InfoHub Logo

ءبىر كۇنى الدار كوسە بايلارعا اشۋلانىپ، ولاردى مۇقاتۋ ءۇشىن ءبىر بايدىڭ اۋلىنا كەلەدى. كۇن باتىپ كەتكەن مەزگىل بولسا كەرەك، باي قوزىلاردى قويدان بولگەلى جاتىر ەكەن دەيدى. باي كۇرجىڭدەپ، ءبىر سەمىز قويدى قوزىسىن ەرتىپ، شەتكەرەك كوگەنگە كوگەندەۋگە اپارا جاتىر ەكەن.

كوسەكەڭ ارتىنان بارىپ، قويدىڭ قوزىسىن الىپ، قالا بەرەدى. باي كوگەن باسىنا بارسا، قويدىڭ قوزىسى جوق، ونى ىزدەپ، كەرى جۇگىرىپ كەتەدى. وسى كەزدە قانى قايناپ تۇرعان كوسەكەڭ سەمىز قويدى كوگەننەن بوساتىپ جىبەرىپ، جەتەكتەي، تاسامەن تايىپ تۇرعان ەكەن دەيدى.

باي قايتا ورالىپ كەلسە، قويى ورنىندا جوق، كىمنەن كورەرىن بىلمەي، ساقالىن جۇلادى.

الدار كوسە قويدى ۇيىنە اكەلىپ سويىپ، ەتىن جەپ، ەكى-ۇش كۇن وتكەن سوڭ الگى بايدىڭ اۋلىنا تاعى بارادى. كەشتە بارعان سوڭ كەتە الماي، كوسە بايدىڭ ۇيىنە تۇنەيدى. ءتۇن ورتاسى اۋعاندا باي شىرت ۇيقىدا جاتقاندا الدار كوسە ايقايلاپ، وكىرىپ:

— ويباي، التىندى ۇرىلار اكەتتى، — دەپ، تۇرا كەلەدى. باي جالما-جان جارىق جاعىپ جىبەرىپ، جاستىعىنىڭ استىنداعى قورجىنداعى التىندارىن تۇگەندەيدى دە:

— ءبارى تۇگەل عوي، — دەپ، قايتا توسەگىنە جاتادى.

التىننىڭ قاي جەردە جاسىرۋلى تۇرعانىن سەزگەن كوسە تاڭ اتۋعا جاقىن بايدىڭ ەسى كەتىپ ۇيىقتاپ جاتقان كەزىندە بايدىڭ التىنىن جاستىعى استىنان قورجىنىمەن سۋىرىپ الىپ، سىرتقا شىعادى دا، باي ءۇيىنىڭ سىقىرلاۋىق ەسىگىن سىرتىنان بايلاپ كەتەدى.

باي تاڭ اتقان سوڭ التىنىن جوقتاپ، جان-جاققا ىزدەۋ سالادى. ەشكىم بىلمەيدى. ال بايدىڭ ءوزى دە تۇندە كەلىپ قونعان قوناقتىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيدى.

كوسەكەڭ بۇل التىندى ورنالاستىرىپ، ەكىنشى بايدىڭ اۋلىنا بارعان ەكەن دەيدى. باي بازارعا بارىپ، مال سويىپ، ەتىن ساتىپ جاتىر ەكەن دەيدى. الدار كوسە قاساپشى بايدان ەت ساۋدالاپ، ءۇش قاداق ەت الماق بولادى. باي ەتتى شەگىپ، ۇستاتا بەرگەندە، كوسە وتكىر الماس پىشاقپەن بايدىڭ قولىن كەسىپ الادى. باي تاباندا ەسى اۋىپ، قۇلاپ تۇسەدى. ال، الدار كوسە ءبىر تاسالاۋ جەرمەن تايىپ كەتەدى.

