InfoHub Logo

ابىلاي حان جانە ءبىر جورىققا اتتانعاندا، قۇس ۇشپاس، قۇلان جورتپاس بەتپاقتىڭ سارى دالاسىندا ءبىر قارا الا اتتى كەز بولدى دەيدى.

— كىمسىڭ؟ — دەپ، ءجونىن سۇراعاندا:

— كون ەتىكتى دەمەسەڭ، كوپكە تاتىر ءوزىم بار، كون ساداقتى دەمەسەڭ، كوپكە تيەر ءسوزىم بار. مەن — بالتاكەرەي تۇرسىنباي، — دەيدى.

— بارەكەلدى، اتىڭا قانىق ەدىم، جۇزىڭە تانىق ەدىم، باتىر، جورىقتاس بولايىق، ولجالاس بولايىق، — دەيدى.

— جالعىز جۇرسەم، جان-جاعىم تولىپ ءجۇرۋشى ەدى، كوپ ورتاسىنا كىرسەم، جابىلانىپ كەتۋشى ەدىم. سىزبەن ءبىر ساپار جولداس بولايىن، — دەيدى.
حانمەن قوسىلىپ، الاتاۋعا قاراي بەت قويىپ، بىرگە ءجۇردى. ءبىر وزەن اققان سۋدىڭ بويىندا كوپ مولا بار ەكەن. ابىلاي حان بالتاكەرەي تۇرسىنباي باتىرعا ايتتى:

— اناۋ تۇرعان بەيىتتە بەيىت اعاشى بار ما ەكەن، بايقاپ كەلشى، — دەدى.

باتىر بارىپ، ارالاپ كەلدى دە:

— جالعىز-اق كوردە بەيىت اعاشى بار ەكەن، وزگەسى تاس ەكەن، — دەدى.

حان ەش نارسە دەمەدى. الاتاۋعا باردى، قىرعىز بولسىن، قالماق بولسىن، ەل شابىسقان جوق. تۇزدەن ەر باسىنا ءبىر تۇيە، ءبىر اتتان ولجالاستى. قىس ءتۇسىپ كەتكەن سوڭ، اسىعىپ قايتتى. پىسكەن تاماق تاۋسىلدى، مال سويىپ، ىستىق قىلىپ ىشۋگە وتىن تابىلمادى. قول اشىعىڭقىراپ، جۇدەپ، باياعى كوپ مولاسى بار سۋعا قوناعا جەتەمىز عوي دەسىپ كەلە جاتادى. ابىلاي حان كوپ قولعا بىلدىرمەي، ەكى جىگىتتى ىلگەرى وزدىردى:

— بۇگىن قوناتۇعىن جەردە ءبىر كوردە بەيىت اعاشى بار دەگەن. ەرتە جارىق باردا سونى تاۋىپ الىپ اقتارىپ، بىرەۋىڭ قايتا وزىنىكىندەي قىلىپ، بەتىن جاۋىپ  تەگىستەپ، ادام اشپاعانداي قىلىپ قويىڭدار. ءتۇن بولعان سوڭ، مەن «بەيىت اعاشتى الىپ كەل!» دەپ بالتاكەرەي تۇرسىنباي باتىردى جىبەرەيىن. كوردى اقتارىپ، بەيىت اعاشتى الا بەرگەندە: «ولگەن مەنىڭ كورىمدە اكەڭنىڭ كوز قۇنى بار ما ەدى؟» دەپ ال جاعاسىنان. شوشىر ما ەكەن، شوشىماس پا ەكەن، باتىرلىعىن سىنايىق، — دەيدى.

حان جارلىق قىلعان سوڭ، ەكى جىگىت ىلگەرى وزىپ بارىپ، ءبىرى اقىرەت ورانىپ، ىشىنە ءتۇسىپ جاتىپ، ءبىرى قايتا جىمپيتىپ، وزىنىكىندەي قىلىپ جاۋىپ  تاستاپ، ەكى اتپەن ءوزى ءبىر سايعا بارىپ، جاسىرىنىپ جاتتى. قاس قارايىپ، سام جامىراعان مەزگىلدە قول سۋدىڭ بويىنا كەلىپ قوندى. ىستىق قىلىپ ىشەيىن دەسە، تامىزىق جوق. ابىلاي حان بالتاكەرەي تۇرسىنبايعا:

— باياعى ءوزىڭ كورگەن بەيىت اعاشتى سەن تاۋىپ الىپ كەلمەسەڭ، بۇرىن كورمەگەندەر قاراڭعىدا بارعانمەن، تابا المايدى عوي، — دەيدى.

