىڭ قازاقستاندا، ونىڭ ىشىندە ءوزىمىزدىڭ قىزىلوردا وبلىسىندا ورنالاسقان.
مىنا سۋرەتتە عارىشتاعى ادام، ول ۇستىنە ارنايى كيىم، ياعني سكافاندر كيگەن. عارىش كەڭىستىگىندە اۋا جوق، سوندىقتان ول جاقتا تەك وسىنداي ارنايى كيىممەن عانا جۇرۋگە بولادى.
بالالار، ءبىز عارىشكەرلەر تۋرالى تاقپاق جاتتاعان ەدىك قوي. قانە ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى، كىم ايتادى بالالاردىڭ تاقپاقتارى.
12 ءساۋىر – عارىشكەرلەر كۇنى. جۇكتەۋ
تاقىرىبى: عارىشكەرلەر كۇنى
ماقساتى: بىلىمدىلىك: كوكتەم تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرا ءتۇسۋ، كوكتەم ەرەكشەلىكتەرىن مەرەكەلەردى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ اڭگىمەلەتۋ. عارىش، عارىشكەر تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ جانە ماعلۇمات بەرۋ. سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
دامىتۋشىلىق: ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن، وي - ورىستەرىن، زەيىندەرىن، كورىپ تانۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ
دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتىپ، قيالدارىن شارىقتاتۋ.
تاربيەلىك: تابيعات سۇلۋلىعىن سەزىنۋگە، ونى قورعاۋعا، باتىلدىققا، ادامگەرشىلىككە، ۇجىممەن بىرلەسىپ ارەكەت جاساۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى:
اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، وي قوزعاۋ، كوڭىل - كۇيدى كوتەرۋ، سۋرەت بويىنشا اڭگىمە، ويشا ساياحات، ويىن.
ءپانارالىق بايلانىس: ءتىل دامىتۋ، قۇراستىرۋ
كورنەكىلىكتەرى:
كوكتەمگى تابيعات قۇبىلىستارىنىڭ اتريبۋتتارى، گەومەتريالىق پىشىندەر،
سۋرەتتەر جانە ينتەراكتيۆتى تاقتا
سوزدىك قورى:
عارىش، عارىشكەر، عالام.
الدىن - الا جۇرگىزىلگەن جۇمىس: بالالارعا عارىشكەرلەر مەرەكەسىنە وراي تاقپاقتار جاتتاتۋ.
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ بارىسى:
امانداسۋ:
قايىرلى تاڭ!
ورماندار مەن دالالار.
قايىرلى تاڭ!
دوستاسقان بار، بالالار.
قايىرلى تاڭ!
ءبىزدىڭ بالاباقشامىز.
قايىرلى تاڭ!
جورا - جولداس، ۇل مەن قىز.
وي تۋعىزۋ: بالالار بۇگىن سەندەر مەرەكەدەگىدەي ادەمى بولىپ كەتىپسىڭدەر. سەندەر «مەرەكە» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
( بالالاردىڭ جاۋابى)
وسى كوكتەم مەزگىلىنىڭ ءبىرىنشى ايى قالاي اتالاتىن ەدى؟
- ناۋرىز ايى
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار. ال وسى ناۋرىز ايىندا ءبىز قانداي مەرەكەلەردى تويلادىق؟
( بالالاردىڭ جاۋابى )
- بالالار، كانە ءبارىمىز وسى كوكتەم ەرەكشەلىكتەرىن ەسىمىزگە تۇسىرە وتىرىپ، اۋەن ارقىلى كورسەتسەك قالاي بولادى؟
- ءيا، كورسەتەيىك. بالالار بەتپەردەلەرىن كيىپ ءارقايسىسى ءوز ورىندارىنا جايعاسادى.
اۋەن ورىندالىپ، كۇن كۇركىرەيدى. بۇلت بەينەسىندەگى بالالار شىعادى:
بۇلتتار:
جەر اناعا كومەگىم
جاڭبىر بولىپ توگەمىن،
تومەندەيمىن، كولبەيمىن
بوگەلمەيمىن، ورلەيمىن.
تامشىلار:
بۇلتتار، بۇلتتار ويناشى،
كۇركىرەپ، دۇركىرەپ
بۇلتتار، بۇلتتار ويناشى،
سىركىرەپ، دۇركىرەپ.
بۇلتتار:
نوسەر، نوسەر توك - توك
بولسىن ەگىن كوپ - كوپ.
سۋلار:
سىلدىر، سىلدىر، سىلدىرلاپ،
سۋ اعادى سىڭعىرلاپ.
باۋ - باقشانى ارالاپ.
سۋ اعادى جاعالاپ.
تامشىلار كەتىپ، بۇلتتىڭ اراسىنان كۇن شىعادى:
قۇشاعىن اشىپ شۋاقتى
كۇنمىن التىن سياقتى.
