عۇن مەملەكەتىنىڭ كالىپتاسۋى. عۇنداردىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاششىعى
ساباق تاقىرىبى:
عۇن مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى. عۇنداردىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاشىلىعى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازاقستان جەرىندە مەكەندەگەن عۇن مەملەكەتىنىڭ قونىستانۋ تاريحىن، مەملەكەت بولىپ قالىپتاسۋىن مەڭگەرتۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ توپ بولىپ جۇمىس جاساۋعا، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بىلۋگە، ناتيجەگە جەتۋگە ۇمتىلۋ ءۇشىن ءبىلىم باسەكەسىنە تۇسۋىنە، تاريحي فاكتىلەردى جاتتاۋعا، وي قورىتا الۋعا، سونىمەن قاتار تاقىرىپتى مەڭگەرتە وتىرىپ، وتان سۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: ساباقتا وقۋشىلارمەن شىعارماشىلىق جۇمىستار جۇرگىزە وتىرىپ، قورىتىندى جاساي بىلۋگە ۇيرەتۋ جانە ويلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جارىس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، ميعا شابۋىل، ىزدەنىس.
كورنەكىلىك قۇرالدارى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءۇنتاسپا
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى: ءى:¥يىمداستىرۋ كەزەڭى سىنىپ وقۋشىلارى ەكى توپقا بولىنەدى
I توپ - بىرلىك
II توپ - اقيقات
ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرمالارعا جوعارعى بالل 5، تومەنگى بالل 3 باللمەن باعالانادى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: قاڭلى قوعامى، شارۋاشىلىعى جانە تۇرمىسى
ءى. تاپسىرما - ءار توپقا سۇراقتار بەرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن تەكسەرۋ
بىرلىك توبىنا:
1. قاڭلى مەملەكەتى قاي عاسىردا قۇرىلدى؟ (ب. ز. ب. III عاسىر)
2. قاڭلى تايپالارىندا بيلىك قانداي جولدارمەن قالدىرىلدى؟ (اكەدەن بالاعا مۇرا رەتىندە)
3. قاڭلىلاردىڭ استاناسى قالاي اتالدى؟ (بيتيان)
4. مۇلىك تەڭسىزدىگىنىڭ شىعۋ سەبەبى نەدە؟ (الەۋمەتتىك جىكتەلۋ)
اقيقات توبىنا:
1. قاڭلىلاردىڭ حالقىنىڭ سانى قانشاعا جەتتى؟ (600 مىڭ ادام نە 420 مىڭ ءۇي)
2. قاڭلىلار قانداي ەلدەرمەن بايلانىس جاسادى؟ (جۇڭگو، پارفيا، ريم، كاۆكاز)
3. قاڭلىلار مەن ۇيسىندەر اراسىنداعى سوعىس قاي عاسىردا بولدى؟ (ب. ز. ب I عاس. ورت)
4. قاڭلىلار قانداي كۇشتەرگە سيىندى؟ (تابيعات كۇشتەرىنە جانە اتا - بابا رۋحىنا)
ءىى. تاپسىرما: ءسوزجۇمباقتار شەشۋ بىرلىك توبى.
1 سىما سيان قاي ەلدىڭ تاريحشىسى؟
2. قاڭلىلاردىڭ ارحەولوگيالىق مادەنيەتتەرىنىڭ ءبىرى.
3. جەتىاسار مادەنيەتى قانداي وزەن اڭعارىندا ورنالاسقان؟
4. قاڭلى تايپاسى نەگىزىنەن قانداي شارۋاشىلىقپەن اينالىسقان؟
5. قاڭلىلاردىڭ 16 گەكتار جەردى الىپ جاتقان قالا جۇرتىن اتا
6.
اقيقات توبى
1. تۇتقىنعا تۇسكەن ادامدى قالاي اتادى؟
2. قاڭلىلار بايلانىس جاساعان ەلدەردىڭ ءبىرى.
3. ولار جيناعان سىرتى قاتتى جەمىس ءتۇرىن اتا
4. قاڭلىلار تابىنعان اسپان دەنەلەرىنىڭ ءبىرى
5. ىدىستارى نەدەن جاسالعان؟
ءىىى - تاپسىرما:
شارىقتاۋ
I - قاڭلىلار تۋرالى دەرەكتەر
II - قاڭلىلاردىڭ شارۋاشىلىعى
ءىىى - قوعامدىق قۇرىلىس ورنالاسۋى
IV - ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرى
V - مەتالل ءوندىرىسى، ساۋدا قاتىناستارى
VI - قاڭلىلاردىڭ مادەنيەتى جانە ءدىني اعىمدارى
IV تاپسىرما:
ءار توپ بەرىلگەن دارا سوزدەرگە ۇيقاستىرىپ سويلەم قۇراۋ
بىرلىك توبىنا: قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار مادەنيەتتەرى، 600 مىڭ ادام، جۇڭگو وكىلى، بيتيان، پۇشىق - ماردان،
جاۋابى:
1 – وزەن بويلارىندا جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارى ولاردىڭ كوشپەلى عانا ەمەس ەگىنشى بولعانىندا دالەلدەيدى. عالىمدار بۇل ەسكەرتكىشتەردى قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار مادەنيەتتەرىنە جاتقىزادى.
2 - جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا قاڭلى تايپالار وداعىنىڭ 120 مىڭ ءتۇتىنى - وتباسى نەمەسە شامامەن 600 مىڭ ادامى، 120 مىڭعا دەيىن جاۋىنگەرلەرى بولعان.
3 - جۇڭگو وكىلىنىڭ يمپەراتورعا حابارىندا «قاڭلىلار ءور كوكىرەك، وجەت كەلەدى، ءبىزدىڭ ەلشىلەرىمىزگە باسىن يمەيدى، ورتالىق بيلىك اتىنان كەلگەن وكىلدەرىمىزدى ءۇيسىن ەلشىلەرىنەن تومەن وتىرعىزادى. ولاردىڭ بيلەۋشىلەرىمەن اقساقالدارىنا تاماقتى الدىمەن بەرەدى، سودان سوڭ بارىپ ءبىزدىڭ ەلشىلەرگە تارتادى دەلىنەدى»
4 - ەلدىڭ استاناسى بيتيان قالاسى بولعان
5 - قازبا جۇمىستارى كەزىندە پۇشىق ماردان قالاسى ماڭىنداعى قوستوبە قونىستارى زەرتتەلدى،
اقيقات توبىنا: قاۋىنشى مادەنيەتى، كەتپەن، جابايى اڭدار، ءجۇن وڭدەۋ، 1300، ساۋدا جاساسقان، التىن - اسار جاۋابى:
1 - قاۋىنشى مادەنيەتى تاشكەنت توڭىرەگىندەگى كوگالدى ايماقتا ورنالاسقان
2 - جەردى تاس جانە مەتالل كەتپەندەرمەن وڭدەدى
3 - قازبا جۇمىستارى كەزىندە ارحەولوگتار قاڭلىلار قونىستارىنان ەلىك، تاۋتەكە، ارقار، كيىك، مارال سياقتى جابايى اڭداردىڭ دا سۇيەكتەرىن ءجيى كەزدەستىرگەن
4 - قاڭلى ايەلدەرى اراسىندا قول ونەردىڭ ءجۇن وڭدەۋ كاسىبى جاقسى دامىعان
5 - ب. ز III - IV عاسىرلاردا سوعىلعان سالماعى ءار - ءتۇرلى 1300 دەي تەڭگە تاپتى
6 - قاڭلىلار قارا تەڭىز جاعالاۋىمەن سيريامەن، ينديامەن، بالتىق بويىمەن، ەگيپەتپەن، قىتايمەن، يرانمەن ساۋدا جاساسقان
7 - قاڭلىلاردىڭ التىن - اسار قالا جۇرتى 16 گەكتار جەردى الىپ جاتىر.
جاڭا ساباق: عۇندار تاريحى. عۇن مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى.
«عۇن» ءسوزى «گۋن رۋن، حۋن يۋ» ت. ب. اتاۋلارىمەن بەلگىلى
عۇن اتاۋى ب. ز. د III ع جۇڭگو دەرەكتەرىندە كەزدەسەدى.
قازاقستان جەرىنە ب. ز. د. ءىع - ڭ سوڭى مەن I ع - دا كەلگەن.
حالقى 1، 5 ملن ادام، 24 رۋعا بولىنگەن. ولاردى ءشانيۋيدىڭ تۋىسقاندارى باسقاردى.
تۇمەنباسىلارىن شانيۋي تاعايىنداعان. ولاردىڭ ءارقايسىسىندا مىڭنان اسكەر بولعان. عۇنداردىڭ مەملەكەتى اسكەري جۇيە بويىنشا قۇرىلعان.
عۇنداردىڭ بيلىك جۇيەسى
ءتاڭىرقۇتى (شانيۋي) رۋباسىلار كەڭەسى
تۇمەنباسىلار (24)
مىڭباسىلار
ءجۇزباسىلار
ونباسىلار
حالىق جيىنى 3 جىلدا
عۇنداردىڭ داڭقتى قولباسشىسى اتيللا شامامەن 400 - 453 جىلدارى ءومىر سۇرگەن، قازاقتار اتيللانى - ەدىل دەپ اتاعان. اتيللانىڭ سىرت كەلبەتىن «ءبىر كورگەن ادام ونىڭ ناعىز ازيالىق ەكەنىن بىردەن ايتادى، ورتا بويلى، مىعىم دەنەلى، كوزى وتكىر، سۇستى بولعان. قوزعالىسى شاپشاڭ، سەنىمدى. ول - ەۋروپانى، افريكانىڭ سولتۇستىك بولىگىن، باتىس ازيانى قامتىعان، ريم يمپەرياسىن جەڭىلىسكە ۇشىراتتى. 453 جىلى اتيللا قايتىس بولىپ، يمپەريا ىدىراي باستادى.
بەكىتۋ:
عۇنداردىڭ نەگىزىن قالاعان كىم جانە بيلەۋشىسىن قالاي اتادى؟
عۇن قانشا رۋعا ءبولىندى جانە ولاردى كىم باسقاردى؟
عۇنداردىڭ ەكىنشى كوشى قاي جىلى باستالدى جانە تاريحتا بۇل كوش قالاي اتالدى؟ ەۋروپانى ريم ۇستەمدىگىنەن ازات ەتكەن كىم؟
اتيللانى قازاقتار نەلىكتەن ەدىل دەپ اتاعان؟ سولتۇستىك عۇنداردىڭ ءامىرشىسى كىم بولدى؟ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما: تاقىرىپتى وقىپ كەلۋ
ەرىكتى تاپسىرما: «ەدىل باتىر بابامىز» اتتى وي - تولعاۋ جازۋ
عۇن مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى. عۇنداردىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاشىلىعى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازاقستان جەرىندە مەكەندەگەن عۇن مەملەكەتىنىڭ قونىستانۋ تاريحىن، مەملەكەت بولىپ قالىپتاسۋىن مەڭگەرتۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ توپ بولىپ جۇمىس جاساۋعا، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بىلۋگە، ناتيجەگە جەتۋگە ۇمتىلۋ ءۇشىن ءبىلىم باسەكەسىنە تۇسۋىنە، تاريحي فاكتىلەردى جاتتاۋعا، وي قورىتا الۋعا، سونىمەن قاتار تاقىرىپتى مەڭگەرتە وتىرىپ، وتان سۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: ساباقتا وقۋشىلارمەن شىعارماشىلىق جۇمىستار جۇرگىزە وتىرىپ، قورىتىندى جاساي بىلۋگە ۇيرەتۋ جانە ويلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جارىس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، ميعا شابۋىل، ىزدەنىس.
كورنەكىلىك قۇرالدارى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءۇنتاسپا
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى: ءى:¥يىمداستىرۋ كەزەڭى سىنىپ وقۋشىلارى ەكى توپقا بولىنەدى
I توپ - بىرلىك
II توپ - اقيقات
ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرمالارعا جوعارعى بالل 5، تومەنگى بالل 3 باللمەن باعالانادى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: قاڭلى قوعامى، شارۋاشىلىعى جانە تۇرمىسى
ءى. تاپسىرما - ءار توپقا سۇراقتار بەرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن تەكسەرۋ
بىرلىك توبىنا:
1. قاڭلى مەملەكەتى قاي عاسىردا قۇرىلدى؟ (ب. ز. ب. III عاسىر)
2. قاڭلى تايپالارىندا بيلىك قانداي جولدارمەن قالدىرىلدى؟ (اكەدەن بالاعا مۇرا رەتىندە)
3. قاڭلىلاردىڭ استاناسى قالاي اتالدى؟ (بيتيان)
4. مۇلىك تەڭسىزدىگىنىڭ شىعۋ سەبەبى نەدە؟ (الەۋمەتتىك جىكتەلۋ)
اقيقات توبىنا:
1. قاڭلىلاردىڭ حالقىنىڭ سانى قانشاعا جەتتى؟ (600 مىڭ ادام نە 420 مىڭ ءۇي)
2. قاڭلىلار قانداي ەلدەرمەن بايلانىس جاسادى؟ (جۇڭگو، پارفيا، ريم، كاۆكاز)
3. قاڭلىلار مەن ۇيسىندەر اراسىنداعى سوعىس قاي عاسىردا بولدى؟ (ب. ز. ب I عاس. ورت)
4. قاڭلىلار قانداي كۇشتەرگە سيىندى؟ (تابيعات كۇشتەرىنە جانە اتا - بابا رۋحىنا)
ءىى. تاپسىرما: ءسوزجۇمباقتار شەشۋ بىرلىك توبى.
