InfoHub Logo

1 - ءشى ەسەپ. ءبىر جامان ادام ءاردايىم وتىرىك ايتادى. ول وسى سۇراققا قانداي جاۋاپ بەرەدى: «سىزدە ءبىر مۇرىن، الدە ەكى مە؟»
جاۋابى: ەكى، سەبەبى ول ءاردايىم وتىرىك ايتادى. مۇنداي دايەكتى جاۋاپتى ەڭ ناشار وقيتىن بالادان ەستىسەك جاقسى بولار ەدى.

2 - ءشى ەسەپ. قاعازدى ەكى قيىلىسپايتىن ءتۇزۋ سىزىقپەن نەشە بولىككە بولۋگە بولادى؟
جاۋابى: 3 - كە
ونى سۋرەتتەن بىردەن بايقاۋعا بولادى.

3 - ءشى ەسەپ. ءاليا پارتادا وتىر، الدىنان ساناعاندا ەكىنشى جانە ارتىنان ساناعاندا ءتورتىنشى. ونىڭ قاتارىندا نەشە پارتا بار؟
جاۋابى: 5
وسىنى سۋرەتتەن قاراۋعا بولادى:

4 - ءشى ەسەپ. 1 - دەن 100 - گە دەيىنگى بارلىق سانداردا نەشە ءنول بار؟
جاۋابى: 11
ءبىر نولدەن 10، 20، 30، 40، 50، 60، 70، 80، 90 – سانداردا بار، 9 ءنول. تاعى دا ەكى ءنول 100 سانىندا بار. بارلىعى 11 ءنول.

5 - ءشى ەسەپ. ءبىرىنشى قاپاستا 4 بالاپان جانە 2 قويان وتىر، ال ەكىنشى قاپاستا 5 بالاپان وتىر. قايسىسىندا كوزدىڭ سانى كوپ جانە قانشاعا ارتىق؟ قايسىسىندى اياقتىڭ سانى ارتىق جانە قانشاعا ارتىق؟

جاۋابى: ءبىرىنشى قاپاستا كوزدىڭ سانى 2 ەسە ارتىق جانە اياقتىڭ سانى 6 ەسە ارتىق.
ەسەپتى ساناۋ ارقىلى وڭاي شەشۋگە بولادى، نەمەسە قاپاس تۇرعىندارىن سۋرەتكە سالىپ، كوزدىڭ سودان كەيىن اياقتىڭ تەڭ بىردەي مولشەرىن الىپ تاستاۋ.

6 - شى ەسەپ. اكە اناعا راۋشان گۇل سىيلادى. انادا 2 قۇمىرا بار. راۋشان گۇلىن قۇمىراعا نەشە تاسىلمەن قويۋعا بولادى؟
جاۋابى: ەكى تاسىلمەن.
ءبىرىنشى ءتاسىل: ءبىرىنشى قۇمىراعا. ەكنشى ءتاسىل: ەكىنشى قۇمىراعا.

7 - ءشى ەسەپ. قاپاستان 3 بالاپان الدى دا، وعان 3 قوياندى قاماپ قويدى. اياقتاردىڭ سانى قالاي وزگەردى؟
جاۋابى: 6 - عا ارتتى.
ءار ءبىر قويان بالاپاننىڭ ورنىنا ەكى ارتىق اياق بەرەدى.

8 - ءشى ەسەپ. شارشىنىڭ 9 تورىندا 1 - دەن 9 - عا دەيىن ساندار ورنالاس - تىرىلدى. ءبىرىنشى تىزبەكتىڭ سانداردىڭ قوسىندىسى 11 - گە تەڭ. ەكىنشى تىزبەكتەگى سانداردىڭ قوسىندىسى 10 - عا تەڭ. قانداي ساندار 3 - ءشى تىزبەكتە ورنالاستىرىلدى؟
جاۋابى: 9، 8 جانە 7.

9 - شى ەسەپ. ءعاليا مەن قايراتتا 8 ويىنشىق بار. ءعالياعا تاعى 2 ويىنشىق سىيعا تارتۋ ەتىلدى. ءعاليا مەن قايراتتا قوسا ەسەپتەگەندە نەشە ويىنشىق بار؟
جاۋابى: 10 ويىنشىق.
ەگەر دە قوسىلعىشتىڭ ءبىرىن 2 ەسە ارتىرساق، ەكىنشىسىن سول قالپى قالدىرساق، وندا ولاردىڭ قوسىندىسى 2 - گە كوبەيەدى.

10 - شى ەسەپ. ايمان 10 جاستا. ءسانيا ايماننان كىشى. ءسانيا نەشە جاستا؟

شەشۋى. ادامدار اراسىنداعى «كىشى» دەگەن قاتىناس سانداردىڭ اراسىنداعى «كەم» دەگەن قاتىناستى بىلدىرەدى. ءسانيانىڭ جاسى ايماننان كەم. ايمان 10 جاستا. ەسەپتىڭ سۇراعىنا 10 - نان كەم سانداردى اتاۋعا بولادى: 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9.
جاۋابى: ءسانيا 1 جاستا، 2 جاستا، 3 جاستا، 4 جاستا، 5 جاستا، 6 جاستا، 7 جاستا، 8 جاستا، 9 جاستا بولۋى مۇنكىن.

