تاۋەلسىزدىك - ءتاۋ ەتەر كيەلى ۇعىم
«تاۋەلسىزدىك - ءتاۋ ەتەر كيەلى ۇعىم» اتتى ادەبي - ساحنالاندىرىلعان قويىلىم
2 - جۇرگىزۋشى: ءيا، بۇل مەرەكە - ۇلى مەرەكە، شىڭ مانىندەگى ۇلى مەرەكە. ەجەلدەن قازاقتىڭ ەڭ اسىل مۇراتى ەڭسەلى ەل بولۋ ەدى. ەلىم دەپ ەڭىرەگەن اقىندارىمىز “ەگەمەن بولماي ەل بولماس، ەتەكتەن كەسىپ جەڭ بولماس” دەپ جىرلايتىن ەدى. ارعى زامانداردى ايتپاعاننىڭ وزىندە، تەك كەيىنگى ەكى عاسىردىڭ ىشىندە حالقىمىزدىڭ ءوز بوستاندىعى جولىندا ەكى جۇزدەن استام ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستەرگە شىققاندىعى – وسىنىڭ دالەلى.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنالعان «تاۋەلسىزدىك - ءتاۋ ەتەر كيەلى ۇعىم» اتتى ادەبي - ساحنالاندىرىلعان قويىلىمىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
سلايد. «كوشپەندىلەر» («كوشپەندىلەر» فيلمىنەن ءۇزىندى)
1 - جۇرگىزۋشى: ۇلى قازاق دالاسى تەك قازاق جۇرتىنىڭ عانا ەمەس، ادامزات وركەنيەتىنىڭ بۇرالاڭ جولدارىندا بابالارىمىزبەن يىق تىرەسە تىرشىلىك كەشكەن تالاي حالىقتاردىڭ دا ءارى قاراي ءوسىپ - وركەندەۋىن بۇتىندەي وزگەرتىپ جىبەرگەن قىرۋار وقيعالار مەن اسۋلى كەزەڭدەردى ۇزدىك - سوزدىق عاسىرلار ۇردىسىندە ءوز بويىنا سىيعىزدى. ۇلى دالا قويناۋىندا بابامىزدىڭ ۇرانى، تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەسى، ارمانى، تاريحتىڭ ايتىلماي كەتكەن سىرلارى بار. قايران دا مەنىڭ جەرىم - اي...
2 - جۇرگىزۋشى: XVIII عاسىردىڭ سوڭىندا قازاق حاندىعىنىڭ وڭتۇستىك تەرريتورياسى جوڭعار شابۋىلىنا ىلىكتى. جورىق بارىسىندا تۇركىستان وازيستەرى قاڭىراپ، سايرام قالاسى تالقاندالدى. XVIII عاسىردىڭ باسىندا جوڭعاريامەن كۇرەستىڭ شيەلەنىسۋىنە بايلانىستى قازاق حاندىعى تەرەڭ داعدارىسقا ۇشىرادى. بۇل سوققى قاسىم، حاقنازار، ەسىم، تاۋكەنىڭ ساياساتىنىڭ نەگىزىندە ورنىققان مەملەكەتتىلىكتىڭ نەگىزىن شايقالتتى. جوڭعارلاردىڭ كۇشتى سوققىسىنىڭ ءبىرى تاريحتا -« اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما، اق مەشىن» اتىمەن قالدى. (1723 - 1727 ج. ج). ەل باسىنان كەشكەن وسى قاسىرەت «ەلىم - اي» ءانىن تۋدىردى. جوڭعار قىسىمىمەن قازاق اۋىلدارى تۋعان جەرلەرىن تاستاپ، ۇدەرە كوشتى.
كورىنىس: «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما»
كوش كەلە جاتىر. ارىپ - شارشاعان ادامدار
2 - جۇگىزۋشى: «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» ونداعان مىڭ قازاقتاردى اتامەكەنىنەن كەتۋگە ءماجبۇر ەتتى. قازاق باتىرلارى قازاق ەلىن قورعاپ قالۋ ءۇشىن كەسكىلەسكەن كۇرەس جۇرگىزدى. قازاق حالقى ۇلكەن كۇش - جىگەر ارقاسىندا اۋماقتىق تۇتاستىعىن قورعاپ قالا الدى. قاراكەرەي قابانباي، شاپىراشتى ناۋرىزباي، اۋليە رايىمبەك، قانجىعالى بوگەنباي سىندى باتىر ۇلدارىمىزدىڭ جانقيارلىق ەرلىگى ءوز ەلىنە دەگەن ادالدىعىنىڭ ۇلگىسى
قازاق دەيتىن باستاۋ ءۇشىن بار كوشتى،
ەلى ءۇشىن جورىق جاساپ جان كەشتى.