الدار كوسە بايدىڭ قولىن قاپشىعىنا سالىپ، سول كۇنى تۇندە ۇيىقتاماستان كەسىلگەن قولدى الىپ، التىنىن العان بايدىڭ ۇيىنە كەلەدى. التىنى ۇرلانعان باي تاعى دا التىن ۇرلاۋعا ۇرىلار كەلەر دەپ، قىزىن كيىز ءۇيىنىڭ كىرە بەرىس بوساعاسىنا كۇزەتشى ەتىپ قويعان ەكەن دەيدى. الدار كوسە دە ىشىنەن كۇزەتشى بولار دەپ سەزىكتەنىپ، كيىز ءۇيدىڭ سىقىرلاۋىق ەسىگىن از اشىپ، كەسىپ اكەلگەن بايدىڭ قولىن ءۇيدىڭ ىشىنە ۇسىنادى. قىز وتكىر قىلىشىمەن قولدى «كەسىپ» تۇسەدى. الدار كوسە:

— ويباي، بيكەش، قولىمدى كەستىڭ عوي، — دەپ، باقىرادى دا، سىرتتاعى اتىنا مىنە، قاشا جونەلەدى.

بايدىڭ قىزى جارىق جاعىپ، ءۇيدىڭ كىرە بەرىسىندە قان-قان بولىپ، كەسىلىپ قالعان قولدى تاۋىپ، اكەسىن وياتىپ كورسەتەدى. باي ەرتەڭ ەلىنە جار شاشىپ، قولى كەسىلگەندى تاۋىپ اكەلگەنگە بايگە جاريالايدى. بايدىڭ شابارماندارى قولى كەسىلگەن ەت ساتقان بايدى تاۋىپ الىپ، اكەلەدى. ول باي:

— ويباي، ەت ساتىپ تۇرعان جەرىمنەن بىرەۋ قولىمدى كەسىپ اكەتتى، ءوزىم ولەرمەن حالىندە ءجۇرمىن، حانعا اپار، شەشسىن، — دەيدى. التىن يەسى:

— ۇرى سەنسىڭ، قىزىم وتىرىك كەسكەن جوق جانە دە سەنىكى، حانعا جاۋاپتى ءوزىم بەرەم، — دەپ، قاساپشى بايدى ولتىرگەن ەكەن دەيدى.

الدار كوسە كۇندەردە ءبىر كۇنى الىستاعى بوتەن ءبىر حاننىڭ ەلىنە بارادى. حاننىڭ ورداسىنىڭ اينالاسى كىلەڭ كۇزەتشى، باعۋشىلار ەكەن. كوسە وتىرىك دومبىراشى بولىپ، حاننىڭ ورداسىنا كىرىپ، بايقاتپاي جۇرەدى.

ءتۇن بولعان سوڭ الدار كوسە حاننىڭ التىنىن الىپ، ونى قاپشىققا سالىپ، حاننىڭ ات قوراسىنا اپارىپ، جاسىرىنادى. ات قورادان حاننىڭ قارا ارعىماعىن تاۋىپ، ونىڭ ءبىر جاعىن اق بالشىقپەن بوياپ، اعارتادى. ودان كەيىن ارعىماققا مىنە شابادى. كۇزەتشىلەر توقتاتا المايدى. حان التىنىنىڭ الىنعانىن سەزىپ، كۇزەتشىلەردى شاقىرىپ، قانداي ات مىنگەن ادام كەتكەنىن سۇرايدى. حان ورداسىنىڭ قاقپاسىنىڭ وڭ جاعىندا تۇرعاندار:

— قارا ات مىنگەن كىسى كەتتى، — دەيدى.

قاقپانىڭ سول جاعىنداعى كۇزەتشىلەر:

— اق ات مىنگەن كىسى كەتتى، — دەيدى.

حان قاتتى كەيىپ، ۋازىرلەرىنە:

— مىنا كۇزەتشىلەردى ولتىرىڭدەر، ءبىر جاعى قارا، ءبىر جاعى اق ات بولمايدى، مەنى مازاق ەتىپ تۇر. وزدەرى ۇرلاپ ءجۇر، — دەيدى.

كوسەكەڭ:

— التىن دا ولجا، ات تا ولجا، — دەپ، ەلىنە بارىپ، قارا ارعىماقتى سويىپ، ەتىنە تويىپ، التىنعا كەرەگىن العان ەكەن دەيدى.

---