سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
70 – 80 جىلدارداعى اۋىل شارۋاشىلىعى
قازاقستان تاريحى 9 سىنىپ
اشىق ساباق: 70 - 80 جىلدارداعى اۋىل شارۋاشىلىعى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 70 – 80 جىلدارداعى اۋىل شارۋاشىلىعى.
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاقستانداعى 70 - 80 ج. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ جاعدايىن، ونى باسقارۋ مەن ۇيىمداستىرۋدا ورىن العان باعىتتاردى، جەتىستىكتەر مەن كەمشىلىكتەردى، ولاردىڭ سەبەپتەرىن ءتۇسىنۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى: 1. بىلىمدىك: اۋىل شارۋاشىلىعىندا رەفورمالاردىڭ سوڭىنا دەيىن جۇرگىزىلمەۋ سەبەپتەرىن تالداۋ.
2. دامىتۋشىلىق: مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىندا شۇبارتاۋلىق كومسومول جاستاردىڭ باستاماسىنىڭ اتقارعان ءرولىن ولكەتانۋ ماتەريالدارىن پايدالانا وتىرىپ تالداۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ءوز وتانىن سۇيۋگە ەڭبەكتى قادىرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: 1. ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار.
2. ق. ر ەكونوميكالىق كارتاسى.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، تالداۋ، پىكىر الىسۋ.
ءپان ارالىق بايلانىس: گەوگرافيا.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ ساباعى.

ساباقتىڭ ءجۇرىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ
2. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
3. ماعىنانى تانۋ.
4. وي - تولعانىس.
5. ۇيگە تاپسىرما.

ءىى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ:
1. 1964 ج. قازان پلەنۋمىندا قابىلدانعان ەكونوميكالىق رەفورمالار ونەركاسىپتى دامىتۋدا قانداي وزگەرىستەر اكەلدى؟.
2. قازاقستان ونەركاسىپتىڭ نەگىزگى سالالارى بويىنشا قانداي جەتىستىكتەرگە جەتتى؟ كارتامەن جۇمىس. 3. ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ وڭدى ناتيجە بەرە الماۋ سەبەپتەرى نە؟ 4. ەكولوگيالىق داعدارىستىڭ شيەلەنىسۋىنە نە سەبەپ بولدى؟(سلايدتار كورسەتۋ)

ءىىى. ماعىنانى تالداۋ:
1. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنداعى ەرەكشەلىكتەر جانە ونى باسقارۋداعى كەمشىلىكتەر.
2. مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى. قازاق جاستارىن مال شارۋاشىلىعىندا تۇراقتاندىرۋ ساياساتى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) وقۋشىلار گەوگرافيا پانىنەن بىلەسىڭدەر اۋىل شارۋاشىلىعىنا نە جاتادى؟
ءا). اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ ەكستەنسيۆتى جانە ينتەنسيۆتى دامۋ جولى دەگەن نە؟
ءا). اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونەركاسىپتەن قانداي ايىرماشىلىعى بار؟

1. ا). وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تىرەك – سىزبانى پايدالانا وتىرىپ قورىتىندىلاپ، تولىقتىرامىز. (كەستە: اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونەركاسىپتەن ايىرماشىلىعى). اۋىل شارۋاشىلىعى — ماتەريالدىق ءوندىرىستىڭ ەڭ ماڭىزدى تۇرلەرىنىڭ ءبىرى. اۋىل شارۋاشىلىعى حالىقتى ازىق - تۇلىكپەن جانە ونەركاسىپتى شيكىزاتتىڭ كەيبىر تۇرلەرىمەن قامتاماسىز ەتۋمەن اينالىسادى. اۋىل شارۋاشىلىعى ەكى ۇلكەن سالادان، ياعني وسىمدىك شارۋاشىلىعىنان جانە مال شارۋاشىلىعىنان تۇرادى. سونىمەن قاتار ونىڭ قۇرامىنا بالىق اۋلاۋ، اڭشىلىق جانە ومارتا شارۋاشىلىعى دا كىرەدى.
اۋىل شارۋاشىلىعى — شارۋاشىلىق سالالارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ەجەلگى جانە تابيعات جاعدايلارىنا تىكەلەي تاۋەلدى سالاسى. شىندىعىندا، دۇنيەجۇزىندە حالقى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءتۇرلى سالالارىمەن اينالىسپايتىن بىردە - ءبىر ەل جوق. قازىرگى مالىمەت بويىنشا دۇنيەجۇزىندە بۇل سالادا شامامەن 1، 3 ملرد - تان استام ادام ەڭبەك ەتەدى، جەكە ەلدەر بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعىندا جۇمىس ىستەيتىندەر سانى ۇلكەن ايىرما جاسايدى. مىسالى، باتىس ەۋروپا ەلدەرىندە بۇل كورسەتكىش — 8%، اقش - تا — 3%، كانادادا — 4%، رەسەيدە — 14%، قازاقستاندا 40%- عا جۋىق بولسا، ال دامۋشى ەلدەردە ول وتە جوعارى.