كەمپىرقوساق:
مولدىرەپ مونشاق شاشىلدى،
اسپان شايداي اشىلدى.
كوكتە قىزىل، جاسىلدى
كەمپىرقوساق اسىلدى.
قۇستار:
كوككە قانات قاعامىز،
كوكتەم ءانىن سالامىز.
گۇلدەر:
بايشەشەكپىز قۇلپىرعان
كورىك بەرەر دالاعا
كۇي وينالىپ، ناۋرىز مەرەكەسىندە جۇرگەندەي قيمىل جاسايدى.
جارايسىڭدار، بالالار، مىنە كوكتەم مەزگىلى ءوزىنىڭ وسىنداي كەرەمەت ەرەكشەلىكتەرىمەن
قۋانتادى ەكەن.
- ال كوكتەمنىڭ وسى ايى نەشىنشى ايى؟
- ەكىنشى ايى.
- وسى اي قالاي دەپ اتالادى؟
- ءساۋىر ايى دەپ اتالادى.
- ءيا، بۇل ءساۋىر ايىندا دا، ءبىر ۇلكەن مەرەكە بار. ول – عارىشكەرلەر مەرەكەسى.
قانداي مەرەكە؟
- عارىشكەرلەر مەرەكەسى.
عارىشكەر دەگەنىمىز ولار عارىشقا، اسپان الەمىنە ۇشاتىن ادامدار.
اسپان الەمىندە دە، كوپتەگەن عالام بار. ال بىزدەر جەر عالامىندا ءومىر سۇرەمىز
قانداي عالامدا ءومىر سۇرەمىز؟
- جەر عالامىندا ءومىر سۇرەمىز.
- بالالار، سەندەر قانداي اۋە كولىكتەرىن بىلەسىڭدەر؟
- ۇشاق، تىكۇشاق، زىمىران.
- ءيا، عارىشكەر اعالارىمىز عارىشقا زىمىرانمەن ۇشادى ەكەن. ونى عارىش كەمەسى دەپ تە اتايمىز. ولار عارىشقا ۇشىپ بارىپ، اسپان الەمىن زەرتتەيدى. ءبىز بۇگىن عارىشكەر اعالارمەن، اسپان الەمىمەن تانىسامىز. ءبارىمىز تاقتاعا مۇقيات قارايىق. سۋرەت ارقىلى اڭگىمەلەۋ.
مىنا سۋرەتتەگى ەڭ العاش عارىشقا ۇشقان ادام، ول يۋريي گاگارين دەگەن كىسى. مىناۋ عارىشقا ۇشۋعا دايىندالىپ جاتقان كەزى.
عارىشقا قازاق عارىشكەرلەرى دە ۇشقان. مىنا سۋرەتتە ءوزىمىزدىڭ قازاق عارىشەرلەرى - توقتار اۋباكىروۆ جانە تالعات مۇسابايەۆ دەگەن اعالارىمىز.
بۇل كىسىلەر ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ماقتانىشتارى. ولار ەرجۇرەك، باتىر، حالىق قاھارماندارى.
وسى كىسىلەر سياقتى باتىل، ەرجۇرەك بولۋ ءۇشىن، ءبىلىمدى، ءتارتىپتى ۇلكەن ازامات بولۋىمىز كەرەك.
ال مىناۋ اسپان الەمى. اسپان الەمىندە كوپتەگەن جۇلدىزدار، شوق جۇلدىزدار بار.
- اسپاندا تاعى نەلەر بولادى، بالالار؟
- كۇن، اي، بۇلتتار بولادى(بالالار ءوز ويلارىن ايتادى!
ال مىناۋ ۇشۋعا دايىندالىپ جاتقان عارىش كەمەسى. ونىمەن ادامدار اسپانعا ۇشىپ، اسپان كەڭىستىگىن زەرتتەيدى ەكەن. مىناۋ بايقوڭىر عارىش ايلاعى. عارىشكەرلەردىڭ ءبارى وسى جەردەن عارىشقا ۇشادى ەكەن. بايقوڭىر عارىش ايلاعى ول ءبىزدىڭ قازاقستاندا، ونىڭ ىشىندە ءوزىمىزدىڭ قىزىلوردا وبلىسىندا ورنالاسقان.
مىنا سۋرەتتە عارىشتاعى ادام، ول ۇستىنە ارنايى كيىم، ياعني سكافاندر كيگەن. عارىش كەڭىستىگىندە اۋا جوق، سوندىقتان ول جاقتا تەك وسىنداي ارنايى كيىممەن عانا جۇرۋگە بولادى.
بالالار، ءبىز عارىشكەرلەر تۋرالى تاقپاق جاتتاعان ەدىك قوي. قانە ەسىمىزگە تۇسىرەيىكشى، كىم ايتادى بالالاردىڭ تاقپاقتارى.
12 ءساۋىر – عارىشكەرلەر كۇنى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: حەپج ەلەمەنتتەرىنىڭ ورنى، اتوم قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى
