اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى
سىنىبى 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇلى اقىن اباي ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلەتىندەرىن ەسكە تۇسىرە وتىرىپ، شىعارمالارىنا تالداۋ جاسايدى، ويشىل كوتەرگەن پروبلەمالار تاعىلىمىنان ۇلگى الادى.
مىندەتتەر:
1.مازمۇنعا بايلانىستى مىندەت: اقىن شىعارمالارىنىڭ تاربيەلىك ءمانىن تۇسىنەدى، ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋدەگى اقىننىڭ فيلوسوفيالىق شولۋلارىنىڭ ماڭىزىن تۇسىنەدى.
2.سىني ويلاۋدى دامىتۋعا بايلانىستى مىندەت: وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمى قالىپتاسادى، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرى شىڭدالادى، وقۋشىنىڭ ازاماتتىق بەينەسى قالىپتاسادى.
3. توپتىق مىندەت: وقۋشىلار ءوز بەتتەرىمەن وي تۇيەدى، ىزدەنەدى، ويىن اشىق ايتادى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق ىزدەنىس ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: «ءتۇرتىپ الۋ»، «توپتاستىرۋ»، «ەركىن جازۋ»، «ءبىر اينالىم سويلەسۋ» ستراتەگيالارى.
كورنەكىلىگى: ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان سلايدتار جيىنتىعى
ساباق قۇرىلىمى
I. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ
جۇرەگىڭنىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلا،
مەن ءبىر جۇمباق اداممىن، ونى دا ويلا.
سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەردە ءوستىم،
مىڭمەن جالعىز الىستىم كىنا قويما،
- دەپ اقىننىڭ ءوزى ايتقانداي «سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەردە ءوسىپ»، تار جول، تايعاق كەشۋ ءومىرىن كەشكەن، وكىنىش پەن وكسىگى كوپ، قايعىسى مەن قاسىرەتى مول قاراڭعى قاپاس ولكەدە دە ەل مۇڭىن «اساۋ جۇرەگىنەن» اعىتا، شابىتتى جىر عىپ توككەن الىپ اباي تۋرالى ساباعىمىزدى جىر الىبى جامبىلدىڭ ولەڭىمەن باستاعاندى ءجون كورىپ تۇرمىن.
ابايدىڭ سۋرەتىن كورگەن ول:
مىنا تۇرعان ابايدىڭ سۋرەتى مە؟
ولەڭ ءسوزدىڭ ۇقساعان قۇدىرەتىنە.
اقىل، قايرات، ءبىلىمدى تەڭ ۇستاعان
ءور ابايدىڭ توتەگەن كىم بەتىنە؟ – دەپ ايتقان ەكەن.
II. ماعىنانى تانۋ
قازاقتىڭ باس اقىنى – اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلمەيتىن قازاق جوق شىعار. قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى م.اۋەزوۆ «اباي – قازاقتىڭ كلاسسيك ادەبيەتىنىڭ اتاسى، قازاق پوەزياسىنىڭ كۇن شۋاقتى اسقار بيىگى» دەپ باعا بەرگەن ەدى. بۇگىنگى تاقىرىپ بويىنشا سىنىپ وقۋشىلارىنا الدىن-الا اباي قۇنانباي ۇلى تۋرالى دەرەكتەر جيناۋ تاپسىرىلعان ەدى.
1. «بىلىمگە باستاپ ەل-جۇرتىن»
وقۋشىلار سلايد ارقىلى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ومىرىمەن، شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرادى)
2. اباي – اقىن
*ابايدىڭ ولەڭدەرىن تاقىرىپتارعا بولە وتىرىپ، تالداۋ جۇمىسىن جۇرگىزەدى.
*ابايدىڭ ولەڭدەرى سۇرالادى.
*ولەڭدەرىنىڭ شىعۋ تاريحى سۇرالادى.
3. اباي – اۋدارماشى
وقۋشىلار سلايد ارقىلى ابايدىڭ اۋدارمالارى تۋرالى ايتادى.
4. اباي – ءقاراسوز شەبەرى
*قاراسوزدەرىنىڭ جازىلۋ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ايتادى؛
*بەينەتاسپادان ابايدىڭ ءقاراسوزى تىڭداتىلادى.
5. اباي – سازگەر.
*ابايدىڭ اندەر مەن كۇيلەرى تۋرالى ايتىلادى.
* «جەلسىز تۇندە جارىق اي «ءانى تىڭداتىلادى.
III. وي-تولعانىس (ابايدىڭ مۇراجايى بەينەفيلم ارقىلى كورسەتىلەدى)
وقۋشىلاردىڭ بۇگىنگى ساباقتان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ ماقساتىندا «تولىقتىرۋ» سىناماسى بەرىلەدى.
1. اباي قۇنانباي ۇلى 1845جىلى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى، اباي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
2. اباي بوس ۋاقىتىندا شىعىستىڭ ۇلى اقىندارى – نيزامي، ساعدي، قوجا حافيز، ناۆوي، فيزۋلي، فيردوۋسي شىعارمالارىن ءوز بەتىمەن وقيدى.
3. اباي 1885جىلى العاش ءبىلىم تۋرالى «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم» ولەڭىن جازدى.
4. تىرشىلىكتىڭ تۇتقاسى ەڭبەك پەن بىلىمدە عانا دەپ تۇسىنگەن اقىن «تۇبىندە باياندى ەڭبەك ەگىن سالعان» ولەڭىن جازدى.
5. ابايدىڭ قىرىق بەس قارا ءسوزى بار، قىرىق التىنشى ءسوزى - ءوز الدىنا جەكە تاريحي شىعارما.
6. ابايدىڭ «كوزىمنىڭ قاراسى»، «جەلسىز تۇندە جارىق اي»، «ايتتىم سالەم، قالامقاس»، «بوي بۇلعاڭ» ت.ب. اندەرى بار.
7. ءاليحان بوكەيحانوۆ ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جونىندە العاش زەرتتەۋ ماقالاسىن جازدى.
وقۋشىلار ءوز جۇمىستارىن تەكسەرەدى، باعالايدى.
ساباقتى ساعىنعالي سەيىتوۆتىڭ « كىم؟» ولەڭىمەن اياقتاۋ.
جۇرەگىن شىراق ەتىپ جاندىرعان كىم؟
جىرىمەن جان سۋسىنىن قاندىرعان كىم؟
وزىنە ءوزى ورناتىپ ەسكەرتكىشتى
مۇرا عىپ كەيىنگىگە قالدىرعان كىم؟
ەرتە ويانىپ، ويلانىپ ەرجەتكەن كىم؟
تالابىن تاس قياعا ورلەتكەن كىم؟
قۇبا جون، قۇباقان قۇم قۇلا قىردى
ولەڭنىڭ بەسىگىندە تەربەتكەن كىم؟
سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەردە وسكەن كىم؟
ۇنىنەن ادىلدىكتىڭ لەبى ەسكەن كىم؟
ارمانىن اتتاندىرعان كەلەشەككە
بىزدەرمەن وسى كۇندى تەربەتكەن كىم؟
تايسالماي مىڭمەن جالعىز الىسقان كىم؟
وزەندەي قۇيعان بارىپ كوك تەڭىزگە
لەرمونتوۆ، پۋشكيندەرمەن تابىسقان كىم؟
كورىكتى كوڭىلدە جىر، قولدا قالام
ءومىردىڭ ورىنە ورلەي باسقان قادام
قازاقتىڭ ولەڭىنىڭ ۇلى اتاسى،
ول – اباي، ۇلتى – قازاق، اتى –ادام.
اباي الەمىن بۇكىل دۇنيەگە تاراتۋشى كەمەڭگەر ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ «مەن اباي تەرەڭىنەن شومىشتەپ قانا ءىشتىم» دەگەن ەكەن. ال ءبىز ۇلى عۇلاما تەرەڭىنە باس قويعانىمىزبەن تەك قانا سول تەرەڭنەن ءدام تاتتىق قوي دەپ ويلايمىن. سول سەبەپتەن وقۋدان، بىلۋگە ۇمىتۋشىلىقتان، ىزدەنۋدەن جالىقپايىق.
IV ۇيگە تاپسىرما بەرۋ :
« اباي – قازاق پوەزياسىنىڭ اسقار بيىگى» وي تولعاۋ جازۋ.
V باعالاۋ
وقۋشىلاردى ەڭبەكتەرىنە قاراي باعالاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇلى اقىن اباي ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلەتىندەرىن ەسكە تۇسىرە وتىرىپ، شىعارمالارىنا تالداۋ جاسايدى، ويشىل كوتەرگەن پروبلەمالار تاعىلىمىنان ۇلگى الادى.
مىندەتتەر:
1.مازمۇنعا بايلانىستى مىندەت: اقىن شىعارمالارىنىڭ تاربيەلىك ءمانىن تۇسىنەدى، ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋدەگى اقىننىڭ فيلوسوفيالىق شولۋلارىنىڭ ماڭىزىن تۇسىنەدى.
2.سىني ويلاۋدى دامىتۋعا بايلانىستى مىندەت: وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمى قالىپتاسادى، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرى شىڭدالادى، وقۋشىنىڭ ازاماتتىق بەينەسى قالىپتاسادى.
3. توپتىق مىندەت: وقۋشىلار ءوز بەتتەرىمەن وي تۇيەدى، ىزدەنەدى، ويىن اشىق ايتادى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق ىزدەنىس ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: «ءتۇرتىپ الۋ»، «توپتاستىرۋ»، «ەركىن جازۋ»، «ءبىر اينالىم سويلەسۋ» ستراتەگيالارى.
كورنەكىلىگى: ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان سلايدتار جيىنتىعى
ساباق قۇرىلىمى
I. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ
جۇرەگىڭنىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلا،
مەن ءبىر جۇمباق اداممىن، ونى دا ويلا.
سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەردە ءوستىم،
مىڭمەن جالعىز الىستىم كىنا قويما،
- دەپ اقىننىڭ ءوزى ايتقانداي «سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەردە ءوسىپ»، تار جول، تايعاق كەشۋ ءومىرىن كەشكەن، وكىنىش پەن وكسىگى كوپ، قايعىسى مەن قاسىرەتى مول قاراڭعى قاپاس ولكەدە دە ەل مۇڭىن «اساۋ جۇرەگىنەن» اعىتا، شابىتتى جىر عىپ توككەن الىپ اباي تۋرالى ساباعىمىزدى جىر الىبى جامبىلدىڭ ولەڭىمەن باستاعاندى ءجون كورىپ تۇرمىن.
ابايدىڭ سۋرەتىن كورگەن ول:
مىنا تۇرعان ابايدىڭ سۋرەتى مە؟
ولەڭ ءسوزدىڭ ۇقساعان قۇدىرەتىنە.
اقىل، قايرات، ءبىلىمدى تەڭ ۇستاعان
ءور ابايدىڭ توتەگەن كىم بەتىنە؟ – دەپ ايتقان ەكەن.
II. ماعىنانى تانۋ
قازاقتىڭ باس اقىنى – اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلمەيتىن قازاق جوق شىعار. قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى م.اۋەزوۆ «اباي – قازاقتىڭ كلاسسيك ادەبيەتىنىڭ اتاسى، قازاق پوەزياسىنىڭ كۇن شۋاقتى اسقار بيىگى» دەپ باعا بەرگەن ەدى. بۇگىنگى تاقىرىپ بويىنشا سىنىپ وقۋشىلارىنا الدىن-الا اباي قۇنانباي ۇلى تۋرالى دەرەكتەر جيناۋ تاپسىرىلعان ەدى.
1. «بىلىمگە باستاپ ەل-جۇرتىن»
وقۋشىلار سلايد ارقىلى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ومىرىمەن، شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرادى)
2. اباي – اقىن
*ابايدىڭ ولەڭدەرىن تاقىرىپتارعا بولە وتىرىپ، تالداۋ جۇمىسىن جۇرگىزەدى.
*ابايدىڭ ولەڭدەرى سۇرالادى.
*ولەڭدەرىنىڭ شىعۋ تاريحى سۇرالادى.
3. اباي – اۋدارماشى
وقۋشىلار سلايد ارقىلى ابايدىڭ اۋدارمالارى تۋرالى ايتادى.
4. اباي – ءقاراسوز شەبەرى
*قاراسوزدەرىنىڭ جازىلۋ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ايتادى؛
*بەينەتاسپادان ابايدىڭ ءقاراسوزى تىڭداتىلادى.
5. اباي – سازگەر.
*ابايدىڭ اندەر مەن كۇيلەرى تۋرالى ايتىلادى.
* «جەلسىز تۇندە جارىق اي «ءانى تىڭداتىلادى.
