التىن كيىك
ماحاببات مۇڭى دەگەن وسى بولار. ەلىنىڭ كۇنىن ىزدەپ شىققان ولمەستىڭ اسقاق كوڭىلى جاسىعانداي، اسپانداپ كەتكەن ارمانىنا قولى جەتپەستەي بولىپ مۇجىلش قالدى.
نوكەرلەرى جۋىنىپ-شايىنىپ، ابىر-دابىرمەن حانزادا شاتىرىنىڭ الدىنا جينالعاندا ولمەس باسى سالبىراپ، كوسىلگەن اياعىن جيناۋعا دا ەرىنىپ، شاتىر قاداسىنا ارقاسىن تىرەي سالعىرت وتىرعان.
ولمەس؟!
حانزادا؟!
وڭىنان تۋعان كۇندى ەندى تاپتىق پا دەگەندە، مىنا وتىرىسىڭ نە؟!
قايعىرماشى، ولمەس! ءوز كۇنىمىزدى دە تابارمىز!
ءبىرى ولمەستى قۇشاقتاپ، ءبىرى باسىن سۇيەپ ءۇرپيىسىپ قالدى. «ەسكى جۇرتقا قوندىق پا؟» دەپ، تۇنەگەن جەرلەرىنىڭ قۇتتى بولماعانىنا شوشىدى.
قايتامىز، — دەپ كۇبىرلەدى ولمەس. — قايتۋعا دايىندالىڭدار!
— ىستىق اس ءىششى، حانزادا.
— كۇنىمىزدى ىزدەپ شىعىپ، ورتا جولدان قايتقانىمىز ىرىمعا جامان!
حانزادا اياعىن جالقاۋ قوزعادى:
— شاتىردى جىعىڭدار... ابىز اتاما جەتۋىم كەرەك! ءدال ءقازىر عۇلامانىڭ ءبىر اۋىز سوزىنە زار عىپ قويعان قۇدايعا نە جازىپ ەدىم! اسپانعا قالاي شىعام؟... قايدان تابام؟
— قۇدايعا تيمەشى، ولمەس! — ورىنتاي دوسى اينالىپ-تولعانىپ ءجۇر. «اسپاندا نەسى بار؟! كىمدى قايدان تابام دەپ وتىر؟»
تەرىس اينالعان كۇڭگىرت كۇننىڭ العا باسقان اياعىڭدى كەرى كەتىرىپ، يىعىڭنان باسىپ، جاندى ەزگىلەي كەلگەن سيقىرىنا يلىگە قويماي كەلىپ، اياق استىندا كەجەگەسى كەتكەن، جاراتۋشىعا وكپەلى، جىگەرسىز كۇيگە تۇسكەن حانزاداعا «قۇدايعا تيمەشى» دەپ باسۋ ايتقانمەن، ورىنتايدىڭ ءوزى دە «نە جازىپ ەدىك؟!» دەۋگە شاق تۇر.
— جاقسىلىقتىڭ بەتى بەرى قاراعاندا، تاعى ءبىر پالەگە ۇرىندىق پا؟! — دەپ، ءوز اۋزىن ءوزى باسا قويدى.
— ءبىرىمىزدىڭ تۇندە قاسىندا بولماعانىمىزدى قاراشى!
ولمەس ولارعا جاقتىرماي قولىن سىلتەدى:
— نەتكەن مىلجىڭ ەدىڭدەر، تۇگە! شاتىردى جىقپايسىڭدار ما!
سوناۋ بيىكتەن قىران قۇس كولدى اينالا قالىقتايدى. ونىڭ كولەڭكەسىنەن ۇرىككەن قوس قاسقالداق قامىس اراسىنا سۇڭگىپ كەتەدى.
كول بەتىندە ولاردىڭ شەڭبىرەك اتقان تولقىندى جولدارى جان-جاققا جىلجىپ تاراپ بارادى.
ولمەس شاتىرلارىن جىعىپ جاتقان نوكەرلەرىنىڭ «ونىڭ اۋىرىپ قالعانىنا» ءبىرىن-بىرى كىنالاعان جاسقانشاق، باياۋ دا ءزىلدى داۋىستارىنا نەمقۇرايدى قۇلاق سالىپ، قوس قاسقالداق سىزىپ كەتكەن كول بەتىندەگى سوپاق «شەڭبەرلەرگە» ويلانا قاراپ وتىر ەدى، وڭ جاعىنان بىردەڭە جىلت ەتكەندەي بولدى. جولداستارى: « كيىك! التىن كيىك!» — دەپ شۋ ەتە ءتۇستى.
كول جاعاسىنان الپىس-جەتپىس قادامداي جەردەگى تۇما كوزىنىڭ الدى ولارعا اۋىز سۋعا جەتىپ جاتقان شاعىن سۋات ەدى. ولمەس سۋات سۋىن تىزەرلەي جالت-جۇلت ەتىپ سىمىرە جۇتىپ، سونسوڭ «مەنى كوردىڭدەر مە؟!» دەگەندەي شاتىر جاققا تاكاپپار قازديا قاراپ تۇرعان التىن كيىكتى كوردى.
ولمەس ەكى تاۋلىك ءنار تاتپاي سۇلىق جاتتى.
التىن كيىك «سەندەردەن قورقاتىن مەن ەمەس» دەگەندەي، كۇندە تۇمادان اسىقپاي تۇرىپ سۋ ءىشىپ، ەمىن-ەركىن جايىلادى؛ ءوزىن قۋىپ جەتە الماعان جاستاردىڭ نامىسىنا تيۋمەن بولدى.