1 سىما سيان قاي ەلدىڭ تاريحشىسى؟
2. قاڭلىلاردىڭ ارحەولوگيالىق مادەنيەتتەرىنىڭ ءبىرى.
3. جەتىاسار مادەنيەتى قانداي وزەن اڭعارىندا ورنالاسقان؟
4. قاڭلى تايپاسى نەگىزىنەن قانداي شارۋاشىلىقپەن اينالىسقان؟
5. قاڭلىلاردىڭ 16 گەكتار جەردى الىپ جاتقان قالا جۇرتىن اتا
6.
اقيقات توبى
1. تۇتقىنعا تۇسكەن ادامدى قالاي اتادى؟
2. قاڭلىلار بايلانىس جاساعان ەلدەردىڭ ءبىرى.
3. ولار جيناعان سىرتى قاتتى جەمىس ءتۇرىن اتا
4. قاڭلىلار تابىنعان اسپان دەنەلەرىنىڭ ءبىرى
5. ىدىستارى نەدەن جاسالعان؟
ءىىى - تاپسىرما:
شارىقتاۋ
I - قاڭلىلار تۋرالى دەرەكتەر
II - قاڭلىلاردىڭ شارۋاشىلىعى
ءىىى - قوعامدىق قۇرىلىس ورنالاسۋى
IV - ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرى
V - مەتالل ءوندىرىسى، ساۋدا قاتىناستارى
VI - قاڭلىلاردىڭ مادەنيەتى جانە ءدىني اعىمدارى
IV تاپسىرما:
ءار توپ بەرىلگەن دارا سوزدەرگە ۇيقاستىرىپ سويلەم قۇراۋ
بىرلىك توبىنا: قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار مادەنيەتتەرى، 600 مىڭ ادام، جۇڭگو وكىلى، بيتيان، پۇشىق - ماردان،
جاۋابى:
1 – وزەن بويلارىندا جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارى ولاردىڭ كوشپەلى عانا ەمەس ەگىنشى بولعانىندا دالەلدەيدى. عالىمدار بۇل ەسكەرتكىشتەردى قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار مادەنيەتتەرىنە جاتقىزادى.
2 - جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا قاڭلى تايپالار وداعىنىڭ 120 مىڭ ءتۇتىنى - وتباسى نەمەسە شامامەن 600 مىڭ ادامى، 120 مىڭعا دەيىن جاۋىنگەرلەرى بولعان.
3 - جۇڭگو وكىلىنىڭ يمپەراتورعا حابارىندا «قاڭلىلار ءور كوكىرەك، وجەت كەلەدى، ءبىزدىڭ ەلشىلەرىمىزگە باسىن يمەيدى، ورتالىق بيلىك اتىنان كەلگەن وكىلدەرىمىزدى ءۇيسىن ەلشىلەرىنەن تومەن وتىرعىزادى. ولاردىڭ بيلەۋشىلەرىمەن اقساقالدارىنا تاماقتى الدىمەن بەرەدى، سودان سوڭ بارىپ ءبىزدىڭ ەلشىلەرگە تارتادى دەلىنەدى»
4 - ەلدىڭ استاناسى بيتيان قالاسى بولعان
5 - قازبا جۇمىستارى كەزىندە پۇشىق ماردان قالاسى ماڭىنداعى قوستوبە قونىستارى زەرتتەلدى،
اقيقات توبىنا: قاۋىنشى مادەنيەتى، كەتپەن، جابايى اڭدار، ءجۇن وڭدەۋ، 1300، ساۋدا جاساسقان، التىن - اسار جاۋابى:
1 - قاۋىنشى مادەنيەتى تاشكەنت توڭىرەگىندەگى كوگالدى ايماقتا ورنالاسقان
2 - جەردى تاس جانە مەتالل كەتپەندەرمەن وڭدەدى
3 - قازبا جۇمىستارى كەزىندە ارحەولوگتار قاڭلىلار قونىستارىنان ەلىك، تاۋتەكە، ارقار، كيىك، مارال سياقتى جابايى اڭداردىڭ دا سۇيەكتەرىن ءجيى كەزدەستىرگەن
4 - قاڭلى ايەلدەرى اراسىندا قول ونەردىڭ ءجۇن وڭدەۋ كاسىبى جاقسى دامىعان
5 - ب. ز III - IV عاسىرلاردا سوعىلعان سالماعى ءار - ءتۇرلى 1300 دەي تەڭگە تاپتى
6 - قاڭلىلار قارا تەڭىز جاعالاۋىمەن سيريامەن، ينديامەن، بالتىق بويىمەن، ەگيپەتپەن، قىتايمەن، يرانمەن ساۋدا جاساسقان
7 - قاڭلىلاردىڭ التىن - اسار قالا جۇرتى 16 گەكتار جەردى الىپ جاتىر.
