ادام مىنەزىمەن تانىلادى
ءوزىن - ءوزى تانۋ ءپانى 5 سىنىپ
ادام مىنەزىمەن تانىلادى
ماقساتى: ادامنىڭ مىنەزى، مىنەزدى جەتىلدىرۋدەگى ادامنىڭ مۇمكىندىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
مىندەتتەرى:
- جاقسى-جامان مىنەز - قۇلىقتى اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ بويىندا جاقسى مىنەز - قۇلىق دامىتۋعا ىقپال ەتۋ؛
- ءوزىن قۇرمەتتەۋ، وزىنە دەگەن سەنىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
شاتتىق شەڭبەرى
ءمۇعالىم وقۋشىلارمەن امانداسقاننان كەيىن ولاردىڭ كوڭىل كۇيلەرىن كوتەرىپ، ساباقتا كوڭىلدى ورتا قۇرۋ ماقساتىندا «بالالىعىم – بال داۋرەنىم» ءانىن ايتۋدى ۇسىنادى.
بالالىعىم – بال داۋرەنىم
ءسوزى ا. ايتبايدىكى
ءانى ق. ساقايدىكى
اڭگىمەلەسۋ
ادام ءومىرى – ءىس - ارەكەتتەر تىزبەگىنەن، باسقالاردىڭ ارەكەتتەرىن قابىلداۋدان جانە ولارعا دەگەن ءتۇرلى كوز - قاراستاردان تۇرادى. كەز كەلگەن ارەكەتتى دۇرىس ءتۇسىنىپ، قابىلداي ءبىلۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلمەيدى. الايدا ادامنىڭ ءوزىن وسى قابىلەتكە باۋلىپ، تاربيەلەۋگە مۇمكىندىگى مول. وقۋلىقتاعى «ويلانايىق، پىكىرلەسەيىك» ايدارىمەن بەرىلگەن سۇراقتار مىنەز - قۇلىقتىڭ ادامنىڭ قارىم - قاتىناس جاساۋىندا الاتىن ورنى، ادامنىڭ ءوز مىنەزىن وزگەرتە الاتىندىعى، ونىڭ ۇنەمى وزىنە - ءوزى سىن كوزبەن قاراي وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋى جونىندەگى تاقىرىپ اينالاسىندا جۇرگىزىلەدى.
1. مىنەز دەگەنىمىز نە؟
2. ادامنىڭ مىنەزى قايدا جانە قالاي تانىلادى؟
3. مىنەز - قۇلىق ادامداردىڭ قارىم - قاتىناسىنا اسەر ەتە مە؟
4. ادام ءوز مىنەزىن وزگەرتە الا ما؟ قالاي؟
دايەكسوز
وقۋشىلاردىڭ مىنەز - قۇلىق تۋرالى ويلارىن تۇيىندەۋ ماقساتىندا وقۋلىقتا مىنەز تۋرالى ناقىل ءسوز بەرىلگەن.
ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ ءماتىندى وقىعاننان كەيىنگى ويىن تولىق تىڭداپ العان سوڭ، ولاردىڭ پىكىرلەرىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، دايەكسوزبەن قورىتىندى جاسايدى.
ءمۇعالىم كورنەكتى قوعام قايراتكەرى، عالىم حالەل دوسمۇحامەد ۇلىنىڭ: «جاقسى مىنەز – بۇكىل ءومىرىڭنىڭ سارقىلماس بايلىعى» دەگەن ناقىل سوزىنەن ءتۇرلى قابىلەتتەر جانە مۇمكىندىكتەرمەن قوسا، جاقسى مىنەز دە ادامنىڭ ءومىر جولىن، تاعدىرىن بەلگىلەۋگە ۇلكەن اسەر ەتەتىنىن وقۋشىلارعا تۇسىندىرەدى.
ماتىنمەن جۇمىس
جاڭا ساباقتىڭ مازمۇنىن اشا ءتۇسۋ ءۇشىن جانە ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستا مىنەز قۇلىقتىڭ ورنىن ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا وقۋشىلارعا ب. تۇرسىنبايەۆتىڭ «ءالىم مەن جانار» اڭگىمەسىن وقۋ تاپسىرىلادى.
ءالىم مەن جانار
ب. تۇرسىنبايەۆ
جاڭا اقپارات
وقۋشىلاردىڭ ءماتىن ارقىلى تۇيگەن ويلارى وقۋلىقتاعى جاڭا اقپاراتپەن تولىعا تۇسەدى. وقۋلىقتا ادامنىڭ مىنەز-قۇلقىنا قاتىستى نەگىزگى تۇجىرىمدامالار بەرىلگەن:
«ادامنىڭ مىنەزى ونىڭ باسقا ادامدارعا، قورشاعان ورتاعا دەگەن قارىم - قاتىناسىنان، ءىس - ارەكەتتەرىنەن بايقالادى.
