InfoHub Logo

وقىتۋ - تاربيەلەۋ ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋ

جوعارىلا ايتىلعانداي بالالاردا لوگيكالىق ويلاۋدى قالىپتاستىرۋدا ءبىرىنشى ورىندا دەنىشتىڭ بلوكتارىن قويدىم. لوگيكالىق بلوكتاردى ماتەماتيكا ساباعىندا قولدانۋدىڭ مىندەتتەرىن انىقتادىم.
1. لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ. كوپتىك تۋرالى ويىن دامىتۋ (سالىستىرۋ، ءبولۋ، توپتاۋ).
2. نىساننىڭ ەرەكشەلىگىن اجىراتا ءبىلۋ، ولاردى اتاۋ، ەرەكشەلىكتەرى بويىنشا زاتتاردى اجىراتۋ، ۇقساس جانە ەرەكشە تۇستارىن ايتۋ، ءوز پىكىرىن نەگىزدەۋ.
3. نىساننىڭ ءپىشىنى، ءتۇسى، كولەمى مەن جۋاندىعىمەن تانىسۋ.
4. الاڭدىق ەلەستەتۋدى دامىتۋ.
5. وقۋ جانە تاجىريبەلىك تاپسىرمالاردى ءوز بەتىنشە شەشۋدە ماشىقتارى مەن قابىلەتتەرىن، ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ.
6. ويلاۋ ءۇردىسىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن، ەلەستەتۋىن، فانتازياسىن، مودەلدەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.

ەرەكشەلىكتەردى انىقتاۋ جانە ابستراكتىلاۋ
بۇل توپتاعى ويىندار مەن جاتتىعۋلار بالالاردىڭ زاتتىڭ بىردەن باستاپ تورتەۋگە دەيىن ەرەكشەلىكتەرىن (ءتۇسى، ءپىشىنى، كولەمى، جۋاندىعى) اجىراتۋ، بىرىنەن ەكىنشىسىن ابستراكتىلاۋ، اتتارىن اتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتادى. وسىنىڭ كومەگىمەن بالالار العاش رەت ەرەكشەلىكتەردى بەلگىلەرى مەن سيمۆولدارىنا قاراي ورنالاستىرۋدىڭ نە ەكەندىگىن ۇعىنادى، ارەكەتتەردى جاساعاندا ەرەجەنى قاتاڭ ۇستانۋعا ۇيرەنەدى، ەرەجەنى بۇزىپ، دۇرىس جاۋابىن تابا المايسىڭ دەگەن تۇسىنىكتى جەتە ۇعىنا باستايدى.

