الماتىدا «توقتاعالي جانگەلدين» كىتابى جارىققا شىقتى
الماتىدا ق ر پرەزيدەنتى مۇراعاتىندا قوعام قايراتكەرى، عالىم، جازۋشى توقتاعالي جانگەلديننىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋىنا وراي تاريحي قۇجاتتار كورمەسىنىڭ اشىلۋى جانە دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسى ءوتتى، دەپ قازاقپارات حابارلايدى.
وتىرىستا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى باسپاسىنان «ونەگەلى ءومىر» سەرياسىمەن جارىققا شىققان «توقتاعالي جانگەلدين» كىتابىنىڭ تۇساۋى كەسىلىپ، وقىرمان قاۋىمعا جول تارتتى.
شارانى باستاپ، ءسوز سويلەگەن پرەزيدەنت مۇراعاتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى قايرات ءالىمعازينوۆ توقتاعالي جانگەلديننىڭ جەكە مۇراعات قورى ەڭ ءبىرىنشى بولىپ تاپسىرىلعانىن اتاپ ايتتى. ەندى ونىڭ قولجازباسى مەن كۇندەلىگى كىتاپ بولىپ باسىلىپ وتىرعانىن جەتكىزدى. جيىنعا قاتىسقان ي.ۆ.پانفيلوۆتىڭ نەمەرەسى الۋا بايقاداموۆا ارداگەرلەردىڭ ەرلىك تاريحىن ۇلىقتاۋ ارقىلى جاس ۇرپاققا تاريحتى تانىتۋ قاجەتتىگىن ايتا كەتتى.
«جاقىندا پروكاتقا شىققان 28 پانفيلوۆشىلار ءفيلمى ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىنداعى بۇكىل كەڭەس حالقىنىڭ ەرلىگىن كورسەتتى. سونداي قاھارمانداردىڭ ءبىرى - جانگەلدين. جاس ۇرپاق وتان سوعىسىنىڭ ەرلىك تاريحى تۋرالى از بىلەدى، كوپ قىزىقپايدى. مىسالى، پارتيزاندار قوزعالىسى تۋرالى دا از ايتىلادى. سوندىقتان، جانگەلدين سەكىلدى زامانىنىڭ باتىرلارى تۋرالى جاس ۇرپاق ساناسىنا جەتكىزۋىمىز قاجەت»، - دەدى الۋا بايقاداموۆا.
دوڭگەلەك ۇستەل جينىنا قوعام قايراتكەرلەرى، تاريحشى، فيلوسوف عالىمدار قاتىستى.
جانگەلدين توقتاعالي 1916 جىلى سەمەي وبلىسىندا تۋعان. 1938 جىلى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن اياقتاعان سوڭ، پەداگوگتىق قىزمەتكە تۇرادى. 1940 جىلى قىزىل اسكەر قاتارىنا شاقىرىلىپ، ۇوس-قا قاتىسىپ، ارتيلەرريالىق ۆزۆود كومانديرى بولادى. كەسكىلەسكەن شايقاستا جانگەلدين اۋىر جاراقات الىپ، بەلارۋس قوزعالىسىنا پارتيزاندار قاتارىنا كىرەدى. 1944 جىلعا دەيىن بوريسوۆ قالاسى تۇبىندە «كوليا اتاي» بريگاداسى قاتارىندا بولادى. پارتيزاندار ونى بريگادا كوميسسارىنىڭ ورىنباسارى ەتىپ تاعايىندادى. سوعىستاعى قايتپاس قايسارلىعى مەن باتىلدىعى ءۇشىن كوپتەگەن وردەن جانە مەدال يەلەندى.
سوعىس اياقتالعان سوڭ توقتاعاليدى قازاقستاننىڭ ورتالىق كوميتەتىنە جىبەردى، الماتىدا حاتشىلىق قىزمەت اتقاردى. ورتالىق كوميتەت ونى ماسكەۋگە جوعارى پارتيالىق مەكتەپكە وقۋعا جىبەرەدى. وقۋى اياقتالعان سوڭ، قازاقستاننىڭ جوعارى پارتيالىق مەكتەبىنە وقىتۋشى بولىپ ورنالاسادى.
1954 جىلى قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىن اياقتاپ، ماسكەۋدە فيلوسوفيادان ديسسەرتاسيا قورعايدى. پارتيا باسقارماسىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، كەيىن ينستيتۋت ديرەكتورى قىزمەتتەرىن ابىرويمەن اتقاردى.
ونىڭ جازعان مونوگرافياسى شوقان ءۋاليحانوۆ اتىنداعى جۇلدەگە يە بولدى. سونىمەن بىرگە، بەلارۋس قوزعالىسى جونىندە پوۆەستەر مەن اڭگىمەلەر جيناعىن جارىققا شىعاردى.
وتان الدىنداعى ادال قىزمەتى ءۇشىن ت.جانگەلديندى «قىزىل ەڭبەك جۇلدىزى» وردەنىمەن ەكى مارتە، «قۇرمەت بەلگىسىمەن»، چەحوسلوۆاكيالىق وردەن «پارتيزاندىق جۇلدىز» جانە قازاقستاننىڭ بىرنەشە وردەن، مەدالدارىمەن ماراپاتتالدى.
1973 جىلى دۇنيەدەن ءوتتى. الماتى قالاسىنا جەرلەندى. توقتاعالي جانگەلديننىڭ الماتىدا ءوزى تۇرعان ۇيىندە مەموريالدىق تاقتا ورناتىلعان. 2004 جىلى بەلورۋس ەلىنىڭ ەسكەرتكىش مەدالى بەرىلدى.
You Might Also Like
-
قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي الماتى وبلىسىندا 30 قاراشادا 25 بالاباقشا اشىلادى، دەپ ءوڭىر باسشىسىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى حابارلادى.