11 - ءشى ەسەپ. جانار 7 جاستا، ال انار ودان 4 جاس ۇلكەن. جانار 11 جاسقا تولعاندا، انار نەشە جاسقا تولادى؟

شەشۋى. انار جاناردان 4 جاس ۇلكەن. ياعني، جانار مەن اناردىڭ جاستارىنىڭ ايىرماشىلىعى 4 جاس. بۇل ايىرماشىلىق وزگەرمەيدى. سونىمەن، جانار 11 جاسقا تولعاندا، اناردىڭ جاسى 4 - كە ارتىق بولادى: 11 + 4 = 15 (جاس).
جاۋابى: انار 15 جاستا بولادى.

12 - ءشى ەسەپ. ارماننىڭ جاسى 3 جىلدان كەيىن قازىرگى تالعاتتىڭ جاسىنداي بولادى. بالالاردىڭ قايىسى جانە قانشاعا ۇلكەن؟

شەشۋى. ارمان تالعاتتىن جاسىنا 3 جىلدان كەيىن تولادى. ياعني، تالعات ارماننان 3 جاس ۇلكەن.
جاۋابى: تالعات ارماننان 3 جاس ۇلكەن.

13 - ءشى ەسەپ. سارا 13 جاستا. مادينا سارادان 5 جاسقا ۇلكەن، ال قايشا مادينادان 3 جاس كىشى. ەڭ ۇلكەنى كىم؟ ءمادينا مەن قايشا نەشە جاستا؟

شەشۋى. ەسەپتىڭ شارتىنا سايكەس كەسىندىلەردى سالايىق. ءبىر كەسىندىمەن سارانىڭ جاسىن كورسەتەيىك – 13 جاس (داپتەردىڭ 13 تورىن الۋعا بولادى)، مادينا 5 جاسقا ۇلكەن، ياعني سارانىڭ جاسى قانشاما بولسا مادينانىڭ جاسى سونشاما جانە تاعى وعان قوسا 5 جاس. ەكىنشى كەسىندىنى 5 تورعا ۇزىنىراق سالامىز. قايشا مادينادان 3 جاس كىشى. ءۇشىنشى كەسىندى ەكىنشى كەسىندىدەن 3 تورعا قىسقا:

سىزبادان ەڭ ۇلكەنى مادينا ەكەنى كورىنىپ تۇر.
1) 13 + 5 = 18 (جاس) – مادينانىڭ جاسى.
2) 18 – 3 = 15 (جاس) – قايشانىڭ جاسى.
جاۋابى: 18 جاس، 15 جاس.

14 - ءشى ەسەپ. اكەسى مەن ۇلىنىڭ جاسىن قوسقاندا 56 جاس بولادى. اكەسى ۇلىنان 32 جاسقا ۇلكەن. ءار قايسىسى نەشە جاستا؟

شەشۋى. ەسەپتىڭ سىزباسىن سالايىق:

ەندى ەسەپتى تەڭەستىرۋ تاسىلدەرىنىڭ بىرىمەن ششىعارامىز (مينيمۋم بويىنشا نەمەسە ماكسيمۋم بويىشا):
1 ءتاسىل.

1) 56 + 32 = 88 (جاس)
2) 88: 2 = 44 (جاس) – اكەسىنە
3) 44 – 32 = 12 (جاس) – ۇلىنا

2 ءتاسىل.

1) 56 – 32 = 24 (جاس)
2) 24: 2 = 12 (جاس) – ۇلىنا
3) 12 + 32 = 44 (گودا) – اكەسىنە

جاۋابى: ۇلى 12 جاستا، 44 جاستا.

15 - ءشى ەسەپ. ءسانيادا، ءمادينادا، قايراتتا، ولجاس جانە قۇرالايدا 4 الما جانە 1 المۇرت بولدى. ەگەر ءمادينا مەن قايراتتا ءار ءتۇرلى جەمىس، ال قۇرالاي مەن قايراتتا بىردەي جەمىس بولسا، وندا ءارقايسىسىندا قانداي جەمىس بولدى؟
شەشۋى. ەسەپتە ەكى جيىن بەرىلگەن: بەس بالا جانە بەس جەمىس. ەسەپتىڭ شارتىن ەسكەرىپ، ولاردىڭ اراسىندا سايكەستىك ورناتۋ كەرەك:
1) ءمادينا مەن قايراتتا ءار ءتۇرلى جەمىس؛
2) قۇرالاي مەن قايراتتا بىردەي جەمىس.
ەكى ءتۇرلى جەمىس بار (المۇرت جانە الما). ولاردى «+» جانە «–» تاڭبالارىمەن بەلگىلەيىك. تاڭبالاردىڭ قايسىسى الما، قايسىسى المۇرت ەكەنى ماڭىزدى ەمەس.
ەسەپتىڭ شەشۋىن سحەما تۇرىندە بەزەندىرەيىك. بالالاردى نۇكتە ارقىلى بەلگىلەيىك. ەسەپتىڭ 1) جانە 2) شارتىنا تاڭبالارعا سايكەس جەمىستەردى «تاراتايىق». ءمادينا مەن قايراتقا ءار ءتۇرلى جەمىس (ولارعا قاراما قارسى ءار ءتۇرلى تاڭبا ورناتايىق)، قۇرالاي مەن قايراتقا – بىردەي (قايراتتىڭ الدىندا قانداي تاڭبا بولسا، قۇرالايدىڭ الدىندا دا سونداي تاڭبا).
ماتەماتيكا پانىنەن 1-4 سىنىپتارىنا ارنالعان لوگيكالىق تاپسىرمالار جيىنتىعى جۇكتەۋ