اباي قارا سوزدەرىندەگى ءتالىم - تاربيە ماسەلەسى
ابايتانۋ 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قارا سوزدەرىندەگى ءتالىم - تاربيە ماسەلەسى
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى: ابايدىڭ قارا سوزدەرىنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك سيپاتىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: اقىن جان - جۇرەگىن تەربەتكەن قازاق حالقىنىڭ ومىرىندەگى الۋان قۇبىلىستار تۋرالى الەۋمەتتىك، فيلوسوفيالىق ويلار، جاعدايلار جونىندە ايتىپ، وقۋشىلاردىڭ اقىل - ويلارىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى اباي شىعارماشىلىعىندا كەڭ تارالعان كاسىپتىڭ ءتۇرلى سالالارىن مەڭگەرۋگە، ادال ەڭبەك ەتۋگە ۇندەۋ، تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءيلليۋستراتيۆتى - تۇسىندىرمەلى، ىنتالاندىرۋ، سوزدىك ءادىسى، اقپارات بەرۋ ءادىسى، وقۋلىقپەن جۇمىس
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ابايدىڭ قارا سوزدەرى (اۋديو تۇرىندە جازىلعان)، سلايد، قارا سوزدەرى تولىق نۇسقالارىمەن، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ (امانداسۋ، تۇگەندەۋ)
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ (ءتۇسىندىرۋ، ۆيدەوروليك گيپەرسسىلكا ارقىلى اشىلادى.)
ابايدىڭ قارا سوزدەرىنىڭ سانى - 45. قارا ءسوز — ارابتىڭ «عاقليا» دەگەن سوزىمەن ماندەس. عاۆقليا كوركەم ءسوز، دانا ءسوز، اسىل ءسوز دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇل قارا سوزدەر – كوركەم اڭگىمە ەمەس، الايدا ولاردى دانالىق سوزدەر، ماقالا، عالىمدىق، فيلوسوفيالىق شولۋلار دەپ قاراستىرۋعا بولادى. قارا سوزدەر ەڭ العاش سەمەي قالاسىندا 1948 جىلى «اباي» جۋرنالىندا جارىق كوردى. ابايدىڭ قارا سوزدەرى ورىس، جۇڭگو، فرانسۋز ت. ب كوپتەگەن تىلدەرىنە اۋدارىلدى.
تۇسىندىرمەلى سوزدىكپەن جۇمىس ( سلايد ارقىلى كورسەتىلەدى)
عاقليا – كوركەم ءسوز، دانا ءسوز، اسىل ءسوز
لاكين – ءبىراق (ون سەگىزىنشى ءسوز)
ءدارىلحاراپ – ءقاۋىپتى، بۇلىنگەن (جيىرما بەسىنشى ءسوز)
حيكمەت – كەرەمەت، عاجايىپ، سىر، اقىل (جيىرما بەسىنشى ءسوز)
داۋعاسىنا – تالاس، تارتىس، ايتىس ( جيىرما بەسىنشى ءسوز)
عيبراتلانۋ - ۇلگى، ونەگە، ساباق الۋ (وتىز ءبىرىنشى ءسوز)
وقۋشىلارعا ابايدىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى، ءۇشىنشى، ءتورتىنشى قارا سوزدەرى اۋديو جازبا تۇرىندە تىڭداتىلىپ، اۋىزشا تالدايمىز.
قورىتىندى ( تاپسىرمالار بەرۋ) تاپسىرمالار (سلايدتان كورسەتىلەدى)
1 - تاپسىرما. ابايدىڭ ون جەتىنشى قارا ءسوزىن رولگە ءبولىپ وقىڭىزدار (اقىل، جۇرەك، قايرات، عىلىم)
2 - تاپسىرما. ابايدىڭ بەسىنشى قارا سوزىندەگى ماقال - ماتەلدەردى تەرىپ جازىپ، تالداڭىزدار
«تۇستىك ءومىرىڭ بولسا، كۇندىك مال جي»، «وزىڭدە جوق بولسا، اكەڭ دە جات»، «مال — ادامنىڭ باۋىر ەتى»، «مالدىنىڭ بەتى — جارىق، مالسىزدىڭ بەتى — شارىق»، «ەر ازىعى مەن ءبورى ازىعى جولدا»، «ەردىڭ مالى ەلدە، ەرىككەندە قولدا»، «بەرگەن پەردە بۇزار»، «الاعان قولىم — بەرەگەن»، «مال تاپقان ەردىڭ جازىعى جوق»، «بايدان ءۇمىتسىز — قۇدايدان ءۇمىتسىز»، «قارنىڭ اشسا، قارالى ۇيگە شاپ»، «قايرانى جوق كولدەن بەز، قايىرى جوق ەلدەن بەز»
3 - تاپسىرما. ابايدىڭ ون ەكىنشى، ون ءبىرىنشى، ون توعىزىنشى قارا سوزدەرىن وقىپ، مازمۇنىن اشىڭىزدار
4 - تاپسىرما. اقپاراتپەن تولىقتىرۋ (وقۋلىقپەن جۇمىس، وقۋشىلار بەرىلگەن ماتىننەن جاسىرىن ءسوزدى تابادى 109 - 112 بەتتەر ارالىعىندا)
1. بۇل قاراسوزدەر - كوركەم اڭگىمە ەمەس، الايدا ولاردىڭ _______ ______، ماقالا، عىلىمدىق، _________ شولۋلار دەپ قاراستىرۋعا بولادى.