ءا) 70 - 80 جىلدارداعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنداعى ەرەكشەلىكتەر جانە ونى باسقارۋداعى كەمشىلىكتەر تۋرالى ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋگە تاپسىرما بەرىلەدى. كەستەنى تولتىرۋ:
1. جەتىستىكتەر: 1. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدەرىن ساتىپ الۋ باعاسى ەكى ەسە ارتتى.
2. جوسپاردان تىس ءونىم وندىرگەنى ءۇشىن ۇستەمە اقى تولەندى.
3. اۋىل شارۋاشىلىعىنا بولىنەتىن قارجى كوبەيدى.
4. اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكاسى مولايدى.
5. 1960 جىلداردىڭ سوڭىنان باستاپ اۋىل شارۋاشىلىعىن ينتەنسيۆتەندىرۋ شارالارى جۇرگىزىلدى. 6. رەسپۋبليكانىڭ 50 - دەن استام كاسىپورنى اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى مەن قوسالقى بولشەكتەر شىعارا باستادى.
7. 1970 جىلى قازاقستان وداقتا بيدايدىڭ 23، 9 %، كۇرىشتىڭ 24، 6 % ءوندىردى. 8. استىق وندىرۋدەن 2 – ءشى، ەت پەن جۇمىرتقا وندىرۋدەن 3 - ءشى، ءسۇت وندىرۋدەن 4 – ءشى، قاراكول دايىنداۋدان 2 – ءشى ورىندا بولدى.
كەمشىلىكتەر:
1. 1971 – 1975 جىلدارى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋ 13% قۇلدىرادى.
2. كوپتەگەن دامىعان ەلدەرگە قاراعاندا رەسپۋبليكادا اۋىل شارۋاشىلىعىندا ەڭبەك ەتەتىن ادامدار سانى ءوستى.
3. جىرتىلعان جەر كولەمىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى مال جايىلىمى تارىلدى.
4. 1965 – 1985 جىلدارى 4، 2 ملن ءىرى قارا، 5، 1 ملن شوشقا شىعىنعا ۇشىرادى.
5. جول قاتىناس ناشار بولدى.
6. وڭدەۋ كاسىپورىندارى از.
7. جوسپاردى قول جەتكەن تابىستارعا قاراي قۇرۋ.
8. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ەكستەنسيۆتى دامۋى.
ب) ۇجىمشارلاردى كەڭشارلارعا اينالدىرۋ تۋرالى ولكەتانۋ ماتەريالدارىن پايدالانۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ. ءوزىمىزدىڭ تۋعان اۋىلىمىزدا ۆ. ي. لەنين اتىنداعى ۇجىمشاردىڭ قۇرىلۋى تۋرالى (كراسنىي مورياك، ەركىنقالا، راكۋشا ۇجىمشارلارىن بىرىكتىرۋ تۋرالى) الىبەكوۆ قۋانىشتىڭ حابارلاماسىن تىڭداۋ.

2. مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى.
رەسپۋبليكاداعى مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ جاعدايىمەن تانىستىرۋ. شۇبارتاۋلىق جاستاردىڭ باستاماسى.
70 - 80 جىلدارى قازاق جاستارى مەن جاستار ۇيىمدارىن شوپاندار بريگاداسىن قۇرۋعا ماجبۇرلەدى. مالشى ەڭبەگى وڭاي جۇمىس ەمەس. تاۋلىك بويى دەمالمايتىن كەزدەرى بولادى. ءوز ءبىلىمىن كوتەرۋگە، مادەني ورىندارعا بارۋعا ۋاقىتى دا بولمايدى. 1960 جىلدارى وكىمەت باسىنا كەلگەن كوكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس حاتشىسى ل. ي برەجنيەۆ قوي شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا قاناعاتتانبايتىنىن ءبىلدىردى. ءسويتىپ تىڭ يگەرۋدى قالاي قولعا الدىق، بۇل ءىستى دە سولاي قولعا الۋ كەرەك دەپ قوعام الدىنا ۇلكەن مىندەت قويدى. ەگەر ءوز كەزىندە تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەردى يگەرۋگە وداقتىڭ بارلىق تۇكپىرىنەن جاستار تارتىلعان بولسا، قوي شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ تەك قازاق ۇلتىنىڭ جاستارىنا تاپسىرىلدى. پارتيا مەن ۇكىمەت مەكتەپ ءبىتىرۋشى جاستاردى اۋىل شارۋاشىلىعى جۇمىستارىنا كومسومول - جاستار بريگاداسىن قۇرۋ ارقىلى تارتپاق بولدى. «قوي شارۋا - شىلىعى – جاستار ءىسى» دەگەن ۇران تاستالدى. ول جاستار اراسىندا ىلەزدە تارالىپ، قوي ءوسىرۋشى كومسومول – جاستار بريگادالارىن قۇرۋ ناۋقانى باستالدى. ماسكەۋدىڭ شەشىمىن قازاقستان جاستار وداعىنىڭ ورتالىق كوميتەتى قولدادى. العاشقى بولىپ رەسپۋبليكادا قوي شارۋاشىلىعىنا كومەككە كەلۋگە شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ شۇبارتاۋ اۋدانىنىڭ مەكتەپ بىتىرۋشىلەرى باستاما كوتەردى. شۇبارتاۋلىقتاردىڭ باستاماسى بارلىق جاستار ۇيىمدارىنا جەتكىزىلىپ «قوي شارۋاشىلىعى – كومسومولدىڭ ەكپىندى ەڭبەگى» دەپ جاريالانىپ، اۋىل جاستارىنىڭ ۇرانىنا اينالدى. الماتى، اقمولا، قوستاناي، قاراعاندى، شىعىس قازاقستان وبلىستارىنىڭ مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەكتەرى سىنىبىمەن بىردەن مال فەرمالارىنا اتتاندى. مال شارۋاشىلىعىنداعى جاستاردىڭ جارقىن ءومىرى باسپاسوزدە ءۇستى – ۇستىنە جازىلىپ جاتتى. پاتريوتتىق باستاما رەتىندە كوتەرىلگەن بۇل باعىت جىلدان – جىلعا شوپانداردىڭ كومسومول – جاستار بريگادالارىنىڭ سانىن كوبەيتتى. سونداي كومسومول – جاستار بريگادالارى اتىراۋ وبلىسىندا دا قۇرىلدى.
ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزعا 1976 جىلى اتىراۋ وبلىسى ماحامبەت اۋدانى باقساي سوۆحوزى تاڭداي اۋىلىندا قۇرىلعان «بالاۋسا» قوي ءوسىرۋشى كومسومول - جاستار بريگاداسىنىڭ مۇشەسى تانييەۆا قالىعىز جانە 1979 جىلى اتىراۋ وبلىسى، بالىقشى اۋدانى ەركىنقالا اۋىلىندا (ۆ. ي. لەنين اتىنداعى كولحوز) قۇرىلعان «جاس تالاپ»كومسومول – جاستار بريگاداسىنىڭ جەتەكشىسى وتەپوۆا بولعان اپايلارىڭدى شاقىرىپ وتىرمىز.
ءسوز كەزەگىن قوناقتارعا بەرەمىز.
وقۋشىلار وزدەرىن قىزىقتىرعان سۇراقتارىن قويىپ، وعان قوناقتار جاۋاپ قايتاردى.

ءىۇ. وي تولعانىس:
1. شۇبارتاۋلىق جاستاردىڭ باستاماسىن ەرلىك دەپ ەسەپتەيسىڭ بە؟
2. قازىرگى جاستاردىڭ وسىنداي پاتريوتتىق باستامالاردى قولداۋى مۇمكىن بە؟
3. ديپلوممەن اۋىلعا باعدارلاماسى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
ءۇ. ۇيگە تاپسىرما: 1. §28

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما