ادام ومىرىندەگى ەموسيا ءرولى جانە ونىڭ تۇرلەرى
ترەنينگ تاقىرىبى:«ادام ومىرىندەگى ەموسيا ءرولى جانە ونىڭ تۇرلەرى».
ماقساتى:
1. بالالارعا ءار ادامنىڭ جەكە تۇلعا، وزىنشە ەرەكشە ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
2. بالالاردى وزدەرىنە سىرت كوزبەن قاراۋدى، ىشكى جان دۇنيەسى مەن ءتانى جايلى كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ.
3. بالانىڭ زەيىنىڭ، سويلەۋىن، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزۋ جانە بالالاردىڭ كوررەكسيالىق قيمىلى مەن بەلسەندىلىگىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ستيكەرلار،
بارىسى:
ءى. ترەنينگكە قاتىسۋشىلارمەن تانىسۋ:
كەلەسى سىزبا بويىنشا ءار قاتىسۋشىدان اقپارات الۋ.
اتى(ەسىمى)
سەنى ەركەلەتكەندە قالاي اتايدى؟
ەسىمىڭدى كىم قويدى؟
II. ترەنينگتەن كۇتەتىنىڭىز.
(قاتىسۋشىلار ءوز نۇسقالارىن ستيكەرگە جازىپ، وڭدەۋگە تاپسىرادى).
اشىقتىق
قۋانىش
ءارتۇرلى اقپاراتتار الۋ
III. ترەنينگ ەرەجەسى:
تاپسىرما: ۇسىنىلعان ەرەجەلەردەن 3 ەرەجە شىعارۋ.
- ترەنينگتىڭ ەرەجەسى مەن شارتتارى بارىنە بىردەي.
- ەشكىم ەشكىمگە رەنجىمەيدى: ءبىر−بىرىمىزگە قاتەلەسۋگە جانە ونى تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرەمىز.
- باستى ماقسات ءبىر−بىرىمىزگە كومەكتەسۋ.
- قۇپيانى سىرتقا شىعارماۋ.
VI.«سۋرەتتەر بىزگە نە دەيدى؟»
ەموسيا تۇرلەرىن اجىراتا الۋ قابىلەتىن انىقتاۋعا ارنالعان جاتتىعۋ.
IV. سەرگىتۋ:
دەنە «ءتىلى» مەن ادامنىڭ ەموسيونالدىق جاعدايىن دامىتۋعا ارنالعان جاتتىعۋ.
- سەنىڭ يىعىن «مەن بىلمەيمىن» دەپ قالاي ايتاتىنىڭ كورسەت؛
- سەنىڭ ارقاڭ قالاي «مەن وتە قارت اداممىن» دەيتىنىڭ كورسەت؛
- سەنىڭ ساۋساعىڭ قالاي «بەرى كەل» دەيتىنىڭ كورسەت؛
- سەنىڭ باسىڭ قالاي «ءيا، جوق» دەيتىنىڭ كورسەت.
«ميميكا»
بالالار سەندەر بىلەسىڭدەر ءبىز ءار ءتۇرلىمىز، ءبىزدىڭ كوزىمىز، شاش ۇلگىمىز، جاسىمىز دا ءار ءتۇرلى. ايتسەدە ءبىر جاعدايدا ءبارىمىز بىردەيمىز. كوڭىلدى بولعاندا كۇلەمىز، كوڭىلسىز بولعاندا جىلايمىز. بۇل ادامنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن بەينەلەيدى.
ادامنىڭ ىشكى سەزىمىنىڭ سىرت كورىنىسى بەت الپەتى ارقىلى كوپ جايتتى اڭعارۋعا بولادى. مۇنى ميميكا دەپ اتايدى. ميميكا بەت الپەتتىڭ ءتىلى. كوڭىل كۇي ادام جانىنىڭ كورىنىسى. ەموسيا ەكى ءتۇرلى بولادى: جاعىمدى جانە جاعىمسىز. ولاي بولسا، بالالار ادامنىڭ جاعىمدى ەموسيالارىن اتاپ وتەيىك: باقىتتى، قاناعاتتانۋ، كەلىسۋ، قۋانۋ. ال، جاعىمسىز ەموسيالار: كوڭىلسىزدىك، قايعى، سترەسس، ت. ب.
