ادام بولام دەسەڭىز
انا ءتىلى 1سىنىپ
تاقىرىبى: ادام بولام دەسەڭىز.
ماقساتى: قازاقتىڭ ۇلى اقىنى اباي قۇنانبايەۆتىڭ ومىرىنەن دەرەك، شىعارماشىلىعىنا شولۋ جاساۋ، ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: ادامگەرشىلىككە، تاپقىرلىققا، نامىسشىل بولۋعا شاقىرۋ.
ءتيپى: ءداستۇرلى
ءادىسى: توپتاستىرۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپتار، تالداۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ. قازاق ءتىلى، انا ءتىلى ت. ب.
ساباقتىڭ كورنەكىلى: ابايدىڭ پورترەتى، كىتاپتارى.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. بالا شوقان ماتىنىنەن تۇسىنىك ايتۋ.
جاڭا ساباق: ادام بولام دەسەڭىز.....(سۋرەت تاقتادا ءىلىنىپ تۇرادى)
توپتاستىرۋ ءادىسى ارقىلى اباي جايلى بىلەتىندەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ، تاقتاعا جازۋ.
1) ءى توپقا:
اباي
↓
سازگەر
اقىن
اۋدارماشى
دانا
2) ءىى توپقا:
ادام ءبىلىمدى قايدان الادى؟
↓
كىتاپتان
مەكتەپتەن
جۋرنالدان
كوگىلدىر ەكراننان
كىتاپحانادان
ومىردەن
3) ءىىى توپقا:
اباي شىعارماشىلىعى
↓
«ايتتىم سالەم، قالام قاس»
«قىس»
«كوزىمنىڭ قاراسى»
«كۇز»
«سەگىز اياق»
«بويى بۇلعاڭ»
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
2) حرونولوگيالىق كەستە ارقىلى ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىق جولىنا توقتالۋ:
ءومىربايانى
اباي قۇنانباي ۇلى 1845 جىلى 10 تامىزدا شىعىس قازاقستانداعى (بۇرىنعى سەمەي وبلىسى) شىڭعىستاۋدا دۇنيەگە كەلگەن
وسكەن ورتاسى
ابايدىڭ اكەسى تىلگە شەشەن، اقىلعا باي ەل باسقارعان ادام بولىپتى. مەككەگە بارىپ كەلىپ، قارقارالىعا مەشىت سالدىرعان. وعان «ارعى اتاسى قاجى ەدى» ولەڭى دالەل. اباي ولەڭدى بالا كەزىنەن ءسۇيدى. ونىڭ ولەڭگە، ونەرگە، بولاشاققا قۇشتارلىعىن وياتقان اكەسى. بارلاس اقىننىڭ باتا بەرۋى: شىراعىم ەر جەتەرسىڭ،
ەر جەتسەڭ، ءسىرا نە ەتەرسىڭ!؟
الىسقا سامعاپ كەتەرسىڭ.
ءوسۋ جولدارى
اكەسى ابايدى سەمەيدەگى «احمەت ريزا» مەدرەسەسىنە وقۋعا بەرەدى. وقۋ دەگەندە اباي نەبارى ءۇش جىل مۇسىلمانشا، ءۇش اي ورىسشا وقىدى. اراب، پارسى تىلدەرىن جاقسى مەڭگەرىپ، شىعىس كلاسسيكتەرى: ساعدي، ناۋاي،
نيزامي، ءجامي شىعارمالارىمەن تانىستى. ەل باسقارۋ ىسىنە ارالاسىپ، اق پەن قارانى ءبىلدى. حالىقتىڭ سوزىنە ارالاستى.
شىعارماشىلىعى
زەرەكتىگىنىڭ ارقاسىندا ورىس ءتىلىن مەڭگەرىپ، ول ا. س. پۋشكين، م. يۋ. لەرمونتوۆ، ي. ا. كرىلوۆ شىعارمالارىن قازاق تىلىنە اۋداردى. ەۋروپا عالىمدارى ءلۋيستىڭ دنەپەردىڭ ەڭبەكتەرىن، سونىڭ ىشىندە «پوزيتيۆنايا فيلوسوفيا»، «يستوريا ۋمستۆەننوگو رازۆيتيا ەۆروپى»، دەگەن كىتاپتارىن وقىپ، زەردەلەگەن، 45 قارا ءسوز 3 پوەماسى بار. ءار ءتۇرلى تاقىرىپتارعا ولەڭ شىعارعان. قازاق پوەزياسىڭ ءتۇر جاعىنان دا مازمۇن جاعىنان دا بايىتقان.
