حەپج ەلەمەنتتەرىنىڭ ورنى، اتوم قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى
تاقىرىبى: حەپج ەلەمەنتتەرىنىڭ ورنى، اتوم قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى
وقۋ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ مەتالداردىڭ جالپى سيپاتتاماسى تاراۋىنان العان بىلىمدەرىن پەريودتىق جۇيەدەگى s – ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەدەگى ورنى تۋرالى ءتۇسىندىرىپ بىلىمدەرىن دامىتۋ. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسى ارقىلى وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ. ساباققا دەگەن بەلسەندىلىگىن، العان ءبىلىمدى ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
الدىڭعى وقۋ ساندىق ەسەپ
وقۋ ناتيجەلەرى 1. وقۋشىلاردىڭ بارلىعى: پەريودتىق جۇيەدەگى s – ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەدەگى ورنىن بىلەدى.
2. باسىم بولىگى: سىلتىلىك جانە سىلتىلىك جەر مەتالدارىن اجىراتا الادى.
3. كەيبىر وقۋشىلار: حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەسىندەگى s – ەلەمەنتتەردىڭ ورنىن، اتوم قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگىن، ولاردىڭ مەتالدىق جانە توتىقسىزداندىرعىشتىق قاسيەتتەرىن سالىستىرا الادى.
رەسۋرستار حيميا. جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ جاراتىلىستانۋ - ماتەماتيكا باعىتىنداعى 10 - سىنىبىنا ارنالعان وقۋلىق/ ن. نۇراحمەتوۆ، ق. بەكىشيەۆ، ن. زاگرانيچنايا، گ. ابراموۆا. كۇنتىزبەلىك جوسپار. ەلەكتروندىق وقۋلىق. م. ق. قۇرمانالييەۆ «حيميانى وقىتۋدىڭ قازىرگى تەحنولوگيالارى»
ءادىس - تاسىلدەر ۇجىمدىق وقىتۋ، جەكە جۇمىس، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، بايانداۋ، وزىندىك جۇمىس
كورنەكىلىكتەر پەريودتىق كەستە، كەسپە قاعازدار، وقۋلىق
جوسپار
باستالۋى قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. وي شاقىرۋ
ىنتىماقتاستىق اتموسفەرا قۇرۋ، وقۋشىلارعا پسيحيولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ.
1 - قادام: ءۇي تاپسىرماسىنى سۇراۋ
وقۋشىنىڭ مىندەتى ءۇي تاپسىرماسىن، وتكەن تاقىرىپتاردى ەسكە ءتۇسىرۋ.
حيميالىق ديكتانت
1. رەاكسيانى اياقتا: Cu + Mg(NO3) 2 →
2. تەرىس زاريادتى ەلەكترود. (كاتود)
3. ستاندارتتى جاعدايداعى ەلەكترودتىڭ پوتەنسيالى نە دەپ اتالادى؟(ستاندارتتى ەلەكترودتىق پوتەنسيال)
4. پلاتينا تىعىزدىعى نەشەگە تەڭ؟ (21، 5 گ/سم3)
5. 10000س – دەن تومەن بالقيتىن مەتالدار نە دەپ اتالادى؟ (وڭاي بالقيتىندار)
6. مەتالداردىڭ جەڭىل جانە اۋىر دەپ قانداي قاسيەتىنە بايلانىستى بولىنەدى؟ (تىعىزدىعىنا)
7. پەريودتىق جۇيەدەگى گالوگەندەر ورنالاسقان توپ. (VII توپ، ا نەگىزگى توپشا)
وقۋشىلاردى 3 توپقا بولەمىن.
ءى توپ s – ەلەمەنتتەردىڭ جالپى سيپاتتاماسى
ءىى توپ سىلتىلىك مەتالداردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى
ءىىى توپ سىلتىلىك مەتالداردىڭ حيميالىق قاسيەتتەرى.