قازىنانى تاپ
ماقساتى. زاتتاردى جالپىلاۋ، ولاردىڭ ءتۇسىن، ءپىشىنىن، كولەمىن، جۋاندىعىن اتاي ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ماتەريال. 8 ءتورتبۇرىشتى لوگيكالىق بلوكتار، قاعازدار جاسالعان دوڭگەلەكتەر (قازىنا)، ءتۇس، ءپىشىن، كولەم، جۋاندىق بەلگىلەرى سالىنعان كارتوچكالار (1 جانە 2 نۇسقالار ءۇشىن).
مازمۇنى
I
بالالاردىڭ الدىندا 8 ءتورتبۇرىشتى بلوكتار جاتىر: 4 – كوك (ۇلكەن جىڭىشكە، كىشكەنتاي جىڭىشكە، ۇلكەن جۋان، كىشكەنتاي جۋان) جانە 4 - قىزىل (ۇلكەن جىڭىشكە، ۇلكەن جۋان، كىشكەنتاي جىڭىشكە، كىشكەنتاي جۋان). بالالار – قازىنانى ىزدەۋشىلەر، قاعازدان جاسالعان دوڭگەلەكتەر – قازىنا.
قازىنا ىزدەۋشىلەر تەرىس قاراپ تۇرادى، جۇرگىزۋشى بلوكتاردىڭ ءبىرىنىڭ استىنا قازىنانى جاسىرادى. قازىنانى ىزدەۋشىلەر بلوكتاردىڭ ءارتۇرلى ەرەكشەلىكتەرىن ايتىپ وتىرىپ، ونى ىزدەيدى. كىم قازىنانى تاپسا، قازىنا سونىكى بولادى، ال بلوكتاردىڭ ءبىرىنىڭ اسىتنا جاڭا قازىنا جاسىرادى.
جۇرگىزۋشى (تاربيەشى، اتا - انا، بالا) الدىمەن قازىنا ىزدەۋشىنىڭ ءرولىن ءوزى اتقارادى، ياعني قازىنانى قالاي ىزدەۋ كەرەكتىگىن كورسەتەدى. بلوكتاردىڭ ءارتۇرلى ەرەكشەلىكتەرىن ايتادى. ەگەر جۇرگىزۋشى قازىنا جاسىرىلعان بلوكتىڭ ەرەكشەلىكتەرىن دۇرىس ايتسا، بالالار «يا» دەپ ايتۋى كەرەك، ال قاتە ايتسا «جوق» دەۋلەرى كەرەك. مىسالى، جۇرگىزۋشى:
- قازىنا كوك بلوكتىڭ استىندا، - دەيدى
- جوق، - دەپ جاۋاپ بەرەدى بالالار.
- سارىنىڭ استىندا ما؟
- جوق
- ۇلكەننىڭ استىندا ما؟
- جوق
- جۋاننىڭ استىندا ما؟
- يا
قازىنا ىزدەۋشىلەر تەكسەرىپ كورەدى، ەگەر ولار قازىنانى تاپقان بولسا، وزدەرىنە الادى دا، ال تابا الماسا، ودان ءارى ىزدەيدى. كىم كوپ قازىنا تاپسا، سول جەڭىمپاز بولادى.
ويىندى قايتالايتىن بولساق، بلوكتاردى پىشىندەرى مەن تۇستەرىنە قاراي اۋىستىرۋعا بولادى (سارى جانە قىزىل تىكتورتبۇرىشتار، سارى جانە جاسىل شارشى، كوك جانە قىزىل دوڭگەلەكتەر جانە ت. ب.).
ەرەكشەلىكتەرى بار كارتوچكالار جۇرگىزۋشىدە بولادى. بلوكتاردىڭ سانى 16 - عا دەيىن كوبەيەدى. ولاردىڭ سانىنا ءبىر ءتۇستى بارلىق بلوكتار ەنەدى، ءبىراق ولاردىڭ پىشىندەرى، كولەمى مەن جۋاندىقتارى ءارتۇرلى بولادى. ويىنشىلار قازىنا جاسىرىلعان فيگۋرانىڭ كەز - كەلگەن ەكى ەرەكشەلىگىن اتاپ ايتۋلارى كەرەك. قازىنانى ىزدەۋ بارىسىندا ولار بىردەن ەكى ەرەكشەلىكتەردى اتاپ ايتادى. ايتىلعان ءاربىر ەرەكشەلىككە جۇرگىزۋشى ءتيىستى بەلگىسى قويىلعان كارتوچكانى قويادى. مىسالى:
- ۇلكەن دوڭگەلەك فيگۋرانىڭ استىندا؟
- جوق
- تىكتورتبۇرىشتى كىشكەنتايدىڭ استىندا؟
- تىكتورتبۇرىشتىنىڭ استىندا («تىكتورتبۇرىش» كارتوچكاسىن سالادى) ءبىراق كىشكەنتاي ەمەس.
- ۇلكەن ءتورتبۇرىشتىڭ استىندا ما؟
- يا، (الدىندا قويىلعان كارتوچكاعا «ۇلكەن» كارتوچكاسىن قوسادى).
بلوكتىڭ ەكى بىردەي ەرەكشەلىگىن دۇرىس كورسەتكەن ويىنشى عانا بلوكتى كوتەرىپ، ونىڭ استىندا قازىنانىڭ بار، جوق ەكەندىگىن تەكسەرە الادى.
ويىندى قايتالاعان جاعدايدا باسقا ءتۇستى بلوكتاردى العان دۇرىس.
III
بلوكتاردىڭ سانى - 24: بارلىعىنىڭ كولەمدەرى بىركەلكى، ءبىراق پىشىندەرى، تۇستەرى مەن جۋاندىقتارى ءارتۇرلى نەمەسە قالىڭدىقتارى جاعىنان بارلىعى بىردەي، ءبىراق پىشىندەرى، تۇستەرى مەن كولەمدەرى جاعىنان ءارتۇرلى.
قازىنا ىزدەۋشىلەر قازىنانى ىزدەگەندە ولار بىردەن ءۇش ەرەكشەلىكتى اتاۋلارى ءتيىس. جۇرگىزۋشى ءاربىر دۇرىس تابىلعان ەرەكشەلىكتى كارتوچكالارمەن ناقتىلايدى. مىسالى:
- قىزىل، ۇلكەن دوڭگەلەكتىڭ استىندا ما؟
- قىزىل («قىزىل ءتۇستى» كارتوچكانى سالادى) ءبىراق ۇلكەن جانە دوڭگەلەك ەمەس.
- قىزىلى، كىشكەنتاي ءۇشبۇرىشتىڭ استىندا ما؟
- قىزىل، كىشكەنتاي (كارتوچكالارىن سالادى) ءبىراق ءۇشبۇرىش ەمەس.
- قىزىل كىشكەنتاي ءتورتبۇرىشتىڭ استىندا ما؟
- يا («تىكتورتبۇرىش» تاعى ءبىر كارتوچكاسىن قويادى)
بارلىق ءۇش ەرەكشەلىكتەردى دۇرىس اتاعان ويىنشى كورسەتىلگەن بلوكتى كوتەرەدى دە، قازىنانى وزىنە الادى.

