InfoHub Logo

وگىزدەردى ايداپ كەلە جاتسا، قوي باققان ءبىر تازشاعا جولىعادى. امانداسىپ، ول-پۇل دەپ وتىرىپ، تورسىعىنداعى ايراننان ءىشىپ، ءشولىن قاندىرادى.

— وسىنى الداپ، قويىن ايداپ كەتسەم، — دەيدى ىشىنەن الدار. «قالاي الدايمىن؟» دەپ وتىرىپ، قويشىنىڭ سامايىنا كوزى تۇسەدى. ءۇرپيىپ سامايىنان شىعىپ تۇرعان شاشىن كورىپ، تاز ەكەنىن بىلەدى. «ەندى جايىڭدى تاپتىم»، — دەيدى ىشىنەن.

— قوي باققان دەگەن ازاپ قوي. مەن دە تالاي قوي باققانمىن، — دەپ، الدەكەڭ ۇلكەن كەڭەسكە تۇسەدى — قوي باعۋدان كورگەن ءبىر ازابىم سول، شاڭىراقتا، ازاپتا ءجۇرىپ، سار قوتىر تاز بولعانمىن. تازشا دەگەن ات قانداي جامان! قۇتىلا الماي جۇرگەندە، ءتاڭىر جارىلعاعىر، ءبىر ەمشىنىڭ ەمدەپ جازعانى، — دەيدى.

— ول قانداي ەم ىستەپ ەدى، — دەپ، قويشى شاپ ەتە تۇسەدى.

«ەندى قارماققا ءىلىندىڭ بە؟» — دەيدى دە ىشىنەن، قالاي ەمدەگەنىن ايتادى.

— ءبىر كۇنى قويىمدى جايىپ وتىر ەدىم. موينىندا دورباسى بار ءبىر ادام كەلدى. كەلىپ وتىرىپ، باسىمنىڭ تاز ەكەنىن كورىپ: «سورلى، ولەسىڭ عوي، ەمدەتپەيسىڭ بە؟» — دەيدى. مەن ەم تابا الماي جۇرگەنىمدى ايتتىم.

— ەم تابا المادى دەگەن نە؟ مەن-اق ەمدەپ بەرەيىن، — دەدى. «ەمدەڭىز»، — دەپ، جابىسا كەتتىم.

— ءبىراق، بايدىڭ كوپ قويىن ايايسىڭ با، قاسقىر جەدى دەرسىڭ. بىرەۋىن سوي. ءارى ەتىنە تويالىق، ءارى باسىڭدى جازالىق. «باسىڭدى جازۋ ءۇشىن قۇيرىعى مەن ءىش مايى كەرەك»، — دەدى. ءبىر قويدىڭ نەسىن ايايىن، سول جەردە سويدىم دا، ءارى ەتىن اسىپ، ەتكە تويدىق، ءارى قۇيرىعى مەن ىشكى مايىن باسىما تارتىپ، تازىمدى جازىپ الدىم. سول ەمشىدەن ۇيرەنىپ، باستارى تاز اۋىلداس بالالار بار ەدى، سولاردىڭ ءبارىن ەمدەپ جازدىم… قوي، ويباي، اڭگىمە ايتام دەپ، جولىمنان قالدىم. ەندى جۇرەيىن، — دەپ، الدار تۇرا كەلەدى.

— ويباي، اعاتاي، مەنىڭ باسىمدى دا ەمدەپ كەت، — دەپ، تازشا جابىسا كەتەدى.

— ويباي-اۋ، سەن دە تاز با ەدىڭ؟ مانادان بەرى ايتسايشى! وندا ەمدەيىن، — دەيدى.

تازشا قويدان تاڭداپ ءجۇرىپ، ءبىر سەمىز قويدى ۇستاپ، الىپ كەلىپ، ۇرىپ، سويادى. ەتىن اسادى. ەتكە تويىپ الىپ:

— ال، ەمىڭدى ىستە، — دەيدى.

— ەمىمدى ىستەيىن، ءبىراق، سەن شارتىمدى ورىندا، ايتپەسە، جازا المايسىڭ،—دەيدى الدار.

— ورىندايمىن، — دەيدى تازشا.