3 ) ادام بولام دەسەڭىز
ا ) ولەڭدى 3 - 5 وقۋشىعا مانەرلەپ وقىتۋ.
ءا) ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
ب) سوزدىكپەن جۇمىس.
قاناعات - قاناعاتشىلدىق، ولشەممەن ءبىلۋ، جەتكىلىكتىلىك
راحىم - قايىرىمدىلىق، مەيىرىمدىلىك، شاپاعات
تىلەۋىڭ - ءۇمىتىڭ
توپپەن جۇمىس: ءى توپ. ادام بولۋعا كەرى اسەر ەتەتىن قانداي قىلىقتار ەكەن؟
ول قىلىقتاردى اقىن نەلىكتەن دۇشپان دەپ ەسەپتەيدى؟
ءىى توپ. ادام بولۋ ءۇشىن قانداي قاسيەتتەردى بويعا ءسىڭىرۋ كەرەك ەكەن؟ ولاردى اقىن قالاي باعالايدى؟
ءىىى توپ. اقىن تاعى قانداي بولۋدى وسيەت ەتەدى؟
«دۇنيە دە ءوزى، مال دا ءوزى» دەگەن نە؟
ح. قورىتىندىلاۋ: اباي اتانىڭ وسى ولەڭدە ايتايىن دەگەن نەگىزگى ويى نە؟
ۆەنن دياگرامما:
تالاپ ------------- وسەك
ەڭبەك ------------- وتىرىك
تەرەڭ وي --------- ماقتانشاق
قاناعات ----------- ەرىنشەك
راقىم ------------- مال شاشپاق
تاقىرىبى: ادام بولام دەسەڭىز.
ماقساتى: قازاقتىڭ ۇلى اقىنى اباي قۇنانبايەۆتىڭ ومىرىنەن دەرەك، شىعارماشىلىعىنا شولۋ جاساۋ، ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: ادامگەرشىلىككە، تاپقىرلىققا، نامىسشىل بولۋعا شاقىرۋ.
ءتيپى: ءداستۇرلى
ءادىسى: توپتاستىرۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپتار، تالداۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ. قازاق ءتىلى، انا ءتىلى ت. ب.
ساباقتىڭ كورنەكىلى: ابايدىڭ پورترەتى، كىتاپتارى.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. بالا شوقان ماتىنىنەن تۇسىنىك ايتۋ.
جاڭا ساباق: ادام بولام دەسەڭىز.....(سۋرەت تاقتادا ءىلىنىپ تۇرادى)
توپتاستىرۋ ءادىسى ارقىلى اباي جايلى بىلەتىندەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ، تاقتاعا جازۋ.
1) ءى توپقا:
اباي
↓
سازگەر
اقىن
اۋدارماشى
دانا
2) ءىى توپقا:
ادام ءبىلىمدى قايدان الادى؟
↓
كىتاپتان
مەكتەپتەن
جۋرنالدان
كوگىلدىر ەكراننان
كىتاپحانادان
ومىردەن
3) ءىىى توپقا:
اباي شىعارماشىلىعى
↓
«ايتتىم سالەم، قالام قاس»
«قىس»
«كوزىمنىڭ قاراسى»
«كۇز»
«سەگىز اياق»
«بويى بۇلعاڭ»
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
2) حرونولوگيالىق كەستە ارقىلى ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىق جولىنا توقتالۋ:
ءومىربايانى
اباي قۇنانباي ۇلى 1845 جىلى 10 تامىزدا شىعىس قازاقستانداعى (بۇرىنعى سەمەي وبلىسى) شىڭعىستاۋدا دۇنيەگە كەلگەن
وسكەن ورتاسى
ابايدىڭ اكەسى تىلگە شەشەن، اقىلعا باي ەل باسقارعان ادام بولىپتى. مەككەگە بارىپ كەلىپ، قارقارالىعا مەشىت سالدىرعان. وعان «ارعى اتاسى قاجى ەدى» ولەڭى دالەل. اباي ولەڭدى بالا كەزىنەن ءسۇيدى. ونىڭ ولەڭگە، ونەرگە، بولاشاققا قۇشتارلىعىن وياتقان اكەسى. بارلاس اقىننىڭ باتا بەرۋى: شىراعىم ەر جەتەرسىڭ،
ەر جەتسەڭ، ءسىرا نە ەتەرسىڭ!؟
الىسقا سامعاپ كەتەرسىڭ.