بوگەنباي دا، قابانباي دا، ابىلاي،
تاۋەلسىزدىك جولىن ىزدەپ جان كەشتى.
سلايد. «ۇلت - ازاتتىق كوتەرلىستەر»
ارمانداپ بوزداق اھ ۇرىپ،
ايقاستا قانى بوككەن جەر.
حان كەنە اشۋ شاقىرىپ،
ماحامبەت شەرىن توككەن جەر.
قۇرمانعازى سارىنداپ،
ىبىراي مەكتەپ اشقان جەر.
امانگەلدى ارىنداپ،
سۇق كوزدەر بۇعىپ ساسقان جەر.
تالقان بوپ ءتاج بەن تاعى دا،
قىزىل دەرت ماڭگى قۇلادى.
اتويلاپ اتقان تاڭىنىڭ
ازاتتىق بولىپ ۇرانى.
1 - وقۋشى: پاتشا ۇكىمەتى قازاق ەلىن تاۋەلدى ەتۋ ماقساتىندا ءار قيلى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى.
- شۇرايلى سۋى مول جەرلەردەن قازاقتاردى ىعىستىردى كازاك - ورىستاردى سول ايماقتارعا ورنالاستىردى
- عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان قازاق جەرىنىڭ باسقارۋ جۇيەسى وزگەرتىلىپ، حاندىق بيلىك جويىلدى.
2 - وقۋشى: وتارلاۋ ساياساتىنا قارسى قازاق دالاسىندا ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستەر ءورشي ءتۇستى. ولار: سىرىم دات ۇلى (1783 - 97)، 1836 - 38 جج. ىشكى بوكەي ورداسىنداعى يساتاي مەن ماحامبەت، كەنەسارى قاسىم ۇلى (1837 - 47)، ابباس قوشاي ۇلى مەن لاۋباي مانتاي ۇلى (1842 - 44)، جانقوجا نۇرمۇحامەد ۇلى (1856 - 57)، ەسەت باتىر (1847 - 58)، دوسان ءتاجى ۇلى مەن يسا تىلەنباي ۇلى (1870) باستاعان كوتەرىلىستەر.
ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستەردىڭ ماقساتى وتارلىق ەزگىنىڭ كۇشەيۋىنە قارسىلىق، جەر ماسەلەسىن شەشۋ، قازاق جەرىنىڭ دەربەستىگىن ساقتاۋ بولدى.
2 - جۇرگىزۋشى: ءيا، بۇل مەرەكە - ۇلى مەرەكە، شىڭ مانىندەگى ۇلى مەرەكە. ەجەلدەن قازاقتىڭ ەڭ اسىل مۇراتى ەڭسەلى ەل بولۋ ەدى. ەلىم دەپ ەڭىرەگەن اقىندارىمىز “ەگەمەن بولماي ەل بولماس، ەتەكتەن كەسىپ جەڭ بولماس” دەپ جىرلايتىن ەدى. ارعى زامانداردى ايتپاعاننىڭ وزىندە، تەك كەيىنگى ەكى عاسىردىڭ ىشىندە حالقىمىزدىڭ ءوز بوستاندىعى جولىندا ەكى جۇزدەن استام ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستەرگە شىققاندىعى – وسىنىڭ دالەلى.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنالعان «تاۋەلسىزدىك - ءتاۋ ەتەر كيەلى ۇعىم» اتتى ادەبي - ساحنالاندىرىلعان قويىلىمىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
سلايد. «كوشپەندىلەر» («كوشپەندىلەر» فيلمىنەن ءۇزىندى)
1 - جۇرگىزۋشى: ۇلى قازاق دالاسى تەك قازاق جۇرتىنىڭ عانا ەمەس، ادامزات وركەنيەتىنىڭ بۇرالاڭ جولدارىندا بابالارىمىزبەن يىق تىرەسە تىرشىلىك كەشكەن تالاي حالىقتاردىڭ دا ءارى قاراي ءوسىپ - وركەندەۋىن بۇتىندەي وزگەرتىپ جىبەرگەن قىرۋار وقيعالار مەن اسۋلى كەزەڭدەردى ۇزدىك - سوزدىق عاسىرلار ۇردىسىندە ءوز بويىنا سىيعىزدى. ۇلى دالا قويناۋىندا بابامىزدىڭ ۇرانى، تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەسى، ارمانى، تاريحتىڭ ايتىلماي كەتكەن سىرلارى بار. قايران دا مەنىڭ جەرىم - اي...