III. وي-تولعانىس (ابايدىڭ مۇراجايى بەينەفيلم ارقىلى كورسەتىلەدى)
وقۋشىلاردىڭ بۇگىنگى ساباقتان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ ماقساتىندا «تولىقتىرۋ» سىناماسى بەرىلەدى.
1. اباي قۇنانباي ۇلى 1845جىلى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى، اباي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
2. اباي بوس ۋاقىتىندا شىعىستىڭ ۇلى اقىندارى – نيزامي، ساعدي، قوجا حافيز، ناۆوي، فيزۋلي، فيردوۋسي شىعارمالارىن ءوز بەتىمەن وقيدى.
3. اباي 1885جىلى العاش ءبىلىم تۋرالى «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم» ولەڭىن جازدى.
4. تىرشىلىكتىڭ تۇتقاسى ەڭبەك پەن بىلىمدە عانا دەپ تۇسىنگەن اقىن «تۇبىندە باياندى ەڭبەك ەگىن سالعان» ولەڭىن جازدى.
5. ابايدىڭ قىرىق بەس قارا ءسوزى بار، قىرىق التىنشى ءسوزى - ءوز الدىنا جەكە تاريحي شىعارما.
6. ابايدىڭ «كوزىمنىڭ قاراسى»، «جەلسىز تۇندە جارىق اي»، «ايتتىم سالەم، قالامقاس»، «بوي بۇلعاڭ» ت.ب. اندەرى بار.
7. ءاليحان بوكەيحانوۆ ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جونىندە العاش زەرتتەۋ ماقالاسىن جازدى.
وقۋشىلار ءوز جۇمىستارىن تەكسەرەدى، باعالايدى.
ساباقتى ساعىنعالي سەيىتوۆتىڭ « كىم؟» ولەڭىمەن اياقتاۋ.
جۇرەگىن شىراق ەتىپ جاندىرعان كىم؟
جىرىمەن جان سۋسىنىن قاندىرعان كىم؟
وزىنە ءوزى ورناتىپ ەسكەرتكىشتى
مۇرا عىپ كەيىنگىگە قالدىرعان كىم؟
ەرتە ويانىپ، ويلانىپ ەرجەتكەن كىم؟
تالابىن تاس قياعا ورلەتكەن كىم؟
قۇبا جون، قۇباقان قۇم قۇلا قىردى
ولەڭنىڭ بەسىگىندە تەربەتكەن كىم؟
سوقتىقپالى، سوقپاقسىز جەردە وسكەن كىم؟
ۇنىنەن ادىلدىكتىڭ لەبى ەسكەن كىم؟
ارمانىن اتتاندىرعان كەلەشەككە
بىزدەرمەن وسى كۇندى تەربەتكەن كىم؟
تايسالماي مىڭمەن جالعىز الىسقان كىم؟
وزەندەي قۇيعان بارىپ كوك تەڭىزگە
لەرمونتوۆ، پۋشكيندەرمەن تابىسقان كىم؟
كورىكتى كوڭىلدە جىر، قولدا قالام
ءومىردىڭ ورىنە ورلەي باسقان قادام
قازاقتىڭ ولەڭىنىڭ ۇلى اتاسى،
ول – اباي، ۇلتى – قازاق، اتى –ادام.
اباي الەمىن بۇكىل دۇنيەگە تاراتۋشى كەمەڭگەر ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ «مەن اباي تەرەڭىنەن شومىشتەپ قانا ءىشتىم» دەگەن ەكەن. ال ءبىز ۇلى عۇلاما تەرەڭىنە باس قويعانىمىزبەن تەك قانا سول تەرەڭنەن ءدام تاتتىق قوي دەپ ويلايمىن. سول سەبەپتەن وقۋدان، بىلۋگە ۇمىتۋشىلىقتان، ىزدەنۋدەن جالىقپايىق.
IV ۇيگە تاپسىرما بەرۋ :
« اباي – قازاق پوەزياسىنىڭ اسقار بيىگى» وي تولعاۋ جازۋ.
V باعالاۋ
وقۋشىلاردى ەڭبەكتەرىنە قاراي باعالاۋ.
You Might Also Like
-
«ءتىلىم باردا بىلمەيمىن مەن قايعىنى» تاقىرىبىنداعى سالتاناتتى شارانىڭ جوسپارى