— ورىنداساڭ، قۇيرىق پەن شاربى مايدى باسىڭا ورايمىن. سەن ىقتاۋ جەردە ءبىر كۇن، ءبىر ءتۇن قيمىلداماستان، كوزىڭدى اشپاستان جاتاسىڭ. سودان كەيىن تازىڭنان تۇك تە قالمايدى. وعان دەيىن قويىڭدى مەن جايا تۇرامىن، — دەيدى.

— جارايدى، — دەيدى تازشا.

الدار قويشىنىڭ باسىنا قۇيرىق پەن شاربى مايدى وراپ، ءبىر اپانداۋ جەرگە اپارىپ، جاتقىزادى.

— ال، قىبىر ەتپە. ماي ابدەن سورىپ السىن، — دەپ، جاتقىزىپ تاستايدى. سويتەدى دە، ءجۇز وگىزگە قوسىپ الىپ، قويدى دا ايداپ جۇرە بەرەدى.

قويشى باسىنىڭ تازىن مايعا سورعىزىپ جاتا تۇرسىن، ەندى كەتپەن كۇتىپ قالعان كەرۋەنگە كەلەلىك.

«الداردى كەتپەن اكەلەدى» دەپ، كەرۋەنشىلەر ءانى جاتادى، ءمىنى جاتادى. ءبىر كۇن وتەدى، ەكى كۇن وتەدى، ءۇش كۇن وتەدى.

— ءاي، وسى قۋ الداعان بولار، — دەيدى.

بىرەۋى بارىپ قاراسا، وگىز تۇگەل دانەڭە جوق، ءبارى دە اشەيىن شانشىلعان قۇيرىق، «ۇرعان ەكەن!» — دەيدى. ەندى ءبارى جينالىپ، كۇشىنە ماقتانعان كەرۋەنباسىن جاتىپ كەلىپ مازاقتايدى.

— اپىر-اۋ، بۇل نە دەگەن كۇش! قۇيرىقتى ناعىپ كوتەرگەن؟! — دەيدى بىرەۋى.

— اپىر-اي دەيسىڭ! باتپاق قالاي بىرگە قوپارىلماعانى! — دەيدى ەكىنشى بىرەۋى.

— ونى ايتاسىڭ-اۋ! جەر ناعىپ دىرىلدەمەگەن دەسەيشى! — دەيدى ءۇشىنشىسى.

— دىرىلدەمەگەنى نەسى! «ءاۋپ» دەپ، قۇيرىقتى تارتىپ كەلىپ كەتكەندە، جەر تەڭسەلىپ، كوكتەگى كۇن دومالاپ بارىپ، ازار قالعان جوق پا؟ — دەيدى ەندى بىرەۋى.

— ءاجۇز-ماجۇز شىعادى دەيتىن ەدى. تاۋدى تاۋعا سوعادى دەيتىن ەدى. وسى سول ءماجۇزىڭ…. — دەپ، ەندى بىرەۋى كەلەكەلەپ كەلە جاتقاندا، كەرۋەنباسى ۇشىپ تۇرىپ:

— توقتاتىڭدار ەندى، بىردەڭە كورەيىن دەمەسەڭدەر! سول قۋدى تاۋىپ الىپ، قۇيرىعىنا تاڭبا باسىپ، قۇل قىلماسام، جەر ۇستىندە جۇرمەيىن، — دەپ، تۇرا كولىكتەرىن جەكتىرەدى.

— ايتامىز عوي! وسىدا ءبىر كۇش بار، — دەپ، كەرۋەنشىلەر سىقاقتايدى.

كەرۋەنشىلەر كۇن ءجۇرىپ، ءتۇن ءجۇرىپ، الداردى ىزدەيدى. الداردىڭ كەتكەن جولىمەن كەلە جاتسا، باسىنا شاربى وراپ، اپاندا جاتقان بىرەۋگە كەزدەسەدى. «ءداۋ دە بولسا، وسى بولار»، — دەسەدى.

— تۇر! — دەپ ايقايلايدى. قويشى تۇرمايدى. بىرەۋى كەلىپ، تەۋىپ قالادى، وعان دا تۇرمايدى.