2 - جۇرگىزۋشى: XVIII عاسىردىڭ سوڭىندا قازاق حاندىعىنىڭ وڭتۇستىك تەرريتورياسى جوڭعار شابۋىلىنا ىلىكتى. جورىق بارىسىندا تۇركىستان وازيستەرى قاڭىراپ، سايرام قالاسى تالقاندالدى. XVIII عاسىردىڭ باسىندا جوڭعاريامەن كۇرەستىڭ شيەلەنىسۋىنە بايلانىستى قازاق حاندىعى تەرەڭ داعدارىسقا ۇشىرادى. بۇل سوققى قاسىم، حاقنازار، ەسىم، تاۋكەنىڭ ساياساتىنىڭ نەگىزىندە ورنىققان مەملەكەتتىلىكتىڭ نەگىزىن شايقالتتى. جوڭعارلاردىڭ كۇشتى سوققىسىنىڭ ءبىرى تاريحتا -« اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما، اق مەشىن» اتىمەن قالدى. (1723 - 1727 ج. ج). ەل باسىنان كەشكەن وسى قاسىرەت «ەلىم - اي» ءانىن تۋدىردى. جوڭعار قىسىمىمەن قازاق اۋىلدارى تۋعان جەرلەرىن تاستاپ، ۇدەرە كوشتى.
كورىنىس: «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما»
كوش كەلە جاتىر. ارىپ - شارشاعان ادامدار
2 - جۇگىزۋشى: «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» ونداعان مىڭ قازاقتاردى اتامەكەنىنەن كەتۋگە ءماجبۇر ەتتى. قازاق باتىرلارى قازاق ەلىن قورعاپ قالۋ ءۇشىن كەسكىلەسكەن كۇرەس جۇرگىزدى. قازاق حالقى ۇلكەن كۇش - جىگەر ارقاسىندا اۋماقتىق تۇتاستىعىن قورعاپ قالا الدى. قاراكەرەي قابانباي، شاپىراشتى ناۋرىزباي، اۋليە رايىمبەك، قانجىعالى بوگەنباي سىندى باتىر ۇلدارىمىزدىڭ جانقيارلىق ەرلىگى ءوز ەلىنە دەگەن ادالدىعىنىڭ ۇلگىسى
قازاق دەيتىن باستاۋ ءۇشىن بار كوشتى،
ەلى ءۇشىن جورىق جاساپ جان كەشتى.
بوگەنباي دا، قابانباي دا، ابىلاي،
تاۋەلسىزدىك جولىن ىزدەپ جان كەشتى.
سلايد. «ۇلت - ازاتتىق كوتەرلىستەر»
ارمانداپ بوزداق اھ ۇرىپ،
ايقاستا قانى بوككەن جەر.
حان كەنە اشۋ شاقىرىپ،
ماحامبەت شەرىن توككەن جەر.
قۇرمانعازى سارىنداپ،
ىبىراي مەكتەپ اشقان جەر.
امانگەلدى ارىنداپ،
سۇق كوزدەر بۇعىپ ساسقان جەر.
تالقان بوپ ءتاج بەن تاعى دا،
قىزىل دەرت ماڭگى قۇلادى.
اتويلاپ اتقان تاڭىنىڭ
ازاتتىق بولىپ ۇرانى.
1 - وقۋشى: پاتشا ۇكىمەتى قازاق ەلىن تاۋەلدى ەتۋ ماقساتىندا ءار قيلى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى.
- شۇرايلى سۋى مول جەرلەردەن قازاقتاردى ىعىستىردى كازاك - ورىستاردى سول ايماقتارعا ورنالاستىردى
- عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان قازاق جەرىنىڭ باسقارۋ جۇيەسى وزگەرتىلىپ، حاندىق بيلىك جويىلدى.
2 - وقۋشى: وتارلاۋ ساياساتىنا قارسى قازاق دالاسىندا ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستەر ءورشي ءتۇستى. ولار: سىرىم دات ۇلى (1783 - 97)، 1836 - 38 جج. ىشكى بوكەي ورداسىنداعى يساتاي مەن ماحامبەت، كەنەسارى قاسىم ۇلى (1837 - 47)، ابباس قوشاي ۇلى مەن لاۋباي مانتاي ۇلى (1842 - 44)، جانقوجا نۇرمۇحامەد ۇلى (1856 - 57)، ەسەت باتىر (1847 - 58)، دوسان ءتاجى ۇلى مەن يسا تىلەنباي ۇلى (1870) باستاعان كوتەرىلىستەر.
ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستەردىڭ ماقساتى وتارلىق ەزگىنىڭ كۇشەيۋىنە قارسىلىق، جەر ماسەلەسىن شەشۋ، قازاق جەرىنىڭ دەربەستىگىن ساقتاۋ بولدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماتەماتيكادان ۇيىمداستىرىلعان وقۋ - ءىس ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى.