ورتاسى ماعىنانى تانۋ
«جاڭا ساباق قۇپياسى» ماتىنمەن جۇمىس
2 - قادام ءى توپ. s – ەلەمەنتتەردىڭ جالپى سيپاتتاماسى
s – ەلەمەنتتەر وزدەرىنىڭ ۆالەنتتىك ەلەكتروندارىن وڭاي بەرەدى دە، كۇشتى توتىقسىزداندىرعىشتىق قاسيەت كورسەتەدى. بۇل قاسيەت ءىى توپتىڭ ەلەمەنتتەرىنە قاراعاندا ءى توپتىڭ ەلەمەنتتەرىندە ايقىنىراق بايقالادى. اتومداردان ەلەكترونداردى ءۇزىپ الۋ ەنەرگياسى سىرتقى ەلەكترونداردىڭ سانى ارتقاندا وسەدى جانە اتوم راديۋسى ارتقاندا كەميدى.
يادرودان قاشىقتاعان سايىن يادرومەن ۆالەنتتىلىك ەلەكترونداردىڭ بايلانىسى السىرەيدى، سوندىقتان بۇل مەتالداردىڭ حيميالىق بەلسەندىلىگى توپتاردا ارتادى. بۇل ەلەمەنتتەردىڭ سيپاتتامالارىن سالىستىرۋ كورسەتكەندەي، سەزيي اتومىنان سىرتقىتەلەكترون جەڭىل ۇزىلەدى، سوندىقتان سەزيي ەڭ بەلسەندى مەتالل جانە وتە كۇشتى توتىقسىزداندىرعىش.
ءىى توپ. سىلتىلىك مەتالداردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى
سىلتىلىك مەتالداردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى كوبىنەسە كريستالدىق تور قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگىنە تاۋەلدى.
بارلىق سىلتىلىك مەتالدار كۇمىستەي اق ءتۇستى، ولار جۇمساق. بۇل مەتالدار جەڭىل بالقيدى. بالقۋ تەمپەراتۋراسى ليتييدەن سەزييگە قاراي تومەندەيدى، سەبەبى اتومداردىڭ شاماسىنىڭ ارتۋىنان كريستالدىق تورداعى مەتالل اتومدارىنىڭ بايلانىس ەنەرگياسى كەميدى.
بارلىق سىلتىلىك مەتالدار جىلۋ مەن ەلەكتر توگىن جاقسى وتكىزەدى.
ءىىى توپ. سىلتىلىك مەتالداردىڭ حيميالىق قاسيەتتەرى
حيميالىق قاسيەتتەرى بويىنشا سىلتىلىك مەتالدار ءبىر – بىرىنە وتە جاقىن. ولار – ەڭ جاقسى توتىقسىزداندىرعىشتار جانە باسقا مەتالدارعا قاراعاندا بەلسەندىلىگى وتە جوعارىلار. ولاردىڭ توتىقسىزداندىرعىشتىق قاسيەتى ليتييدەن سەزييگە قاراي وسەدى، ويتكەنى كريستالداعى حيميالىق بايلانىستىڭ بەرىكتىگى جانە اتومنان ەلەكتروندى ءۇزىپ الىپ، كاتيوندار تۇزۋگە قاجەتتى ەنەرگيا كەميدى.
سىلتىلىك مەتالدار تىكەلەي بارلىق بەيمەتالدارمەن، سۋمەن، قىشقىلدارمەن ارەكەتتەسەدى.
3 - قادام ءى توپ 1) ءىى توپشا ەلەمەنتىنىڭ 13، 05 گ كۇكىرت قىشقىلىمەن ارەكەتتەسكەندە (ق. ج.) 3، 36 ل سۋتەك گازىن ءبولىپ شىعارعان. بەلگىسىز مەتالدى تاپ.
