InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اباي شاڭىراعى» اڭگىمەسى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا «اباي شاڭىراعىن» اڭگىمەسىندەگى ءماتىندى وقىتۋ ارقىلى قازاقتىڭ سالت – داستۇرلەرى مەن ادەت – عۇرىپتارىنان مالىمەتتەر بەرۋ، قازاقتىڭ كيىز ءۇي جابدىقتارى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: سانالى، ءتۇسىنىپ دۇرىس وقۋعا ماشىقتاندىرۋ.
ءماتىن مازمۇنىن اڭگىمەلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وي – ءورىسىن، سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ادامگەرشىلىككە، ۇلتتىق سالت – ءداستۇردى ساقتاي
بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس – تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سوزدىك، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا. قۇنانبايەۆتىڭ پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا،
پرەزەنتاسيا سلايدتارى، كورمە، بۇكتەمەلەر.
ساباقتىڭ بارىسى:

1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ، نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
بۇگىن قاي كۇن؟ بەيسەنبى
ەرتەڭ قاي كۇن؟ جۇما
ويات وندا بەيسەندى
ويات وندا جۇمانى
ساباعىنان قالماسىن
قايىرلى كۇن، بالالار
قايىرلى كۇن، مۇعالىمدەر
تىنىش بولىپ ءتۇنىمىز
اشىق بولىپ كۇنىمىز
ساتتىلىككە تولسىن

2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
- ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
- «شال مەن بالا» اڭگىمەسى
ا) ماتىندە نە تۋرالى ايتىلعان؟
ب) اتاعا كومەكتەسكەن بەيتانىس بالانىڭ اتى كىم؟
ۆ) ماۋلەن نە سەبەپتى اتادان ۇيالدى؟
گ) ماۋلەن قانداي وقۋشى؟
3. جاڭا ساباققا كىرىسپە.
«اباي» ءسوزجۇمباعىن شەشتىرۋ
سۇراقتارى:
1. ۇلكەن قاريانى قالاي اتايمىز؟
2. “شال مەن بالا” اڭگىمەسىنىڭ اۆتورى كىم؟
3. ماۋلەن كىمگە كومەكتەستى؟
4. قاريا كىسىنى بالا نەدەن دەمەپ ءتۇسىردى؟

«اباي» ءسوزجۇمباعىن شەشتىرە وتىرىپ، بۇگىنگى «اباي شاڭىراعى» تاقىرىبىمەن تانىستىرۋ.
جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ.
ەندەشە، بالالار، اباي قۇنانبايەۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟
اباي كىم؟
اباي - اقىن، فيلوسوف، جازۋشى، اۋدارماشى، كومپوزيتور
دۇنيەگە كەلگەن جەرى: سەمەي وبلىسى، سەمەي اۋدانى، شىڭعىس تاۋىندا 1845 جىلى دۇنيەگە كەلگەن.
شىعارمالارى: «جاز»، «كۇز»، «قىس»، «45 قارا ءسوزى»، «سەگىز اياق»، «كوزىمنىڭ قاراسى» ت. ب.

كامەن ورازالين (1920 – 2008)
جازۋشى
كامەن ورازالين 1920 جىلى 16 ماۋسىمدا سەمەي وبلىسى، اباي اۋدانى، قۇندىزدى اۋىلىنىڭ قىلىشبەك جايلاۋىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1939 جىلى ورتا مەكتەپتى بىتىرگەننەن سوڭ ءمۇعالىم بولىپ، ساۋاتسىزدىقتى جويۋ ناۋقانىنا قاتىستى.
اسكەر قاتارىنا الىنىپ، ۇلى وتان سوعىسى مايدانىندا 365 اتقىشتار پولكىنىڭ قاتارىندا سوعىستى.
1947 جىلى ن. ك. كرۋپسكايا اتىنداعى سەمەي پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن ءبىتىردى. ۇلاعاتتى ۇستاز، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءمۇعالىمى.
العاشقى پوۆەسى «جەكسەن» 1950 جىلى جارىققا شىقتى. «اقجازىق» (1957)، «كوكتەم سالقىنى» (1964) روماندارىنىڭ اۆتورى.
كامەن ورازالين بالا كەزىنەن بەرى ۇلى ابايدىڭ اندەرى مەن شىعارمالارىنا ءتانتى بولىپ ءوستى. قاراۋىلدا اباي اتىنداعى مەكتەپتە قىزمەت ىستەپ جۇرگەن كەزىندە، ەلگە كەلگەن مۇحتار اۋەزوۆپەن بىرگە ەل ارالاپ، اقىن تۋرالى ماعلۇماتتار جيناستىرعان. مەكتەپتەگى «اباي ۇرپاقتارى» قولجازبا الماناعىن باسقاردى.
ك. ورازالين 1972 جىلى جارىق كورگەن «ابايدان سوڭ» رومانىن ءوزىنىڭ ەڭ كەسەك، ەڭ نەگىزگى تۋىندىسى ساناعان.
مۇحتار اۋەزوۆ جايلى العاشقى روماننىڭ اۆتورى، اباي مەكتەبىنىڭ شاكىرتى، بەلگىلى ابايتانۋشى، مايدانگەر جازۋشى، قازاق ادەبيەتىنىڭ قادىرمەندى اقساقالى كامەن ورازالين 2008 جىلى ناۋرىز ايىندا دۇنيەدەن ءوتتى. «قازاق سسر - ءنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءمۇعالىمى»، وكتيابر ريەۆوليۋسياسى، ءىىى دارەجەلى «داڭق» وردەندەرىنىڭ، «پاراسات» وردەنىنىڭ جانە كوپتەگەن مەدالداردىڭ يەگەرى.