جاڭا ساباق: عۇندار تاريحى. عۇن مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى.
«عۇن» ءسوزى «گۋن رۋن، حۋن يۋ» ت. ب. اتاۋلارىمەن بەلگىلى
عۇن اتاۋى ب. ز. د III ع جۇڭگو دەرەكتەرىندە كەزدەسەدى.
قازاقستان جەرىنە ب. ز. د. ءىع - ڭ سوڭى مەن I ع - دا كەلگەن.
حالقى 1، 5 ملن ادام، 24 رۋعا بولىنگەن. ولاردى ءشانيۋيدىڭ تۋىسقاندارى باسقاردى.
تۇمەنباسىلارىن شانيۋي تاعايىنداعان. ولاردىڭ ءارقايسىسىندا مىڭنان اسكەر بولعان. عۇنداردىڭ مەملەكەتى اسكەري جۇيە بويىنشا قۇرىلعان.
عۇنداردىڭ بيلىك جۇيەسى
ءتاڭىرقۇتى (شانيۋي) رۋباسىلار كەڭەسى
تۇمەنباسىلار (24)
مىڭباسىلار
ءجۇزباسىلار
ونباسىلار
حالىق جيىنى 3 جىلدا
عۇنداردىڭ داڭقتى قولباسشىسى اتيللا شامامەن 400 - 453 جىلدارى ءومىر سۇرگەن، قازاقتار اتيللانى - ەدىل دەپ اتاعان. اتيللانىڭ سىرت كەلبەتىن «ءبىر كورگەن ادام ونىڭ ناعىز ازيالىق ەكەنىن بىردەن ايتادى، ورتا بويلى، مىعىم دەنەلى، كوزى وتكىر، سۇستى بولعان. قوزعالىسى شاپشاڭ، سەنىمدى. ول - ەۋروپانى، افريكانىڭ سولتۇستىك بولىگىن، باتىس ازيانى قامتىعان، ريم يمپەرياسىن جەڭىلىسكە ۇشىراتتى. 453 جىلى اتيللا قايتىس بولىپ، يمپەريا ىدىراي باستادى.
بەكىتۋ:
عۇنداردىڭ نەگىزىن قالاعان كىم جانە بيلەۋشىسىن قالاي اتادى؟
عۇن قانشا رۋعا ءبولىندى جانە ولاردى كىم باسقاردى؟
عۇنداردىڭ ەكىنشى كوشى قاي جىلى باستالدى جانە تاريحتا بۇل كوش قالاي اتالدى؟ ەۋروپانى ريم ۇستەمدىگىنەن ازات ەتكەن كىم؟
اتيللانى قازاقتار نەلىكتەن ەدىل دەپ اتاعان؟ سولتۇستىك عۇنداردىڭ ءامىرشىسى كىم بولدى؟ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما: تاقىرىپتى وقىپ كەلۋ
ەرىكتى تاپسىرما: «ەدىل باتىر بابامىز» اتتى وي - تولعاۋ جازۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك - جازۋشى ومىرىنەن مالىمەت بەرۋ، اڭگىمەنىڭ مازمۇنىن اشۋ، تاقىرىبى مەن يدەياسىن انىقتاي وتىرىپ، كەيىپكەر بەينەسىنە تالداۋ جاساۋ؛