جامبىل وبلىسى، شۋ اۋدانى
بىرلىكۇستەم اۋىلى، دومالاق ەنە اتىنداعى
ورتا مەكتەپتىڭ حيميا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سۋرانچييەۆا اليا تۋرگانوۆنا
حەپج ەلەمەنتتەرىنىڭ ورنى، اتوم قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى. جۇكتەۋ
وقۋ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ مەتالداردىڭ جالپى سيپاتتاماسى تاراۋىنان العان بىلىمدەرىن پەريودتىق جۇيەدەگى s – ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەدەگى ورنى تۋرالى ءتۇسىندىرىپ بىلىمدەرىن دامىتۋ. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسى ارقىلى وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ. ساباققا دەگەن بەلسەندىلىگىن، العان ءبىلىمدى ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
الدىڭعى وقۋ ساندىق ەسەپ
وقۋ ناتيجەلەرى 1. وقۋشىلاردىڭ بارلىعى: پەريودتىق جۇيەدەگى s – ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەدەگى ورنىن بىلەدى.
2. باسىم بولىگى: سىلتىلىك جانە سىلتىلىك جەر مەتالدارىن اجىراتا الادى.
3. كەيبىر وقۋشىلار: حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ پەريودتىق جۇيەسىندەگى s – ەلەمەنتتەردىڭ ورنىن، اتوم قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگىن، ولاردىڭ مەتالدىق جانە توتىقسىزداندىرعىشتىق قاسيەتتەرىن سالىستىرا الادى.
رەسۋرستار حيميا. جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ جاراتىلىستانۋ - ماتەماتيكا باعىتىنداعى 10 - سىنىبىنا ارنالعان وقۋلىق/ ن. نۇراحمەتوۆ، ق. بەكىشيەۆ، ن. زاگرانيچنايا، گ. ابراموۆا. كۇنتىزبەلىك جوسپار. ەلەكتروندىق وقۋلىق. م. ق. قۇرمانالييەۆ «حيميانى وقىتۋدىڭ قازىرگى تەحنولوگيالارى»
ءادىس - تاسىلدەر ۇجىمدىق وقىتۋ، جەكە جۇمىس، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، بايانداۋ، وزىندىك جۇمىس
كورنەكىلىكتەر پەريودتىق كەستە، كەسپە قاعازدار، وقۋلىق
جوسپار
باستالۋى قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. وي شاقىرۋ
ىنتىماقتاستىق اتموسفەرا قۇرۋ، وقۋشىلارعا پسيحيولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ.
1 - قادام: ءۇي تاپسىرماسىنى سۇراۋ
وقۋشىنىڭ مىندەتى ءۇي تاپسىرماسىن، وتكەن تاقىرىپتاردى ەسكە ءتۇسىرۋ.
حيميالىق ديكتانت
1. رەاكسيانى اياقتا: Cu + Mg(NO3) 2 →
2. تەرىس زاريادتى ەلەكترود. (كاتود)
3. ستاندارتتى جاعدايداعى ەلەكترودتىڭ پوتەنسيالى نە دەپ اتالادى؟(ستاندارتتى ەلەكترودتىق پوتەنسيال)
4. پلاتينا تىعىزدىعى نەشەگە تەڭ؟ (21، 5 گ/سم3)
5. 10000س – دەن تومەن بالقيتىن مەتالدار نە دەپ اتالادى؟ (وڭاي بالقيتىندار)
6. مەتالداردىڭ جەڭىل جانە اۋىر دەپ قانداي قاسيەتىنە بايلانىستى بولىنەدى؟ (تىعىزدىعىنا)
7. پەريودتىق جۇيەدەگى گالوگەندەر ورنالاسقان توپ. (VII توپ، ا نەگىزگى توپشا)
وقۋشىلاردى 3 توپقا بولەمىن.
ءى توپ s – ەلەمەنتتەردىڭ جالپى سيپاتتاماسى
ءىى توپ سىلتىلىك مەتالداردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى
ءىىى توپ سىلتىلىك مەتالداردىڭ حيميالىق قاسيەتتەرى.