2. اباي پوەزياسىندا ءجيى كەزدەسەتىن “_____” مەن “______” ۇعىمىن ونىڭ ادام ___________ ءرولىن، ومىرىندەگى قىزمەتىن وزىندىك __________ كەڭ تالداپ تۇسىندىرەدى.
3.______ قارا سوزدەرى ءوز _______ تاريحي شىندىعىنان تۋعان.
4.“ءسوز _________ جۇرتقا ءسوز ايتقانشا، __________ تانيتۇعىن شوشقانى باققان جاقسى دەگەن ەكەن ______ ________، سول سەكىلدى ءسوز بولادى”. – دەپ اياقتايدى
ءىۇ. بەكىتۋ. ن. ءا. نازاربايەۆ: «ابايدى مۇقيات وقىعان ادام ونىڭ كوزقاراستارى كۇنى بۇگىنگى نارىق ەكونوميكاسىمەن دە تىكەلەي ۇندەس ەكەنىن ايقىن اڭعارار ەدى. اباي الەمى ءبىزدى جەتى تۇندە اداستىرماس تەمىرقازىق ىسپەتتى. سوعان قاراپ تىرلىگىمىزدىڭ دۇرىس بۇرىسىن ساراپتاي الامىز. ويتكەنى جاندى جەگىدەي جەپ جۇرگەن كوپ ساۋالدىڭ جاۋابىن اباي الدەقاشان ايتىپ كەتكەن» دەپ ساباعىمىزدى قورىتىندىلايمىز.
ءۇ. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. «ابايدىڭ قارا سوزدەرىن جاتقا ايتۋ» (ءتۇسىندىرۋ ءاربىر وقۋشى ءبىر - ءبىر قارا سوزدەن جاتتاۋ)
مەكتەپ: «باشماشىن جالپى ءبىلىم بەرۋ ورتا مەكتەبى»مم
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: ايگەرىم قانات قىزى جايربايەۆا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قارا سوزدەرىندەگى ءتالىم - تاربيە ماسەلەسى
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى: ابايدىڭ قارا سوزدەرىنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك سيپاتىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: اقىن جان - جۇرەگىن تەربەتكەن قازاق حالقىنىڭ ومىرىندەگى الۋان قۇبىلىستار تۋرالى الەۋمەتتىك، فيلوسوفيالىق ويلار، جاعدايلار جونىندە ايتىپ، وقۋشىلاردىڭ اقىل - ويلارىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى اباي شىعارماشىلىعىندا كەڭ تارالعان كاسىپتىڭ ءتۇرلى سالالارىن مەڭگەرۋگە، ادال ەڭبەك ەتۋگە ۇندەۋ، تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءيلليۋستراتيۆتى - تۇسىندىرمەلى، ىنتالاندىرۋ، سوزدىك ءادىسى، اقپارات بەرۋ ءادىسى، وقۋلىقپەن جۇمىس
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ابايدىڭ قارا سوزدەرى (اۋديو تۇرىندە جازىلعان)، سلايد، قارا سوزدەرى تولىق نۇسقالارىمەن، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ (امانداسۋ، تۇگەندەۋ)
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ (ءتۇسىندىرۋ، ۆيدەوروليك گيپەرسسىلكا ارقىلى اشىلادى.)
ابايدىڭ قارا سوزدەرىنىڭ سانى - 45. قارا ءسوز — ارابتىڭ «عاقليا» دەگەن سوزىمەن ماندەس. عاۆقليا كوركەم ءسوز، دانا ءسوز، اسىل ءسوز دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇل قارا سوزدەر – كوركەم اڭگىمە ەمەس، الايدا ولاردى دانالىق سوزدەر، ماقالا، عالىمدىق، فيلوسوفيالىق شولۋلار دەپ قاراستىرۋعا بولادى. قارا سوزدەر ەڭ العاش سەمەي قالاسىندا 1948 جىلى «اباي» جۋرنالىندا جارىق كوردى. ابايدىڭ قارا سوزدەرى ورىس، جۇڭگو، فرانسۋز ت. ب كوپتەگەن تىلدەرىنە اۋدارىلدى.
