InfoHub Logo

ادەبي كەش
«قازاقتىڭ قاراپايىم ءبىر ۇلىمىن،
ارىمدى جانىم ءۇشىن قۇربان ەتكەن»
(باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ------ جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان ادەبي كەش)

ماقساتى: حالقىمىزدىڭ اتى اڭىزعا اينالعان قاھارمان ۇلى باۋىرجان مومىش ۇلى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، ونىڭ ەرلىگىن ۇلگى - ونەگە تۇتۋ، وتاندى سۇيۋگە، تۋعان ەلىن قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ پورترەتى، قاناتتى سوزدەر، كىتاپ كورمەسى، سلايد.

1 - جۇرگىزۋشى: قادىرمەندى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بارشاڭىزدى ۇلى جەڭىستىڭ ---- جىلدىعىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك تۋى جەلبىرەي بەرسىن دەپ تىلەيمىز. اتى اڭىزعا، ءسوزى ناقىلعا اينالعان قاھارمان تۇلعا — باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ----- جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان ادەبي كەشكە قوش كەلدىڭىزدەر! (مۋزىكا وينالادى «جۋراۆلي»)

2 - جۇرگىزۋشى: الپىس بەس جىل - بەيبىت كوكتەم تاڭ اتقالى،
الپىس بەس جىل - شۋاقتى كۇن تاراتتى ءانىن.
ەسىمدە سونان بەرى الپىس بەس رەت
اشىلدى جەڭىس كۇننىڭ پاراقتارى.

1 - جۇرگىزۋشى: الپىس بەس جىل - ۇزىلمەدى قۇستار ءانى،
كەتتى ەندى سۇم سوعىستىڭ قىسپاعى ءانى.
الپىس بەس جىل - جاۋىمىزدىڭ اجال وعى،
ءبىزدىڭ ەل ۇستىمەنەن ۇشپاعالى.

2 - جۇرگىزۋشى: تالاي قۇس سودان بەرى قايتا ورالدى،
تالاي ب ا ق الەمىنە قايتا ورنادى.
سوعىستا ولگەندەر تەك ورالمايدى.
تەك ۇرپاق ولار جايلى ايتادى ءاندى.

1 - جۇرگىزۋشى: جەڭىس وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. جەڭىس جولىندا وتان ءۇشىن سۋ كەشىپ تالاي ميلليونداعان اسىل ازاماتتار مەرت بولدى. جاۋىمەن جان اياماي شايقاسىپ، ەرلىكتىڭ ەرەن ۇلگىلەرىن كورسەتتى. انا - جارىن جوعالتقان جەسىر، بالا - اكەسىنەن، اناسىنان ايىرلىعان جەتىم اتاندى. فاشيستەردىڭ تۇتقىن لاگەرىندە انا مەن بالا ايۋاندىقپەن ءولتىرىلدى. ال، تىلدا قالعان قارتتار، انالار مەن بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالالار سوعىستىڭ قايعى - قاسىرەتىن ارقالاي ءجۇرىپ، بىردە اش، بىردە توق تىنباي جۇمىس ىستەدى. ءبىراق ەشكىمنىڭ ساعى سىنبادى. ولاردىڭ بويىنداعى وتانشىلدىق سەزىم، قولىنا قارۋ الىپ ساپقا تۇرعان كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرىنىڭ تىزە قوسقان بىرلىگى مەن ەرلىگى جەڭىس ساعاتىن جاقىنداتا ءتۇستى.
ءبىزدىڭ قازاقستاندا دا سوعىس وتى شارپىماعان شاڭىراق كەم دە كەم. ءجۇز مىڭداعان اتا - اكەلەرىمىز سوعىستىڭ العاشقى ساتىندە - اق مايدانعا اتتاندى. جاۋعا اتىلعان 10 وقتىڭ 9 - ى قازاقستاندا جاسالدى.
ءدال وسىناۋ جادىراڭقى ءجاي كۇنى،
بولسا داعى قاي عاسىردىڭ قاي جىلى
ۇلى وتانىم باسىمدى ءيىپ ءبىر مينۋت،
وسى قان مايداندا مەرت بولعان ەرلەردىڭ رۋحىنا، بۇگىن ارامىزدا اسقار تاۋداي بولىپ جۇرگەن اتالارىمىزعا باسىمىزدى ءيىپ تاعزىم ەتەيىك.
1 مينۋت ۇنسىزدىك. (مۋزىكا)