ادام ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ مىنەز - قۇلقىن تانىپ، وزىنە سىني كوزبەن قاراي الاتىنداي قابىلەتكە يە بولۋ كەرەك.
ءار ادام ءوز بويىندا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى تاربيەلەپ، ءوز مىنەزىن جەتىلدىرە الادى».
ادامنىڭ قاسيەتتەرى ءوزىنىڭ جەكە بويىنا ءتان بولسا، مىنەز مىندەتتى تۇردە قارىم - قاتىناس بارىسىندا ايقىندالادى. وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىن پايىمداي كەلە ءمۇعالىم: ادام ءوز مىنەزىن دۇرىس قالىپتاستىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟ مىنەزدى قالاي شىنىقتىرۋ كەرەك؟ – دەگەن سياقتى سۇراقتار قويىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلارىن تىڭداي. وسى جەردە ءمۇعالىم سىنىپتاعى مىنەز وتە جاقسى وقۋشىلارعا توقتالا كەتىپ، ولاردىڭ باسقاعا ۇلگى بولىپ، بارلىق وقۋشىمەن جاقسى قارىم - قاتىناس جاساۋى – ولاردىڭ مىنەزدەرىنىڭ جايلى دا جاعىمدى بولعانىنان دەگەن قورىتىندى جاساپ كەتۋىنە بولادى.
داپتەرمەن جۇمىس
داپتەردە بەرىلگەن كريپتوگراممانى شەشىپ، «ءوزىن - ءوزى تانۋ» تۋرالى سوكراتتىڭ ناقىل سوزىنە پايىمداۋ جاساۋ تاپسىرىلادى.
جۇرەكتەن جۇرەككە
ءمۇعالىم وقۋشىلارعا شەڭبەر بويىمەن تۇرىپ، ءبىر - ءبىرىنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن تىزبەكپەن (وڭ جاقتان باستاپ وزىنەن كەيىنگى بالاعا) ايتىپ شىعۋدى تاپسىرادى. ءمۇعالىم شەڭبەرگە تۇرادى دا، ءوزى باستاپ ۇلگى كورسەتەدى.
ادام مىنەزىمەن تانىلادى
ماقساتى: ادامنىڭ مىنەزى، مىنەزدى جەتىلدىرۋدەگى ادامنىڭ مۇمكىندىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
مىندەتتەرى:
- جاقسى-جامان مىنەز - قۇلىقتى اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ بويىندا جاقسى مىنەز - قۇلىق دامىتۋعا ىقپال ەتۋ؛
- ءوزىن قۇرمەتتەۋ، وزىنە دەگەن سەنىمدىلىككە تاربيەلەۋ.
شاتتىق شەڭبەرى
ءمۇعالىم وقۋشىلارمەن امانداسقاننان كەيىن ولاردىڭ كوڭىل كۇيلەرىن كوتەرىپ، ساباقتا كوڭىلدى ورتا قۇرۋ ماقساتىندا «بالالىعىم – بال داۋرەنىم» ءانىن ايتۋدى ۇسىنادى.
بالالىعىم – بال داۋرەنىم
ءسوزى ا. ايتبايدىكى
ءانى ق. ساقايدىكى
اڭگىمەلەسۋ
ادام ءومىرى – ءىس - ارەكەتتەر تىزبەگىنەن، باسقالاردىڭ ارەكەتتەرىن قابىلداۋدان جانە ولارعا دەگەن ءتۇرلى كوز - قاراستاردان تۇرادى. كەز كەلگەن ارەكەتتى دۇرىس ءتۇسىنىپ، قابىلداي ءبىلۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلمەيدى. الايدا ادامنىڭ ءوزىن وسى قابىلەتكە باۋلىپ، تاربيەلەۋگە مۇمكىندىگى مول. وقۋلىقتاعى «ويلانايىق، پىكىرلەسەيىك» ايدارىمەن بەرىلگەن سۇراقتار مىنەز - قۇلىقتىڭ ادامنىڭ قارىم - قاتىناس جاساۋىندا الاتىن ورنى، ادامنىڭ ءوز مىنەزىن وزگەرتە الاتىندىعى، ونىڭ ۇنەمى وزىنە - ءوزى سىن كوزبەن قاراي وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋى جونىندەگى تاقىرىپ اينالاسىندا جۇرگىزىلەدى.
