الىپ قارا قۇس
باياعىدا كەمپىر مەن شال مال باعىپتى. توعىز ۇلى بىرىنەن سوڭ ءبىرى ەس بىلە باستاعاندا شەتىنەي بەرەدى ەكەن. ونىنشى ۇلى دۇنيەگە كەلگەندە، شىلدەحانانىڭ ۇستىنە قۇدايى قوناق كەلىپ قونىپتى. قوناق كەتەرىندە:
— ءسىزدىڭ بالالارىڭىزدىڭ يەسى الىپ قارا قۇس. سول يەسىنە جەتپەي، تىل-كوزدەن ولەدى ەكەن. بۇل اۋىلدان جىراققا كەتىڭدەر. ۇلىڭىز ەر جەتكەن سوڭ ورالاسىزدار، — دەيدى.
كەتكەن سوڭ «قوناق — قىدىر، ايتقانى ءجون بولار» دەپ كەمپىر مەن شال ءبىر تۇندە كوشىپ، ءبىر توعايدىڭ شەتىنە بارىپ ۇيلەرىن تىگىپ، سوندا ءومىر سۇرە باستايدى. بالا ءۇش-تورت جاسقا كەلەدى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە شال اڭعا شىعىپ، جەبەسىنە ەش نارسە ىلىنبەي ارىپ-اشىپ قايتىپ كەلە جاتسا، اسپاننان ءبىر الىپ قارا قۇس كورىنەدى. تىرناعىنا قىستىرعان قىزارعانى بار. مۇنى كورىپ شال:
— ءداۋ دە بولسا، سەن ەلىكتىڭ لاعىن اكەتىپ بارا جاتسىڭ عوي، — دەپ كوزدەپ تۇرىپ ءۇش مارتە اتادى. سوندا قۇس قالىقتاپ بارىپ ۇلكەن داريانىڭ ار جاعىنا قۇلايدى. شال ولجاعا كەنەلدىم دەپ ماساتتانىپ، سال جاساپ داريانىڭ ار جاعىنا ارەڭ ءوتىپ، قۇسقا جەتىپ بارسا، قاسىندا سۇلاپ ءوزىنىڭ بالاسى جاتادى. تاسقا ۇرىلعان الىپ قارا قۇستا جان جوق.
شال جىلاپ-ەڭىرەپ، ەتەگى جاسقا تولىپ وتىرعاندا، قۇسقا جان دا، ءتىل دە ءبىتىپتى:
— ەي، اڭشى، سەنىڭ ۇلدارىڭنىڭ كوكتەگى يەسى مەن ەدىم. توعىز ۇلىڭدى ەلىڭ ءولتىردى. سوڭعى ۇلىڭدى ءوزىڭ ءولتىردىڭ. مەن ونى اداسىپ كەلە جاتقان جەرىنەن الىپ كەلە جاتىر ەم. سەن ونى كوكتەگى يەسىنەن ايىردىڭ، — دەپ ولەدى.
سوندا بارىپ شالدىڭ ەسىنە باياعى قۇدايى قوناقتىڭ ءسوزى تۇسەدى دە، بارماعىن تىستەيدى. بالاسىن شەكپەنىنە وراپ ۇيىنە ورالادى. ۇيىندە بايبىشەسى جوق ەكەن. بالانى كۇندەگى جاتاتىن ورنىنا جاتقىزىپ قويىپ، دومبىراسىن قولىنا الىپ، تەرىس بۇراپ وتىرعاندا كەمپىرى كىرىپ كەلەدى:
— وي، قۇداي-اي، اسپاننان الىپ قارا قۇس كورىپ، بالاما بىردەڭە بولدى ما دەپ وكپەمدى قولىما الىپ جۇگىرىپ كەلمەيمىن بە؟ سەن ناعىپ قاباعىڭدى ءتۇيىپ وتىرسىڭ؟ «تاڭعى ءناسىپ تاڭىردەن»، «ولمەگەنگە ءولى بالىق جولىعار». ەلدەن، جۇرتتان اينالايىن، سالەمدەمە بەرىپ جىبەردى، — دەگەندە، شال «بالاڭ ءولدى، بايبىشە» دەپ ەستىرتۋ كۇيىن تارتقان ەكەن.
كۇيدى تىڭداپ بولا بەرە كەمپىرى:
— ءاي، شال، سەن مۇنداي كۇيدى تارتپاۋشى ەدىڭ. مىناۋىڭ سۋىق حابار ايتىپ تۇر عوي، — دەپ، جۇگىرىپ بارىپ شالدىڭ شەكپەنىن كوتەرىپ قالعاندا، ۇزىننان تۇسكەن ۇلى سۇلىق جاتىر ەكەن. سوندا قارعاپ-سىلەپ، شالدىڭ دومبىراسىن قولىنان جۇلىپ الىپ، «قۇلىنىم!»، «قۇلىنىم!» دەپ زارلاپ، سولقىلداپ، وكسىپ كۇي تارتا جونەلەدى...
... كەمپىردىڭ كۇيى تىم زارلى، ءزارلى، اششى بولىپ، شال دا شىداي الماي دومبىرانى قولىنا قايىرا الىپ، «ويباي، بوتام!» دەپ ەگىلە تارتادى دا، سوڭىنان «جىلاما، قاتىن، جىلاما» دەپ جۇباتۋ كۇيىن شەرتەدى.
... ءسويتىپ، كەمپىر مەن شال بالانىڭ ولىگىن كوتەرىپ ەلگە ورالىپتى.
(ەسكەرتۋ: تاعى ءبىر نۇسقاسىندا كۇي سوڭىندا بالا ءتىرىلىپ، كوزىن اشىپ الىپتى، — دەلىنەدى.)
You Might Also Like
-
ەرتەدە، قىلىشىنان قان تامعان قاھارلى حاننىڭ جالعىز قىزى بويجەتكەندە ءبىر كەدەي جىگىتكە عاشىق بولىپ، كوڭىل قوسىپ جۇرەدى ەكەن. مۇنى ءبىلىپ قويعان حان جىگىتتى دارعا استىرادى. جىگىت ولگەننەن كەيىن قىز مە...
-
ءبىر قويشى ءبىر بايدىڭ قويىن تالاي جىل باعىپ، تىشقاق لاعىن دا يت-قۇسقا بەرمەپتى.