«ابايدىڭ شاڭىراعى» ءماتىنىن وقىپ، تۇسىنىگى ايتىلادى.

داپتەرمەن جۇمىس.
• شىمشي – ورنەكتەپ توقىلعان شي.
• ىزۋ – تىگىستىڭ ءتۇرى
• الاشا – قوي جۇنىنەن توقىلعان توسەنىش
• سۇيەك توسەك – سۇيەكپەن ورنەكتەپ جاسالعان توسەك

• بالالار، «اباي شاڭىراعى» ءماتىنى ءۇش بولىمنەن تۇرادى. ءار ءبولىمدى مۇقيات تىڭداپ، ءتۇسىنىپ وقيمىز. ءار ءبولىمنىڭ كەيىپكەرلەرىنە ءمان بەرىڭدەر. بولىمدەرگە قالاي ات قويار ەدىڭدەر؟

1. كيىز ءۇي.
بۇل بولىمدە كۇنجاننىڭ كيىز ءۇيدىڭ ۋىق، كەرەگەسىنىڭ كەتكەنىن قايتا جوندەتكەنى جانە شەبەر ايەلدەرگە شىمشيلەردى توقىتتىرىپ، باۋلارىن، تاڭعىشتارىن ءبىتىرۋدى تاپسىرعانى ايتىلعان. جاڭادان جاسالاتىن بۇيىمدار دا ابايدىڭ ۇناتاتىن ورنەك – باۋلارىمەن كوركەمدەلگەن.

2. كۇنجاننىڭ قوناقتارى.
بۇل بولىمدە اۋەز، كارىم، كاكىتاي، مەكايىل، زاكەن سەكىلدى كەيىپكەرلەر بار. كاكىتايدىڭ اباي شاڭىراعىن كورىپ تاڭعالىپ، رازى بولعان ساتتەرى وسى بولىمدە انىق ايتىلعان.

3. اباي شاڭىراعى.
ءۇشىنشى بولىمدە اۋەز بەن كارىمنىڭ ءۇي ىشىندەگى ساتتەرى بەينەلەنگەن. اۋەزدىڭ كيىز ۇيدەگى ابايدىڭ قاتتاپ جينالعان سۇيەك توسەك، كىتاپ شكابى مەن ءۇش ىشەكتى دومبىراسىن كورىپ كوڭىلى بوساپ كەتكەن ءساتى بەينەلەنگەن. اۋەز ابايدىڭ «ناعاشى، تورلەتىڭىز!» دەگەن قوڭىر داۋسىن ەستىگەندەي بولىپ قاتتى تولقيدى. «اباي شاڭىراعى» بۇل ماتىندە ابايدى قايتا تىرىلتكەندەي.

4. «تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور» ءبولىمى بويىنشا جۇمباقتار شەشىلەدى.
كورسەڭ،
الىپ تور جولدى پاراقتاي،
جايساڭ،
قاتارلاپ سىزعان جولاقتاي.
/كەرەگە/
قابىرعاسى تور كوز،
توبەسىندە زور كوز.
/كەرەگە؛ شاڭىراق/
ءبىر باسى يمەك،
ءبىر باسى ۇشكىر سىرىق،
قاتار - قاتار تۇرىپ،
كۇمبەز سىندى شەڭبەردى،
كوككە تىكتەپ كوتەردى.
/ۋىق/
ۇقسايتىن شەڭبەرگە،
قابىرعاسى جيىلىپ، كەرىلەدى.
جيھازى مول كەڭ بولمە،
توبەسىنەن جۇلدىزدار كورىنەدى.
(كيىز ءۇي)
تىرەۋسىز كۇمبەز،
سىلاقسىز قابىرعا.
(كيىز ءۇي)

ءبىر نارسە ءوزى بيىك، ءىشى قۋىس،
ول زاتتىڭ سۇيەگى كوپ ايقىش - ۇيقىش.
كوزى بار جابىرقاعان توبەسىندە،
جايسا ۇلكەن، جينالعاندا ءبىر - اق ۋىس.
(كيىز ءۇي)

5. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
• ابايدىڭ ءۇيىن ادەمى ەتىپ ۇستاعان كىم؟
• كيىز ۇيگە كارىم مەن كاكىتاي قانداي باعا بەردى؟ ول قاي بولىمدە ايتىلعان؟
• كۇنجاننىڭ ەڭبەگىنە سەن قانداي باعا بەرەر ەدىڭ؟
• ءماتىننىڭ ءار بولىمىنە ات قوي.
• ابايدىڭ ۇيىندە بولعان زاتتاردى سيپاتتاپ ايتىپ بەر.

6. ۇيگە تاپسىرما.
199 – بەتتەگى سۋرەت بويىنشا «اباي شاڭىراعى» تاقىرىبىنا اڭگىمە قۇراپ كەلۋ. (كيىز ءۇيدىڭ سول جانە وڭ جاعىندا نە ورنالاسقان؟ كيىز ءۇيدىڭ تورىندە جانە ورتاڭعى بولىگىندە نە ورنالاسقان؟) زاتتاردى سيپاتتاپ جازىپ كەلۋ.

7. باعالاۋ.
ساباققا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ. باعالاۋ ۇلگىسى:
«5» – وتە جاقسى
«4» – جاقسى
«3» – قاناعاتتانارلىق