1. مىنەز دەگەنىمىز نە؟
2. ادامنىڭ مىنەزى قايدا جانە قالاي تانىلادى؟
3. مىنەز - قۇلىق ادامداردىڭ قارىم - قاتىناسىنا اسەر ەتە مە؟
4. ادام ءوز مىنەزىن وزگەرتە الا ما؟ قالاي؟
دايەكسوز
وقۋشىلاردىڭ مىنەز - قۇلىق تۋرالى ويلارىن تۇيىندەۋ ماقساتىندا وقۋلىقتا مىنەز تۋرالى ناقىل ءسوز بەرىلگەن.
ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ ءماتىندى وقىعاننان كەيىنگى ويىن تولىق تىڭداپ العان سوڭ، ولاردىڭ پىكىرلەرىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، دايەكسوزبەن قورىتىندى جاسايدى.
ءمۇعالىم كورنەكتى قوعام قايراتكەرى، عالىم حالەل دوسمۇحامەد ۇلىنىڭ: «جاقسى مىنەز – بۇكىل ءومىرىڭنىڭ سارقىلماس بايلىعى» دەگەن ناقىل سوزىنەن ءتۇرلى قابىلەتتەر جانە مۇمكىندىكتەرمەن قوسا، جاقسى مىنەز دە ادامنىڭ ءومىر جولىن، تاعدىرىن بەلگىلەۋگە ۇلكەن اسەر ەتەتىنىن وقۋشىلارعا تۇسىندىرەدى.
ماتىنمەن جۇمىس
جاڭا ساباقتىڭ مازمۇنىن اشا ءتۇسۋ ءۇشىن جانە ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستا مىنەز قۇلىقتىڭ ورنىن ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا وقۋشىلارعا ب. تۇرسىنبايەۆتىڭ «ءالىم مەن جانار» اڭگىمەسىن وقۋ تاپسىرىلادى.
ءالىم مەن جانار
ب. تۇرسىنبايەۆ
جاڭا اقپارات
وقۋشىلاردىڭ ءماتىن ارقىلى تۇيگەن ويلارى وقۋلىقتاعى جاڭا اقپاراتپەن تولىعا تۇسەدى. وقۋلىقتا ادامنىڭ مىنەز-قۇلقىنا قاتىستى نەگىزگى تۇجىرىمدامالار بەرىلگەن:
«ادامنىڭ مىنەزى ونىڭ باسقا ادامدارعا، قورشاعان ورتاعا دەگەن قارىم - قاتىناسىنان، ءىس - ارەكەتتەرىنەن بايقالادى.
ادام ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ مىنەز - قۇلقىن تانىپ، وزىنە سىني كوزبەن قاراي الاتىنداي قابىلەتكە يە بولۋ كەرەك.
ءار ادام ءوز بويىندا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى تاربيەلەپ، ءوز مىنەزىن جەتىلدىرە الادى».
ادامنىڭ قاسيەتتەرى ءوزىنىڭ جەكە بويىنا ءتان بولسا، مىنەز مىندەتتى تۇردە قارىم - قاتىناس بارىسىندا ايقىندالادى. وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىن پايىمداي كەلە ءمۇعالىم: ادام ءوز مىنەزىن دۇرىس قالىپتاستىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟ مىنەزدى قالاي شىنىقتىرۋ كەرەك؟ – دەگەن سياقتى سۇراقتار قويىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلارىن تىڭداي. وسى جەردە ءمۇعالىم سىنىپتاعى مىنەز وتە جاقسى وقۋشىلارعا توقتالا كەتىپ، ولاردىڭ باسقاعا ۇلگى بولىپ، بارلىق وقۋشىمەن جاقسى قارىم - قاتىناس جاساۋى – ولاردىڭ مىنەزدەرىنىڭ جايلى دا جاعىمدى بولعانىنان دەگەن قورىتىندى جاساپ كەتۋىنە بولادى.
داپتەرمەن جۇمىس
داپتەردە بەرىلگەن كريپتوگراممانى شەشىپ، «ءوزىن - ءوزى تانۋ» تۋرالى سوكراتتىڭ ناقىل سوزىنە پايىمداۋ جاساۋ تاپسىرىلادى.
جۇرەكتەن جۇرەككە
ءمۇعالىم وقۋشىلارعا شەڭبەر بويىمەن تۇرىپ، ءبىر - ءبىرىنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن تىزبەكپەن (وڭ جاقتان باستاپ وزىنەن كەيىنگى بالاعا) ايتىپ شىعۋدى تاپسىرادى. ءمۇعالىم شەڭبەرگە تۇرادى دا، ءوزى باستاپ ۇلگى كورسەتەدى.
You Might Also Like