جىگىتتەر التىن كيىكتى ۇستاي المايتىندارىنا كوزدەرى جەتىپ، اقىرى:
— شاتىردى جىعامىز با؟ — دەپ ولمەستىڭ ىڭعايىنا كوشتى. ولمەسكە شاتىردى جىق مەيلى، جىقپا مەيلى — ەندى «ءبارىبىر» كۇيدە ەدى. جولداستارى شاتىرلارىن جىعىپ، جول تۇيىنشەكتەرىن جەكە اتتارعا تيەپ بولعان سوڭ، ونى اتىنا دەمەپ وتىرعىزش، تىزگىنىن قولىنا ۇستاتتى. جەتەككە الماق. ولمەس بولسا ات ۇستىندە نايزاسىنا تايانىپ سۇلەسوق وتىردى دا قويدى. استىنداعى ۇشقىر قاسقا دا اينالا ىزىلداعان جالعىز بوگەلەكتى قاعىپ تۇسىرەم دەپ قىل قۇيرىعىن قوزعاسا، ولمەس ەردەن اۋىپ تۇسەردەي كورىپ، بۇلك ەتپەي مۇلگي قالعان.
ولار كول جاعاسىنان قوزعالا بەرگەندە، نوكەردىڭ ءبىرى ەكى كۇنگى قيقۋدان قارلىققان داۋىسپەن ايقاي سالدى:
كيىك! التىن كيىك!
ءبارى سۋات جاققا جالت قارادى. الىن كيىك كۇندەگى ادەتىمەن سۋعا باس قويعان ەكەن.
— قورشاڭدار! — دەپ داۋىستادى قايسار ورىنتاي. — سوڭعى رەت ءبىر قۋىپ كورەيىك!
ولار جۇك تيەلگەن اتتارىن تاستاي سالىپ كيىككە لاپ قويدى.
— سوڭعى رەت بولسا، سوڭعى رەت بولسىن! — دەگەن ءبىرى بۇل قيمىلدارىنىڭ دا بوس اۋرەشىلىك ەكەنىن ءبىلىپ، كۇيعىتىپ بارا جاتىپ قارقىلداپ كۇلدى.
كيىك ولاردىڭ كيقۋ-دۇمپۋىنە ءمان بەرگەن جوق. سۋعا قاندى دا، ساقيناداي بولىپ قۇرساۋلانا تاقاپ كەلە جاتقان نوكەرلەردىڭ الدىندا ولاي ءبىر، بىلاي ءبىر قازداڭداي شوقىراقتاپ، اناداي جەردە ات ۇستىندە نايزاسىنا سۇيەنىپ تۇرعان ولمەسكە قاراي ءبىر-اق اتىلدى!
ونىڭ قۇرساۋدان قالاي قارعىپ كەتكەنىن ەشكىم بايقاماي قالدى.
ولمەس وزىنە قاراي تاناۋى دەلديىپ، اۋزىن ارانداي اشىپ، وقگاي زۋلاپ كەلە جاتقان التىن كيىكتەن ۇيقىدان شوشىپ ويانعانداي سەلت ەتىپ، نايزاسىن ءتۇسىرىپ الدى! كيىك ەكى-ۇش قادامداي قالعاندا ولمەستىڭ كوزى ونىڭ كوزىنە ءتۇستى... عاجاپ كوز! اۋماعان ادام كوزى! بوتا كوز دەپ اتالاتىن ايالى، قاپ-قارا ءمولدىر كوز! «مىنانىڭ كوزى ادامنىڭ كوزى عوي» دەپ ويلاپ ۇلگەرگەن جوق، التىن كيىكتىڭ الدىڭعى اياقتارى كوككە اتىلدى دا، ولمەستىڭ باسىنان ءبىر-اق قارعىدى!
ولمەس التىن كيىك كوزىنىڭ تۇسىندە كورگەن ايبارشا سۇلۋدىڭ كوزىنەن اۋمايتىنىن اڭعارىپ قالدى. بويى سەرگىپ جۇرە بەردى. اقىل-ەسىن جيدى. ول «شاتىردى جىعىڭدار! قايتامىز!» دەگەن بۇيرىقتى اسىعىس، ۇشقارى ايتقانىن سەزدى. قايتش كەتسە، ايبارشادان ءبىرجولا كوز جازىپ قالاتىنداي كورىندى... تۇسىندە اي استىنداعى ايبارشا سۇلۋعا عاشىق بولىپ قالعانىن، ونىڭ مولدىرەگەن بوتا كوزدەرىنىڭ التىن كيىكتىڭ كوزىنە ۇقساس ەكەنىن، التىن كيىكتى ۇستاسا ەلىنىڭ كۇنى وڭىنان تۋاتىن ءۇمىتى ويانعانىن جولداستارىنا ايتپادى. عاشىقتىق سىرىن اشپادى. بورداي بولىپ ۇگىلدى دەگەن سوزگە قالعىسى كەلمەدى.
ول اتىنان ءتۇستى دە، نوكەرلەرىنىڭ اراسىنان سىنالاپ شىعىپ، كولدىڭ سول جاعىنداعى التىن كيىك اسقان بەلەسكە قاراي اياڭداپ جۇرە بەردى.
You Might Also Like
-
ءبىر كۇنى ازامات پەن بولات ەكەۋى اسىر سالىپ ويناپ ءجۇر ەدى، تاۋ جاقتان پىرىلداپ ۇشىپ كەلە جاتقان تىكۇشاق كورىندى. ولار الاقايلاپ، تىكۇشاق قوناتىن جەرگە قاراي جۇگىرە جونەلدى.
-
كىشكەنتاي سالتاندى اعاسى اسان جانىنداي جاقسى ءقورىپ، ونى «سارى التىنىم»، «سارى بالاپانىم» دەيدى.