— مەن بارىپ الىپ كەلەيىن، — دەپ، بارا سالا-اق تاس-تالقان قىلىپتى. بەيىت اعاش ساۋ ەتىپ، ىشىنە ءتۇسىپ كەتكەن سوڭ، قولىن سوزىپ، جيىپ الا بەرگەندە، كوردىڭ ىشىندە جاتقان:

— ولگەن مەنىڭ كورىمدە اكەڭنىڭ قۇنى بار ما ەدى؟ — دەپ جاعاسىنان شاپ بەرىپ ۇستاي العاندا:

— ۋاي، ەنەڭدى... سەن شالاجانسار ءولىپ جاتقان نەمە بولساڭ، مەن شىن ءولتىرىپ كەتەيىن، ولگەن كىسى ءولىپ كوردە جاتا بەرەر بولار. ءتىرى كىسى بەيىت اعاشىن الىپ، جاعا بەرەر بولار. ءولى ساعان بولا ءتىرى ابىلاي اشتان ولە مە؟ — دەپ، ۇستىنە مىنە ءتۇستى دەيدى، جالما-جان قارۋىن سۋىرىپ جاتىر دەيدى، — باسىن شاۋىپ تاستايىن! — دەپ.

شىن ولتىرەتۇعىنىنا كوزى جەتكەن سوڭ، استىنداعى باتىر جالىندى دەيدى:

— مەن ءولى ەمەسپىن، ءتىرى كىسىمىن، ءسىزدى سىناماققا حان بۇيىرىپ ەدى، — دەپ.

— سولاي دەسەيشى، مەن شىن انىق ولمەي، شالاجانسار جاتقان بىردەمە عوي دەپ ويلاپ قالدىم، — دەپتى.

ءبارى باس قوسىپ، بەيىت اعاشتى الىپ كەلىپ، ىستىق قىلىپ ءىشىسىپ وتىرعاندا، حان:

— پەندە بولىپ، ەشنارسەدەن قورىقتىڭ با؟ — دەپ سۇراعاندا.

— تاقسىر، نەگە قورىقپايمىن، ون التى جاسار كۇنىمدە اكەم پالەن حانعا نوكەرلىككە بەردى: «وسى بالامدى باتىرلىققا باۋلىپ بەر» دەپ. سوندا حاننىڭ جىلقىسىن باقتىم. جارقىراپ جاز شىققان سوڭ، كۇركىرەپ كوك شىققان سوڭ، ءبىر اق بوران بولىپ، جىلقى ىقتى. جىلقىمەنەن بىرگە مەن ىقتىم. ءۇش كۇن، ءۇش تۇننەن سوڭ كۇن شايداي اشىلدى. جىلقى جۋسادى، مەن دە اتتان ءتۇسىپ، جاتا قالدىم. كوزىم ءىلىنىپ بارا جاتسا، ءون بويىم مۇزداي بولىپ، شىمىرلاپ بارا جاتقان سوڭ، كوزىمدى اشىپ جىبەرسەم، بىلەكتەي قارا شۇبار جىلان اۋزىمنىڭ ۇستىنەن ارتىلىپ ءتۇسىپ بارا جاتىر ەكەن. اۋزىممەنەن قاۋىپ قالىپ ەدىم، باسى ءبىر بولەك، قۇيرىعىن ءبىر بولەك ەكى جاعىما ءبولىنىپ ءتۇسىپ قالا بەردى. ورتاسىن جۇتىپ جىبەردىم، قورىقپاسام، جىلاندى جەيمىن بە، ءوزىمنىڭ جان بولىپ، قورىققانىم سول، — دەدى.

— بارەكەلدى، باتىرلىعىڭا بولايىن، قاتتى قورىققان ەكەن.

بۇرىنعى زاماندا باتىر دەپ وسىنداي جانداردى ايتادى ەكەن. بۇل ۋاقىتتا تورعايعا ءالى كەلمەيتۇعىن بودەنەنىڭ جۇمىرتقاسىندا نەمەلەردى باتىر، باتىر دەيدى. ونىسى — قاندى شەلەك، كوك تاقىم ۇرى. كيگەنىنە قاراساڭ، قۋىس قۋراي...

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

ابىلاي حانمەن سوڭعى كەزدەسۋ

ابىلايدىڭ «قاندى قاراعاي قان بولدى، جول بولدى» دەپ ات بەرۋى

ابىلايدىڭ قىرعىز، وزبەككە جورىعى (ءىى نۇسقا)

---