تۇسىندىرمەلى سوزدىكپەن جۇمىس ( سلايد ارقىلى كورسەتىلەدى)
عاقليا – كوركەم ءسوز، دانا ءسوز، اسىل ءسوز
لاكين – ءبىراق (ون سەگىزىنشى ءسوز)
ءدارىلحاراپ – ءقاۋىپتى، بۇلىنگەن (جيىرما بەسىنشى ءسوز)
حيكمەت – كەرەمەت، عاجايىپ، سىر، اقىل (جيىرما بەسىنشى ءسوز)
داۋعاسىنا – تالاس، تارتىس، ايتىس ( جيىرما بەسىنشى ءسوز)
عيبراتلانۋ - ۇلگى، ونەگە، ساباق الۋ (وتىز ءبىرىنشى ءسوز)
وقۋشىلارعا ابايدىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى، ءۇشىنشى، ءتورتىنشى قارا سوزدەرى اۋديو جازبا تۇرىندە تىڭداتىلىپ، اۋىزشا تالدايمىز.
قورىتىندى ( تاپسىرمالار بەرۋ) تاپسىرمالار (سلايدتان كورسەتىلەدى)
1 - تاپسىرما. ابايدىڭ ون جەتىنشى قارا ءسوزىن رولگە ءبولىپ وقىڭىزدار (اقىل، جۇرەك، قايرات، عىلىم)
2 - تاپسىرما. ابايدىڭ بەسىنشى قارا سوزىندەگى ماقال - ماتەلدەردى تەرىپ جازىپ، تالداڭىزدار
«تۇستىك ءومىرىڭ بولسا، كۇندىك مال جي»، «وزىڭدە جوق بولسا، اكەڭ دە جات»، «مال — ادامنىڭ باۋىر ەتى»، «مالدىنىڭ بەتى — جارىق، مالسىزدىڭ بەتى — شارىق»، «ەر ازىعى مەن ءبورى ازىعى جولدا»، «ەردىڭ مالى ەلدە، ەرىككەندە قولدا»، «بەرگەن پەردە بۇزار»، «الاعان قولىم — بەرەگەن»، «مال تاپقان ەردىڭ جازىعى جوق»، «بايدان ءۇمىتسىز — قۇدايدان ءۇمىتسىز»، «قارنىڭ اشسا، قارالى ۇيگە شاپ»، «قايرانى جوق كولدەن بەز، قايىرى جوق ەلدەن بەز»
3 - تاپسىرما. ابايدىڭ ون ەكىنشى، ون ءبىرىنشى، ون توعىزىنشى قارا سوزدەرىن وقىپ، مازمۇنىن اشىڭىزدار
4 - تاپسىرما. اقپاراتپەن تولىقتىرۋ (وقۋلىقپەن جۇمىس، وقۋشىلار بەرىلگەن ماتىننەن جاسىرىن ءسوزدى تابادى 109 - 112 بەتتەر ارالىعىندا)
1. بۇل قاراسوزدەر - كوركەم اڭگىمە ەمەس، الايدا ولاردىڭ _______ ______، ماقالا، عىلىمدىق، _________ شولۋلار دەپ قاراستىرۋعا بولادى.
2. اباي پوەزياسىندا ءجيى كەزدەسەتىن “_____” مەن “______” ۇعىمىن ونىڭ ادام ___________ ءرولىن، ومىرىندەگى قىزمەتىن وزىندىك __________ كەڭ تالداپ تۇسىندىرەدى.
3.______ قارا سوزدەرى ءوز _______ تاريحي شىندىعىنان تۋعان.
4.“ءسوز _________ جۇرتقا ءسوز ايتقانشا، __________ تانيتۇعىن شوشقانى باققان جاقسى دەگەن ەكەن ______ ________، سول سەكىلدى ءسوز بولادى”. – دەپ اياقتايدى
ءىۇ. بەكىتۋ. ن. ءا. نازاربايەۆ: «ابايدى مۇقيات وقىعان ادام ونىڭ كوزقاراستارى كۇنى بۇگىنگى نارىق ەكونوميكاسىمەن دە تىكەلەي ۇندەس ەكەنىن ايقىن اڭعارار ەدى. اباي الەمى ءبىزدى جەتى تۇندە اداستىرماس تەمىرقازىق ىسپەتتى. سوعان قاراپ تىرلىگىمىزدىڭ دۇرىس بۇرىسىن ساراپتاي الامىز. ويتكەنى جاندى جەگىدەي جەپ جۇرگەن كوپ ساۋالدىڭ جاۋابىن اباي الدەقاشان ايتىپ كەتكەن» دەپ ساباعىمىزدى قورىتىندىلايمىز.
ءۇ. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. «ابايدىڭ قارا سوزدەرىن جاتقا ايتۋ» (ءتۇسىندىرۋ ءاربىر وقۋشى ءبىر - ءبىر قارا سوزدەن جاتتاۋ)
مەكتەپ: «باشماشىن جالپى ءبىلىم بەرۋ ورتا مەكتەبى»مم
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: ايگەرىم قانات قىزى جايربايەۆا
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: پروسەنتكە بەرىلگەن كۇردەلى ەسەپتەر (فاكۋلتاتيۆتىك ساباق)