V.«رولگە ەنۋ» جاتتىعۋى.
ميميكا جانە پانتوميميكا ارقىلى كوڭىل كۇيدى ءبىلدىرۋدى قالىپتاستىرۋعا ارنالعان جاتتىعۋ.
ا) ارقان بويىمەن ءجۇرىپ ءوتۋ.
- سەن سيرك اكروباتى ەمەسسىڭ، ءبىراق ساعان جەردەن بيىكتە تارتىلعان ارقان بويىمەن ءجۇرىپ ءوتۋىڭ كەرەك. سول كەزدە بويىڭدى قانداي سەزىمدەر بيلەيدى؟ رولگە ەن.
ءا) وتتان ءوتۋ.
- وت ىستىق، اينالا ورتەنىپ جاتىر. قالاي وتەسىڭ، قانداي سەزىمدە بولاسىڭ؟ كورسەت.
ب) جەلىم جاعىلعان ەدەننەن ءوتۋ.
- ءبىر بولمەنىڭ ەدەنىنە تولىعىمەن جەلىم جاعىپ قويعان. سول بولمەنىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە ءوتۋىڭ كەرەك. قالاي وتەسىڭ؟ كورسەت.
ۆ) ءشول دالادا ءجۇرۋ.
- ءشول دالادا اينالادا قىزارىپ تۇرعان كۇننىڭ استىندا ىسىپ تۇرعان قۇم. قالاي وتەسىڭ؟ قانداي سەزىمدەر بويىڭدى جاۋلاپ الادى؟ كورسەت.
گ) وزەن جاعاسىندا ءجۇرۋ.
- ىستىق كۇنى وزەن جاعاسىندا سالقىن سۋدا ءجۇرسىڭ. قانداي سەزىمدە بولاسىڭ؟ كورسەت.
اڭگىمەدەن ءۇزىندى
ەندى، مەن سەندەرگە داستان دەگەن بالانىڭ باسىنان كەشكەن مىنا وقيعانى ايتىپ بەرەيىن، تىڭداڭدار.
بىردە داستان اجەسىنە قوناققا كەلدى. اۋلاعا شىقسا، سول اۋلانىڭ بالالارى ويناپ ءجۇر ەكەن. ولارمەن تانىسقىسى كەلگەن داستان، بالالارعا جاقىن كەلىپ:
- سالەم! مەن داستانمىن. مەن سەندەرمەن وينايمىن – دەدى.
قالاي ويلايسىڭدار، بالالار وينايدى ما؟ نەگە؟
- بالالار داستاننىڭ ءوز - وزىنە سەنىمدى بۇيىرا سويلەگەنىن، مەنسىنبەگەن ءتۇرىن ۇناتپاي ونىمەن دوستاسپادى. رەنجىگەن بالا اجەسىنە كەلدى. ال، اجەسى نەمەرەسىنە ءوزىنىڭ بىلەتىن ادەپ ساقتاۋ قۇپياسىن اڭگىمەلەپ بەردى. «كەۋدەڭدى كوتەرسەڭ، دوستارىڭنان ايىرىلاسىڭ». بۇل وقيعا سەندەردىڭ دە ەستەرىڭدە بولسىڭ.
VII.«پانتوميميكا ويىنى»
بۇل ويىن بالانىڭ مىنەز قۇلىقتى ەموسياسى ارقىلى تانىپ بىلۋگە كوزدەيدى. مىسالى: توپتارعا ءبولىنىپ، ءتۇرلى ميميكامەن تۇسىندىرىلەتىن تاپسىرمالار بەرىلەدى.