2 - جۇرگىزۋشى: حالقىمىزدىڭ اتى اڭىزعا اينالعان قاھارمان ۇلى باۋىرجان مومىشۇلىنا ارنالعان ەسكە الۋ كەشىن اشىق دەپ جاريالايمىز.
(وقۋشىلار بي بيلەيدى)

1 - جۇرگىزۋشى: باۋىرجان مومىش ۇلى - ەلى ءۇشىن ەرەن ەرلىك جاساعان، ونەگەلى ۇرپاققا ۇلگى بولىپ قالعان ۇلى تۇلعا، 1941 - 1945 جىلى سوعىستا قاھارماندىعى مەن قايسارلىعى، اسكەري باسشىلىقتاعى شەبەرلىگىمەن ايگىلەنىپ، اتاق - داڭقى مايدانعا، بۇكىل ەلگە تاراعان. باتىر ەرلىگى جايلى ءبىرىنشى بولىپ بەلگىلى جازۋشى الەكساندر بەك «ۆولوكولامسكوە شوسسە» پوۆەسىن جازدى. باۋىرجان مومىش ۇلى تۋرالى جازىلعان جانە باتىردىڭ ءوزى جازعان كىتاپتار بار. قازاقتىڭ قايسار ۇلىن الەم تانيدى.

ءان: « وفيسەرى»
1 - وقۋشى: ب. مومىش ۇلى 1910 جىلى 24 - جەلتوقساندا جامبىل وبلىسى، جۋالى اۋدانىنداعى كولباستاۋ اۋىلىندا قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى - مومىش. شەشەسى - ءرازيا. اكەسى جانى جومارت، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ كىسى. وتباسىلارىندا 4 قىزدان كەيىن اكەسى مومىش 50 - ءدى ەڭسەرگەن شاعىندا باۋىرجان دۇنيەگە كەلىپتى. ءتاۋىرجان دەگەن ءىنىسى ءبىر جاسىندا قايتىس بوپ كەتكەن. اكەسىنەن ازداپ حات تانىعان باۋىرجان كورشى ەۆگەنيەۆكا اۋىلىنداعى ورىس مەكتەبىندە 1جىل وقىپ، كەلەسى جىلى جامبىل قالاسىنا كەلىپ، اسا ينتەرناتىندا ءۇش جىل وقىپ، باستاۋىش مەكتەپتى ءتامامدادى. 1921 جىلى شىمكەنتتەگى جەتى جىلدىق مەكتەپكە ءتۇسىپ، 1928 جىلى بىتىرەدى. جيىرما جاستان ءسال اسقان كەزدە ول مىندەتتى اسكەري قىزمەتكە شاقىرىلىپ، ءوزىنىڭ بۇكىل بولاشاعىن قىزىل ارميامەن ماڭگىلىككە بايلانىستىرادى.
(سوعىس باستالدى مۋزىكا)

2 - وقۋشى: 1941 جىلى ۇلى وتان سوعىسى باستالدى. قانشاما كەڭەس ادامى سول سوعىستا مەرت بولدى.
(«سوعىستان قايتقان سولداتتار» ءانى ورىندالادى). كورىنىس

1 - جۇرگىزۋشى: باۋىرجان اتامىز سۇراپىل سوعىستىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن قاتىستى. ول لەيتەنانت شەنىنەن باستاپ، پولكوۆنيك اتاعىنا دەيىن كوتەرىلدى، ۆزۆود، باتالون، پولك جانە ديۆيزيا باسقاردى.

2 - جۇرگىزۋشى: سوعىس - ادامزات ءومىرىنىڭ ۇلى تراگەدياسى. سوعىس - ادام جانىن قينايتىن ەڭ اۋىر، ەڭ اششى ازاپ. وسى سوعىستا كەڭەس وداعىنىڭ ميلليونداعان ادامى بولدى.