ءوسۋ جولدارى
اكەسى ابايدى سەمەيدەگى «احمەت ريزا» مەدرەسەسىنە وقۋعا بەرەدى. وقۋ دەگەندە اباي نەبارى ءۇش جىل مۇسىلمانشا، ءۇش اي ورىسشا وقىدى. اراب، پارسى تىلدەرىن جاقسى مەڭگەرىپ، شىعىس كلاسسيكتەرى: ساعدي، ناۋاي،
نيزامي، ءجامي شىعارمالارىمەن تانىستى. ەل باسقارۋ ىسىنە ارالاسىپ، اق پەن قارانى ءبىلدى. حالىقتىڭ سوزىنە ارالاستى.
شىعارماشىلىعى
زەرەكتىگىنىڭ ارقاسىندا ورىس ءتىلىن مەڭگەرىپ، ول ا. س. پۋشكين، م. يۋ. لەرمونتوۆ، ي. ا. كرىلوۆ شىعارمالارىن قازاق تىلىنە اۋداردى. ەۋروپا عالىمدارى ءلۋيستىڭ دنەپەردىڭ ەڭبەكتەرىن، سونىڭ ىشىندە «پوزيتيۆنايا فيلوسوفيا»، «يستوريا ۋمستۆەننوگو رازۆيتيا ەۆروپى»، دەگەن كىتاپتارىن وقىپ، زەردەلەگەن، 45 قارا ءسوز 3 پوەماسى بار. ءار ءتۇرلى تاقىرىپتارعا ولەڭ شىعارعان. قازاق پوەزياسىڭ ءتۇر جاعىنان دا مازمۇن جاعىنان دا بايىتقان.
3 ) ادام بولام دەسەڭىز
ا ) ولەڭدى 3 - 5 وقۋشىعا مانەرلەپ وقىتۋ.
ءا) ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
ب) سوزدىكپەن جۇمىس.
قاناعات - قاناعاتشىلدىق، ولشەممەن ءبىلۋ، جەتكىلىكتىلىك
راحىم - قايىرىمدىلىق، مەيىرىمدىلىك، شاپاعات
تىلەۋىڭ - ءۇمىتىڭ
توپپەن جۇمىس: ءى توپ. ادام بولۋعا كەرى اسەر ەتەتىن قانداي قىلىقتار ەكەن؟
ول قىلىقتاردى اقىن نەلىكتەن دۇشپان دەپ ەسەپتەيدى؟
ءىى توپ. ادام بولۋ ءۇشىن قانداي قاسيەتتەردى بويعا ءسىڭىرۋ كەرەك ەكەن؟ ولاردى اقىن قالاي باعالايدى؟
ءىىى توپ. اقىن تاعى قانداي بولۋدى وسيەت ەتەدى؟
«دۇنيە دە ءوزى، مال دا ءوزى» دەگەن نە؟
ح. قورىتىندىلاۋ: اباي اتانىڭ وسى ولەڭدە ايتايىن دەگەن نەگىزگى ويى نە؟
ۆەنن دياگرامما:
تالاپ ------------- وسەك
ەڭبەك ------------- وتىرىك
تەرەڭ وي --------- ماقتانشاق
قاناعات ----------- ەرىنشەك
راقىم ------------- مال شاشپاق
You Might Also Like