ا) اۋىرعان نەمەسە شارشاعان اناسىن بالاسى قالاي ايمالايدى؟
ءا) وقۋشى قارت كىسىنى جولدان قالاي وتكىزۋ كەرەك؟
ب) رەنجىسكەن ەكى دوس ءبىر – بىرىمەن قالاي تاتۋلاسادى؟
ال ەندى وسىنى كورسەتەمىز.
VIII.«قولدى تاڭدايمىن»
قاتىسۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى.
بارلىعى قول ۇستاسىپ، كوزدەرىن جۇمىپ تۇرادى (تىنىش وينالادى).
«تىڭداڭىزدار. سىزدەر ۇستاپ تۇرعان كورشىلەرىڭىزدىڭ قولدارىنا، وڭ قولىڭىزداعى قولعا نازار اۋدارىڭىز. ول قانداي؟ (كىشكەنتاي، نازىك، باتىل، سۋىق، ت. ب.) بۇل ساۋساقتار قانداي اقپاراتتى سىزگە بەرەتىنىڭ تىڭداڭىزدار. ەندى نازاردى سول قولعا اۋدارىپ، ونى تىڭداڭىزدار. ەندى كوزدەرىڭىزدى اشىپ، وزدەرىڭىزدىڭ سەزىمدەرىڭىز تۋرالى ايتىڭىزدار، قولدارىڭىز ءبىر بىرىنە تيگەندە نە سەزدىڭىزدەر؟»
«مەن ءوزىمنىڭ جاعىمسىز كوڭىل - كۇيىمنەن ارىلۋ ءۇشىن....» سويلەمدى اياقتاۋ.
X. رەفلەكسيا: «بۇگىن مەن ءتۇسىندىم (كوردىم، سەزدىم، ءبىلدىم)»
اقمولا وبلىسى، قورعالجىن اۋدانى، مايشۇقىر اۋىلى،
مايشۇقىر نەگىزگى مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
اليشەر جانات ۇلى ابجانوۆ
ماقساتى:
1. بالالارعا ءار ادامنىڭ جەكە تۇلعا، وزىنشە ەرەكشە ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
2. بالالاردى وزدەرىنە سىرت كوزبەن قاراۋدى، ىشكى جان دۇنيەسى مەن ءتانى جايلى كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ.
3. بالانىڭ زەيىنىڭ، سويلەۋىن، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزۋ جانە بالالاردىڭ كوررەكسيالىق قيمىلى مەن بەلسەندىلىگىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ستيكەرلار،
بارىسى:
ءى. ترەنينگكە قاتىسۋشىلارمەن تانىسۋ:
كەلەسى سىزبا بويىنشا ءار قاتىسۋشىدان اقپارات الۋ.
اتى(ەسىمى)
سەنى ەركەلەتكەندە قالاي اتايدى؟
ەسىمىڭدى كىم قويدى؟
II. ترەنينگتەن كۇتەتىنىڭىز.
(قاتىسۋشىلار ءوز نۇسقالارىن ستيكەرگە جازىپ، وڭدەۋگە تاپسىرادى).
اشىقتىق
قۋانىش
ءارتۇرلى اقپاراتتار الۋ
III. ترەنينگ ەرەجەسى:
تاپسىرما: ۇسىنىلعان ەرەجەلەردەن 3 ەرەجە شىعارۋ.
- ترەنينگتىڭ ەرەجەسى مەن شارتتارى بارىنە بىردەي.
- ەشكىم ەشكىمگە رەنجىمەيدى: ءبىر−بىرىمىزگە قاتەلەسۋگە جانە ونى تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرەمىز.
- باستى ماقسات ءبىر−بىرىمىزگە كومەكتەسۋ.
- قۇپيانى سىرتقا شىعارماۋ.