3 - وقۋشى: مازاسىز سول كۇندەردە باۋىرجان مومىش ۇلى باسقارعان بولىمشەلەردىڭ جاۋ شابۋىلىن قايتارىپ كورسەتكەن ەرلىكتەرى از ەمەس. ونىڭ باتىرلىعىمەن كوزگە تۇسكەنى دە وسى تۇس. 1941 جىلى موسكۆا تۇبىندە 27 رەت ءساتتى شايقاس جۇرگىزدى.
باتىردىڭ 207 رەت ۇرىسقا قاتىسىپ، 5 رەت ءولىمنىڭ قۇرساۋىندا قالعانى، 2 رەت ءولىمشى بولىپ جارالانعانى تۋرالى «اقيقات پەن اڭىز» كىتابىندا جازىلعان.

4 - وقۋشى: 1955 جىلى ارميامەن قوشتاستى. 11 اي قىزىلاسكەر، 14 اي ۆزۆود كومانديرى، 9 اي اتقىشتار پولك شتابىنىڭ باستىعىنىڭ ورىنباسارى، 6 اي رەسپۋبليكالىق اسكەري كوميسسيانىڭ اعا نۇسقاۋشىسى، 5 اي باتالون ورىنباسارى، 8 اي اتقىشتار پولكىنىڭ كومانديرى، 3 اي ديۆيزيا كومانديرىنىڭ ورىنباسارى، 6 اي ديۆيزيا كومانديرى، 5 جىل اسكەري اكادەميادا اسكەري پروفەسسور بولدى.

1 - جۇرگىزۋشى: باتىردىڭ جىر داپتەرىنەن. وقيتىن 7 - سىنىپ وقۋشىسى سەنبييەۆ يسلامبەك (سلايد)
تۋعان جەرىم مىڭبۇلاق، ارنالى اقساي،
ىشسەم سۋى تاتيدى شەكەر بالداي.
قىزعالداق، قالىڭ ەگىس، كوك جوڭىشقا،
سەنەن ارتىق جەر، شىركىن، وتەر قانداي؟
كوكوراي شالعىن، كەڭ ولكەم، جەرىڭ ءدامدى،
جازىڭ سالقىن، جايلاۋىڭ مالعا جايلى.
ساعىنىپ الىس جەردەن كەلگەنىمدە،
كوزىم تويىپ كوركىڭە مەيىرىم قاندى.
مەن كىم ەدىم، مەن ەدىم،
مەن دە مىڭنىڭ ءبىرى ەدىم،
قىزىقپاي باققا، اتاققا،
ادال ەڭبەك ۇلى ەدىم.
قىزمەت ەتكەن حالىققا،
اق نيەت مىڭنىڭ ءبىرى ەدىم.
اتاقسىز سولداتتىڭ ءبىرى ەدىم.
اتا ارۋاعى قولادى
ادال ەڭبەك ەتكەن سوڭ.
پانفيلوۆتان باتا الدىم
جاۋ قاھارىن توككەن سوڭ.
ارتىما ەردى مىڭ سولدات،
تاعدىرىن ماعان تاپسىرىپ،
رۋزاعا جەتكەن سوڭ
ەل ۇلدارى مىڭ سولدات
بەلۋاردان قان كەشىپ،
سىنعا ءتۇستى بەكىنىپ،
وتقا ءتۇسىپ، سۋ كەشىپ،
جۇزدەن اسا سوعىستا،
بەس - التى رەت قورشاۋدا،
بال ورنىنا ۋ ءىشىپ.
قان مايداندا حالىق ءۇشىن
نامىس تۋىن كوتەردىك.
كورىنىس.
(مۋزىكا ويناپ تۇرادى. ورتاعا باۋىرجان مومىش ۇلى شىعادى).

استانا قالاسى، №53 مەكتەپ - ليسەيىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
توكجۋمانوۆا مەرۋەرت سايلاۋبەك قىزى