الاياقتاردان ساق بولىڭىز: ەلىمىزدەگى احۋال قانداي؟
سوڭعى ۋاقىتتا قوعامداعى ازاماتتاردىڭ الاياقتارعا الدانىپ، قوماقتى قاراجاتىنان ايىرىلىپ قالىپ جاتقان جاعدايلارى ءجيى كەزدەسەدى. وڭاي ولجاعا كەنەلىپ، ماتەريالدىق جاعدايىن جاقسارتۋعا اسىققاندار اياعىندا سان سوعىپ قالىپ جاتادى. وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلارعا قانداي توسقاۋىل قويا الامىز؟
سوڭعى جىلدىڭ مالىمەتتەرىنە كوز جۇگىرتسەك الاياقتىق قىزمەت تۇرلەرى جيىلەپ كەتكەندىگىن بايقاۋعا بولادى. كۇندەلىكتى ومىردە ۇيالى تەلەفونىمىزعا ءارتۇرلى حابارلامالار مەن نومەرلەردەن قوڭىراۋ شالىپ جاتادى. قاراپايىم حالىقتىڭ كەيبىر بولىگى بۇل ادىستەردىڭ الاياقتاردىڭ ىس-ارەكەتى ەكەنىن بىردەن اڭعارسا، كەيبىرۋى تۇزاققا ءتۇسىپ، شىعىنعا باتىپ جاتادى. جىل سايىن الاياقتىق ارەكەتتەردەن جەكە تۇلعالار، مەملەكەتتىك ۇيىمدار شامادان تىس كوپ قارجى جوعالتادى.
كوپ جاعدايدا الاياقتار ادامنىڭ جەكە نومەرىنە سمس حاتتار جىبەرىپ، بەلگىلى ءبىر ۇتىس ويىنىنان سىيلىق ۇتىپ العانىن، ول سىيلىققا قول جەتكىزۋ ءۇشىن اكتيۆاسيالىق كود ايتۋ كەرەك ەكەنىن نەمەسە قاراجات اۋدارۋ كەرەك ەكەنى جايلى حابارلايدى. ويىندا ەشقانداي كۇمانى جوق، سىيلىق ۇتىپ العانىنا قۋانعان ادامدار الاياقتاردىڭ الداۋىنا تەز تۇسەدى.
الاياقتىقتىڭ بۇنداي تۇرلەرى بۇرىننان كەلە جاتقانى جاسىرىن ەمەس. ءبىراق ءقازىر الاياقتار ترانسۇلتتىق توپتار قۇرىپ، جاعدايدى مۇلدەم ۋشىقتىرۋدا. ەلىمىزدىڭ ءارتۇرلى وڭىرلەرىندە الاياقتاردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ، بار جيعان قاراجاتىنان ايىرىلىپ، سان سوعىپ قالىپ جاتقاندار وكىنىشكە وراي ارتۋدا. مەملەكەت تاراپىنان كۇدىكتى حابارلامالارعا جاۋاپ بەرمەۋگە، نازار اۋدارماۋعا كەڭەس بەرىلسە دە، ازىرگە وڭ ناتيجە بەرىپ جاتقان جوق.
ەلىمىزدەگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان كۇندەلىكتى قانشاما ادامنىڭ جيعان-تەرگەن اقشاسىنان ايىرىلىپ قالعانىن وقىپ، كورىپ جاتامىز. وڭاي ولجا كوزدەگەندەر وزدەرىن الەۋمەتتىك، زەينەتاقى جانە كوممۋنالدىق مەكەمەلەر وكىلدەرى رەتىندە تانىستىرىپ، ارزان باعادا ازىق تۇلىك جانە باسقا دا قاجەتتى زاتتار الۋعا ۇسىنىس جاساپ، ازاماتتاردىڭ سەنىمىنە كىرىپ، ارباۋىنا تۇسىرۋدە. كوپ جاعدايدا، الاياقتار قارت كىسىلەردى، قارجىلىق كومەككە مۇقتاج ازاماتتاردى تاڭداپ، ولارعا باسپانا الۋعا كومەكتەسەمىن، از پايىزدىق مولشەرمەن نەسيە الىپ بەرەمىن دەگەن جەلەۋمەن الدايدى.