VI.«سۋرەتتەر بىزگە نە دەيدى؟»
ەموسيا تۇرلەرىن اجىراتا الۋ قابىلەتىن انىقتاۋعا ارنالعان جاتتىعۋ.
IV. سەرگىتۋ:
دەنە «ءتىلى» مەن ادامنىڭ ەموسيونالدىق جاعدايىن دامىتۋعا ارنالعان جاتتىعۋ.
- سەنىڭ يىعىن «مەن بىلمەيمىن» دەپ قالاي ايتاتىنىڭ كورسەت؛
- سەنىڭ ارقاڭ قالاي «مەن وتە قارت اداممىن» دەيتىنىڭ كورسەت؛
- سەنىڭ ساۋساعىڭ قالاي «بەرى كەل» دەيتىنىڭ كورسەت؛
- سەنىڭ باسىڭ قالاي «ءيا، جوق» دەيتىنىڭ كورسەت.
«ميميكا»
بالالار سەندەر بىلەسىڭدەر ءبىز ءار ءتۇرلىمىز، ءبىزدىڭ كوزىمىز، شاش ۇلگىمىز، جاسىمىز دا ءار ءتۇرلى. ايتسەدە ءبىر جاعدايدا ءبارىمىز بىردەيمىز. كوڭىلدى بولعاندا كۇلەمىز، كوڭىلسىز بولعاندا جىلايمىز. بۇل ادامنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن بەينەلەيدى.
ادامنىڭ ىشكى سەزىمىنىڭ سىرت كورىنىسى بەت الپەتى ارقىلى كوپ جايتتى اڭعارۋعا بولادى. مۇنى ميميكا دەپ اتايدى. ميميكا بەت الپەتتىڭ ءتىلى. كوڭىل كۇي ادام جانىنىڭ كورىنىسى. ەموسيا ەكى ءتۇرلى بولادى: جاعىمدى جانە جاعىمسىز. ولاي بولسا، بالالار ادامنىڭ جاعىمدى ەموسيالارىن اتاپ وتەيىك: باقىتتى، قاناعاتتانۋ، كەلىسۋ، قۋانۋ. ال، جاعىمسىز ەموسيالار: كوڭىلسىزدىك، قايعى، سترەسس، ت. ب.
V.«رولگە ەنۋ» جاتتىعۋى.
ميميكا جانە پانتوميميكا ارقىلى كوڭىل كۇيدى ءبىلدىرۋدى قالىپتاستىرۋعا ارنالعان جاتتىعۋ.
ا) ارقان بويىمەن ءجۇرىپ ءوتۋ.
- سەن سيرك اكروباتى ەمەسسىڭ، ءبىراق ساعان جەردەن بيىكتە تارتىلعان ارقان بويىمەن ءجۇرىپ ءوتۋىڭ كەرەك. سول كەزدە بويىڭدى قانداي سەزىمدەر بيلەيدى؟ رولگە ەن.
ءا) وتتان ءوتۋ.
- وت ىستىق، اينالا ورتەنىپ جاتىر. قالاي وتەسىڭ، قانداي سەزىمدە بولاسىڭ؟ كورسەت.
ب) جەلىم جاعىلعان ەدەننەن ءوتۋ.
- ءبىر بولمەنىڭ ەدەنىنە تولىعىمەن جەلىم جاعىپ قويعان. سول بولمەنىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە ءوتۋىڭ كەرەك. قالاي وتەسىڭ؟ كورسەت.
ۆ) ءشول دالادا ءجۇرۋ.
- ءشول دالادا اينالادا قىزارىپ تۇرعان كۇننىڭ استىندا ىسىپ تۇرعان قۇم. قالاي وتەسىڭ؟ قانداي سەزىمدەر بويىڭدى جاۋلاپ الادى؟ كورسەت.
گ) وزەن جاعاسىندا ءجۇرۋ.