«مىناۋ ولگەن ادام ەكەن»، — دەپ، باسىنداعى مايىن جۇلىپ السا، ءبىر تازشا. ءولۋى بىلاي تۇرسىن، بەتىنە ماي ءسىڭىپ، نارتتاي بولىپ العان.

— نە عىلىپ جاتىرسىڭ؟

— ەمدەلىپ جاتىرمىن.

— نەدەن؟

— تازىمنان.

— قۇيرىق پەن شاربىدان ەمدەلۋگە بولادى دەپ كىم ايتتى؟

— ار جاقتارىڭداعى قوي جايىپ جۇرگەن ادام ايتتى.

— قايداعى قوي جايىپ جۇرگەن ادام؟

— ار جاقتارىڭداعى.

— ار جاعىڭ قايسى؟

— ە، ار جاقتارىڭدا قوي جاتقان جوق پا؟

— قوي، تۇگە، شايتان دا جوق.

— قويشى، ءاي! — دەپ، تازشا ۇشىپ تۇرادى. «ءوزىڭ قويشى»، — دەپ، كەرۋەنشىلەر كۇلىسەدى.

تازشا قاراسا، قوي تۇگىل، دانەڭە دە جوق. الداردىڭ الداپ كەتكەنىن ەندى بىلەدى. «ەندى باي ولتىرەدى» دەپ، ەڭىرەپ، وتىرا كەتەدى.

— سەن جىلاۋىڭدى قوي. بىرەۋ الداپ، ءجۇز وگىزىمىزدى ايداپ كەتتى. سونى قۋىپ، ىزدەپ كەلەمىز. بىزگە ەر، سەن دە تابارسىڭ، — دەيدى كەرۋەنباسى.

— ويباي، ءجۇز وگىز ايداعان تاپ — سول، — دەيدى تاز.

— ە، ولاي بولسا، ءبىزدى الداعان قۋ سەنى دە الداعان ەكەن. جوعىمىز ءبىر جەردە ەكەن. ءجۇر، ىزدەلىك، — دەيدى.

— جارايدى، — دەپ، تازشا بۇلارعا قوسىلىپ، الداردى بىرلەسىپ ىزدەيدى.

كەرۋەنشىلەر مەن تازشا الداردى ايلاپ، جىلداپ ىزدەيدى. بارماعان، سۇراستىرماعان جەرلەرى قالمايدى. اقىرىندا، الداردىڭ اۋىلى قايدا ەكەنىن بىلەدى.

كەرۋەنشىلەر مەن تازشانىڭ تىنباستان ىزدەپ جۇرگەنىن ءبىر كۇنى الدار دا ەسىتەدى. «ەندى نە امال قىلدىم؟» دەپ، ويلاپ-ويلاپ، اقىرى، امالىن تابادى. ءبىر كۇنى ەلىندەگى قاريالارىن جيىپ، الدار ساداقا بەرىپ:

— ال، ەلدىڭ جاقسىلارى، كاريەلەرى! بارماعان جەرىم جوق، باسپاعان تاۋىم جوق. سونشاما ەل كەزىپ ءجۇرىپ، ىستەگەن جاقسىلىعىم دا بولار، جاماندىعىم دا بولار. ەندى بۇگىنگى كۇن ءتاۋباعا كەلىپ، وتكەندەگىدەن بەزىپ وتىرمىن. ءومىرىمنىڭ ۇزاق ەمەستىگى وزىمە ايان بولىپ ءجۇر. سول سەبەپتەن سىزدەردەن پاتيقا الۋ ءۇشىن، سونىمەن بىرگە كوزىمنىڭ تىرىسىندە ءقابىرىمدى تۇرعىزۋ ءۇشىن شاقىرىپ وتىرمىن، —دەيدى.

كوپشىلىك «ءاۋمين» دەپ، پاتيقا قىلىپ، ساداقا ەتىن جەپ، الداردىڭ ءقابىرىن تۇرعىزىسۋعا كىرىسەدى.

— الداردىڭ ءتىرى وتىرىپ، مولاسىن سالعىزعانى — ءتاۋباعا شىن كەلگەنى ەكەن، — دەسەدى.

---