ورتاسى ماعىنانى تانۋ
«جاڭا ساباق قۇپياسى» ماتىنمەن جۇمىس
2 - قادام ءى توپ. s – ەلەمەنتتەردىڭ جالپى سيپاتتاماسى
s – ەلەمەنتتەر وزدەرىنىڭ ۆالەنتتىك ەلەكتروندارىن وڭاي بەرەدى دە، كۇشتى توتىقسىزداندىرعىشتىق قاسيەت كورسەتەدى. بۇل قاسيەت ءىى توپتىڭ ەلەمەنتتەرىنە قاراعاندا ءى توپتىڭ ەلەمەنتتەرىندە ايقىنىراق بايقالادى. اتومداردان ەلەكترونداردى ءۇزىپ الۋ ەنەرگياسى سىرتقى ەلەكترونداردىڭ سانى ارتقاندا وسەدى جانە اتوم راديۋسى ارتقاندا كەميدى.
يادرودان قاشىقتاعان سايىن يادرومەن ۆالەنتتىلىك ەلەكترونداردىڭ بايلانىسى السىرەيدى، سوندىقتان بۇل مەتالداردىڭ حيميالىق بەلسەندىلىگى توپتاردا ارتادى. بۇل ەلەمەنتتەردىڭ سيپاتتامالارىن سالىستىرۋ كورسەتكەندەي، سەزيي اتومىنان سىرتقىتەلەكترون جەڭىل ۇزىلەدى، سوندىقتان سەزيي ەڭ بەلسەندى مەتالل جانە وتە كۇشتى توتىقسىزداندىرعىش.
ءىى توپ. سىلتىلىك مەتالداردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى
سىلتىلىك مەتالداردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى كوبىنەسە كريستالدىق تور قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگىنە تاۋەلدى.
بارلىق سىلتىلىك مەتالدار كۇمىستەي اق ءتۇستى، ولار جۇمساق. بۇل مەتالدار جەڭىل بالقيدى. بالقۋ تەمپەراتۋراسى ليتييدەن سەزييگە قاراي تومەندەيدى، سەبەبى اتومداردىڭ شاماسىنىڭ ارتۋىنان كريستالدىق تورداعى مەتالل اتومدارىنىڭ بايلانىس ەنەرگياسى كەميدى.
بارلىق سىلتىلىك مەتالدار جىلۋ مەن ەلەكتر توگىن جاقسى وتكىزەدى.
ءىىى توپ. سىلتىلىك مەتالداردىڭ حيميالىق قاسيەتتەرى
حيميالىق قاسيەتتەرى بويىنشا سىلتىلىك مەتالدار ءبىر – بىرىنە وتە جاقىن. ولار – ەڭ جاقسى توتىقسىزداندىرعىشتار جانە باسقا مەتالدارعا قاراعاندا بەلسەندىلىگى وتە جوعارىلار. ولاردىڭ توتىقسىزداندىرعىشتىق قاسيەتى ليتييدەن سەزييگە قاراي وسەدى، ويتكەنى كريستالداعى حيميالىق بايلانىستىڭ بەرىكتىگى جانە اتومنان ەلەكتروندى ءۇزىپ الىپ، كاتيوندار تۇزۋگە قاجەتتى ەنەرگيا كەميدى.
سىلتىلىك مەتالدار تىكەلەي بارلىق بەيمەتالدارمەن، سۋمەن، قىشقىلدارمەن ارەكەتتەسەدى.
3 - قادام ءى توپ 1) ءىى توپشا ەلەمەنتىنىڭ 13، 05 گ كۇكىرت قىشقىلىمەن ارەكەتتەسكەندە (ق. ج.) 3، 36 ل سۋتەك گازىن ءبولىپ شىعارعان. بەلگىسىز مەتالدى تاپ.
جامبىل وبلىسى، شۋ اۋدانى
بىرلىكۇستەم اۋىلى، دومالاق ەنە اتىنداعى
ورتا مەكتەپتىڭ حيميا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سۋرانچييەۆا اليا تۋرگانوۆنا
حەپج ەلەمەنتتەرىنىڭ ورنى، اتوم قۇرىلىسىنىڭ ەرەكشەلىگى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