2. «ويلان تاپ»
ماقساتى. زاتتاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى اتاۋ (ءتۇسى، ءپىشىنى، كولەمى، جۋاندىعى)، جالپىلاۋ ولاردى انىقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، زاتتىڭ قانداي ءدابىر ناقتى ەرەكشەلىگىنىڭ جوق ەكەندىگىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ (قىزىل ەمەس، ءۇشبۇرىشتى ەمەس جانە ت. ب.).
ماتەريال. لوگيكالىق بلوكتار، بۋراتينو ويىنشىعى، ەرەكشەلىك - كارتوچكالارى (2 جانە 3 نۇسقالار ءۇشىن).
مازمۇنى.
I
جۇرگىزۋشى قانداي دا ءبىر ويىن پەرسوناجىنىڭ اتىنان مىسالى، بۋراتينونىڭ اتىنان بالالارعا بىلاي دەيدى: «مەن ءوز دوستارىمدى قۋانتقاندى جاقسى كورەمىن، ال بارىنەن بۇرىن ولارعا سىيلىقتار سىيلاعاندى ۇناتامىن، مەن وزىممەن بىرگە ءبىر قوراپ تولى سىيلىقتار اكەلدىم (قوراپتى كورسەتەدى). مۇندا شوكولادتار، ماشينالار، قۋىرشاقتار، ءبارى - ءبىرى بار. مەن مالۆيناعا دا ارناپ سىيلىق تاڭدادىم. سەندەر دە ءوز دوستارىڭا سىيلىقتار تاڭداي الاسىڭدار. ءبىراق ول ءۇشىن سەندەر الدىمەن مەنىڭ مالۆيناعا قانداي ءتۇستى سىيلىق ارناعانىمدى تابۋلارىڭ كەرەك. مەن ءقازىر ول سىيلىقتى قوراپتان الىپ، جاسىرامىن».
بۋراتينو بلوكتاردىڭ بىرىنە جاسىرادى، بالالار ونىڭ ءتۇسىنىڭ قانداي ەكەنىن تابۋعا كىرىسەدى. كىم تاپ، سول بالا دوسىنا سىيلىق تاڭداي الادى. ول بلوكقا سىيلىقتى جاسىرىپ، ونىڭ قانداي ەرەكشەلىگىن تابۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
ويىندا ءار كەزدە بلوكتىڭ ءبىر عانا ەرەكشەلىگى تابىلادى.
II
بۋراتينو بلوكتى جاسىرىپ، ونىڭ ەكى ەرەكشەلىگىن تابۋ بويىنشا تاپسىرما بەرەدى (مىسالى، تاسباقا تورتيللاعا تاڭداعان ورامالدىڭ ءتۇسى مەن ءپىشىنى قانداي ەكەنىن سۇرايدى). شەشۋ كەزىندە بالالار سىيلىقتىڭ ەكى ەرەكشەلىگىن ايتۋلارى كەرەك. ەگەر ولار تەك ءبىر عانا ەرەكشەلىگىن ايتسا، بۋراتينو ەرەجەنى ەستەرىنە ءتۇسىرىپ وتىرادى. بالالار ەكى ەرەكشەلىكتىڭ ءبىرى شەشكەن جاعدايدا بۋراتينو ونىڭ دۇرىس ەكەنىن ايتادى دا، ءتيىستى كارتوچكانى قويادى («تىكتورتبۇرىشتى» ءبىراق كوك ەمەس، «سارى» ءبىراق «ءۇشبۇرىشتى ەمەس»). كىم دۇرىس شەشسە، سول بۋراتينونى الماستىرادى، سونىڭ ورنىنا سىيلىق تاڭداپ، ونىڭ قانداي ەكى ەرەكشەلىگىن تابۋ كەرەك ەكەندىگىن ايتادى (ءتۇسى مەن ءپىشىنى، ءپىشىنى مەن كولەمى، كولەمى مەن جۋاندىعى جانە ت. ب.).
ەگەر بالالاردىڭ ويىن تاپسىرمالارىنا دەگەن قىزۋشىلىقتارى بولماسا (دوسىنا سىيلىق تاڭداۋ)، ولارعا جاڭا ۇلگىدەگى ويىن ۇسىنىڭىز، مىسالى، لوگيكالىق بلوكتاردان قالا سالۋ. بۇل جاعدايدا باس قۇرىلىسشى قالانىڭ جوباسىن باستايدى.
5 - 6 جاستاعى بالالارعا ارنالعان لوگيكالىق ويىندار جيىنتىعى جۇكتەۋ