- ىستىق كۇنى وزەن جاعاسىندا سالقىن سۋدا ءجۇرسىڭ. قانداي سەزىمدە بولاسىڭ؟ كورسەت.
اڭگىمەدەن ءۇزىندى
ەندى، مەن سەندەرگە داستان دەگەن بالانىڭ باسىنان كەشكەن مىنا وقيعانى ايتىپ بەرەيىن، تىڭداڭدار.
بىردە داستان اجەسىنە قوناققا كەلدى. اۋلاعا شىقسا، سول اۋلانىڭ بالالارى ويناپ ءجۇر ەكەن. ولارمەن تانىسقىسى كەلگەن داستان، بالالارعا جاقىن كەلىپ:
- سالەم! مەن داستانمىن. مەن سەندەرمەن وينايمىن – دەدى.
قالاي ويلايسىڭدار، بالالار وينايدى ما؟ نەگە؟
- بالالار داستاننىڭ ءوز - وزىنە سەنىمدى بۇيىرا سويلەگەنىن، مەنسىنبەگەن ءتۇرىن ۇناتپاي ونىمەن دوستاسپادى. رەنجىگەن بالا اجەسىنە كەلدى. ال، اجەسى نەمەرەسىنە ءوزىنىڭ بىلەتىن ادەپ ساقتاۋ قۇپياسىن اڭگىمەلەپ بەردى. «كەۋدەڭدى كوتەرسەڭ، دوستارىڭنان ايىرىلاسىڭ». بۇل وقيعا سەندەردىڭ دە ەستەرىڭدە بولسىڭ.
VII.«پانتوميميكا ويىنى»
بۇل ويىن بالانىڭ مىنەز قۇلىقتى ەموسياسى ارقىلى تانىپ بىلۋگە كوزدەيدى. مىسالى: توپتارعا ءبولىنىپ، ءتۇرلى ميميكامەن تۇسىندىرىلەتىن تاپسىرمالار بەرىلەدى.
ا) اۋىرعان نەمەسە شارشاعان اناسىن بالاسى قالاي ايمالايدى؟
ءا) وقۋشى قارت كىسىنى جولدان قالاي وتكىزۋ كەرەك؟
ب) رەنجىسكەن ەكى دوس ءبىر – بىرىمەن قالاي تاتۋلاسادى؟
ال ەندى وسىنى كورسەتەمىز.
VIII.«قولدى تاڭدايمىن»
قاتىسۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى.
بارلىعى قول ۇستاسىپ، كوزدەرىن جۇمىپ تۇرادى (تىنىش وينالادى).
«تىڭداڭىزدار. سىزدەر ۇستاپ تۇرعان كورشىلەرىڭىزدىڭ قولدارىنا، وڭ قولىڭىزداعى قولعا نازار اۋدارىڭىز. ول قانداي؟ (كىشكەنتاي، نازىك، باتىل، سۋىق، ت. ب.) بۇل ساۋساقتار قانداي اقپاراتتى سىزگە بەرەتىنىڭ تىڭداڭىزدار. ەندى نازاردى سول قولعا اۋدارىپ، ونى تىڭداڭىزدار. ەندى كوزدەرىڭىزدى اشىپ، وزدەرىڭىزدىڭ سەزىمدەرىڭىز تۋرالى ايتىڭىزدار، قولدارىڭىز ءبىر بىرىنە تيگەندە نە سەزدىڭىزدەر؟»
«مەن ءوزىمنىڭ جاعىمسىز كوڭىل - كۇيىمنەن ارىلۋ ءۇشىن....» سويلەمدى اياقتاۋ.
X. رەفلەكسيا: «بۇگىن مەن ءتۇسىندىم (كوردىم، سەزدىم، ءبىلدىم)»
اقمولا وبلىسى، قورعالجىن اۋدانى، مايشۇقىر اۋىلى،
مايشۇقىر نەگىزگى مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
اليشەر جانات ۇلى ابجانوۆ
You Might Also Like