سونداي-اق ءقازىر عالامتور جەلىسىندەگى الاياقتىق قىلمىستار دا ءوسىپ وتىر. الاياقتار الەۋمەتتىك جەلىلەردە تۇرمىستىق زاتتاردى ساتۋ-جەتكىزۋ پاراقشالارىن اشىپ، الدىن الا اقشاسىن ءتيىستى ەسەپ-شوتقا اۋدارتىپ الادى، تاپسىرىس بەرۋشىنىڭ جەكە مالىمەتتەرى ارقىلى سىرتتاي ونلاين نەسيە راسىمدەيتىندەر دە بار.
«WhatsApp» جەلىسىندە پايىزدىق مولشەرمەن ۇستەماقىنى كوبەيتۋ سەكىلدى سمس حابارلامالارعا الدانىپ، كورسەتىلگەن ەسەپ-شوتتارعا اقشا اۋداراتىندار بار. بۇل الاياقتىڭ الپىس ايلاسىنىڭ ءبىرى.
مىسالى، KAZ Minerals، قازاقمىس، قازمۇنايگاز كومپانيالارىنىڭ بىرەگەي ينۆەستيسيالىق جوبالارى، ول جوبالار تۋرالى اقپاراتتى الاياقتار تانىمال الەۋمەتتىك جەلىلەرگە تاراتادى. الاياقتار پايدالانۋشىلارعا «باستاپقى ينۆەستيسياسى 53 مىڭ تەڭگە، 4 اپتاعى كىرىسى 890 مىڭ تەڭگەگە دەيىن» دەپ ۋادە بەرىپ، مۇناي-گاز جانە مىس وندىرەتىن كومپانيالاردىڭ كومانداسىنا قوسىلۋعا شاقىرادى. پلاتفورماعا كىرۋ ءۇشىن فيشينگ سايتتا ساۋالنامادان ءوتۋ قاجەت، وندا ءوز دەرەكتەرىڭىزدى: ءاتى-جونىڭىزدى، ەلەكتروندىق مەكەنجايىڭىزدى جانە تەلەفون ءنومىرىڭىزدى قالدىرۋ قاجەت. الەۋمەتتىك ينجەنەرلەرگە ادامنىڭ ۇزاق ۋاقىت ويلانعانى قاجەت ەمەس، سوندىقتان ولار ءوز جازبالارىندا پلاتفورماعا تىركەلۋ جاقىندا اياقتالاتىنىن حابارلايدى.
الاياقتاردىڭ ءجيى قولداناتىن تاعى ءبىر «سۇيىكتى» امالى – وزدەرىن بانك قىزمەتكەرلەرى رەتىندە تانىستىرۋ. ولار ءوز قۇرباندارىنا قوڭىراۋ شالىپ، شوتىنا شابۋىل جاسالعانىن حابارلايدى. سول سەبەپتەن، تەكسەرۋ جۇرگىزگەن كەيىپ تانىتىپ، ازاماتتاردىڭ جەكە دەرەگىن، ولاردىڭ شوتىندا ساقتالعان قارجىنىڭ سوماسىن ءبىلىپ الادى. وسىلايشا سەنىمگە كىرىپ، تەلەفونعا كەلەتىن قۇپيا كودتى جىبەرۋدى سۇرايدى.
بەيقامدىققا بوي الدىرىپ، اڭعالدىققا ۇرىنعان ادامداردى ينتەرنەتتەگى الاياقتار يىرىمىنە تارتىپ بارادى. ارام ويلىلاردىڭ ارباۋىنا تۇسكەن اڭعال جاندار اقشاسىنان ايىرىلىپ، قارىزعا بەلشەسىنەن باتسا دا بۇدان ساباق الار ەمەس. ولاردىڭ اراسىندا الاياقتارعا بىرنەشە رەت الداناتىنى بار. ال ادامداردىڭ سەنگىشتىگىن ءساتتى پايدالاناتىن الاياقتار الدىن الا قۇرىلعان جوسپارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن وزگە قالالار مەن ەلدەردى تاڭدايتىنى بەلگىلى.
ديانا امانعالييەۆا تولەگەن قىزى
You Might Also Like
-
جۋرناليست ماماندىعى – قيىندىعى مەن قىزىعى مول، جان-جاقتى بىلىمدىلىكتى تالاپ ەتەتىن جاۋاپتى سالا. ءوز شىعارماشىلىعى ارقىلى قوعامعا دا، ادامعا دا قىزمەت ەتەتىن، ەشقاشان قاتەلەسۋگە بولمايتىن، قاش...
