التىن قاقپا
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكا پانىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، العان بىلىمدەرىن، لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋ، ۇلتىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن بويلارىنا ءسىڭىرۋ، قاسيەتتى ساندار جونىندەگى تۇسىنىكتەرىن بايىتۋ.
ءتۇرى: لينگۆيستيكالىق ويىن ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكات، التىن ساندىقشا.
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ساباقتىڭ ماقساتى جانە ءوتىلۋ قۇرىلىمىمەن تانىستىرۋ.
2. كىرىسپە ءبولىم.
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى، وقۋشىلار، ۇستازدار! بۇگىن بىزدەر ماتەماتيكا پانىنەن «التىن قاقپا» لينگۆيستيكالىق ويىنىن وتكىزگەلى وتىرمىز. ويىن شارتى بويىنشا ورتاعا سۇراق تاستالادى، سۇراققا جاۋاپ بەرگەن وقۋشى ويىندى جالعاستىرادى. ويىن تەمىر قاقپا، كۇمىس قاقپا، التىن قاقپا، التىن ساندىق كەزەڭدەرىنەن تۇرادى. كەزەڭدەر جوعارىلاعان سايىن سۇراقتار دا كۇردەلەنىپ قويىلادى.
3. نەگىزگى ءبولىم.
ورتاعا تاستالاتىن سۇراقتار:
1) اسار - ۇلكەن ءبىر شارۋانى كورشىلەر جانە تۋىستار بولىپ بىرلەسىپ اتقارۋ.
2) كەۋسەن – ەگىستىڭ جيىن - تەرىنى بىتكەن كەزدە جاقىندارىنا بەرىلەتىن ۇلەس.
3) قانسونار – تۇندە جاۋعان قار، ساياتقا شىعاتىن ءسات.
4) اق سۇيەك – بوزبالا مەن بويجەتكەندەر التىباقان باسىندا ايلى تۇندە وينايتىن ويىن.
5) تاساتتىق – كوكتەم كەزىندە جەر – انانىڭ بەرەكەسى ءۇشىن بەرىلەتىن قۇدايى تاماق.
6) بايعازى - كىشكەنە بالالار جاڭا كيىم كيگەندە سۇرايتىن ءسۇيىنشى.
7) بيەمۇرىندىق – بيەنى بايلاعاندا العاشقى قىمىزىنا قازان اسىپ شاقىرۋ ءراسىمى.
8) ۇزىنسارى - كوكتەمگى كۇن ۇزارعان كەز.
9) الان – بارىستىڭ بالاسى.
تەمىر قاقپا سۇراقتارى: (3 سانىنا بايلانىستى)
1) 3 جۇرت (ءوز جۇرتى، ناعاشى، قايىن جۇرتى)
2) 3 ارسىز (ۇيقى، كۇلكى، تاماق )
3) 3 بايتەرەك (ساكەن، ءىلياس، بەيىمبەت)
4) 3 عايىپ (قوناق، نەسىبە، اجال )
5) 3 مۇرات (جول مۇراتى – جەتۋ، قىز مۇراتى – كەتۋ، ساۋدا مۇراتى - ءوتۋ)
6) 3 داۋسىز (تۋماق - ولمەك، تاعدىر، كارىلىك)
7) 3 بي (ايتەكە، قازىبەك، تولە بي)
كۇمىس قاقپا سۇراقتارى: (7 سانىنا بايلانىستى)
1) 7 اتا (اكە، بالا، نەمەرە، شوبەرە، نەمەنە، شوپشەك، تۋاجات)
2) 7 ءتۇس (اق، كوك، قىزىل، جاسىل، سارى، قارا، قوڭىر)
3) 7 جۇت (اشارشىلىق، قۇرعاقشىلىق، ءزىلزالا، توپان سۋ، ءورت، وبا، سوعىس)
4) 7 كۇن (دۇيسەنبى، سەيسەنبى، سارسەنبى، بەيسەنبى، جۇما، سەنبى، جەكسەنبى)
5) 7 باتىر (بوگەنباي، ناۋرىزباي، قابانباي، رايىمبەك، اعىباي، يساتاي، بولەك)
6) 7 كەرەمەت (ەگيپەت پيراميداسى، ۆاۆيلوننىڭ اسپالى باعى، ارتەميدا حرامى، وليمپياداعى زيەۆستىڭ ءمۇسىنى، گاليكارناستاعى ماۆسال پاتشانىڭ تابىتحاناسى، گەليوسستىڭ ءمۇسىنى، الەكساندريا ماياگى)
7) ناۋرىز مەرەكەسىندە داستارحانعا قويىلاتىن 7 ءدام (قۇران، شام، قۇرما، ورىك، جاڭعاق، نان)
التىن قاقپا سۇراقتارى
1) 7 مۋزىكالىق دىبىس (دو، رە، مي، فا، سول، ليا، سي)
2) قازاقى ولشەمنەن 7 – ءىن اتاڭىز (شاقىرىم، ەلى، قاداق، سۇيەم، اتتام، قادام، تاياق تاستام)
3) 7 ماتەماتيك عالىمدى اتا (ءال فارابي، اريستوتەل، حورەزمي، ومار – حايام، پيفاگور، رەنە دەكارت، )
4) 7 گەومەتريالىق فيگۋرا (ءۇشبۇرىش، ءتورتبۇرىش، شەڭبەر، دوڭگەلەك، شارشى، تراپەسيا، پاراللەلوگرامم)
5) قازاقى اسپاپتان 7 - ءىن اتا (جەتىگەن، دومبىرا، قوبىز، سىرناي، سىبىزعى، اساتاياق، شەرتەر)
6) 15 عاسىرعا دەيىنگى حالىقتار ۇعىمىندا قالىپتاسقان 7 تەڭىز (جەرورتا، باتىس افريكا، قىزىل، پارسى، ءۇندى، شىعىس افريكا، جۇڭگو ).
5. التىن ساندىق
1. ايدىڭ، اپتانىڭ كۇندەرىن اتاماي 5 كۇندى رەتىمەن اتاپ شىعىڭىز. (الدىڭعى كۇن، كەشە، بۇگىن، ەرتەڭ، بۇرسىگۇنى).
2. الدىندا1، ارتىندا 2، ارتىندا 1، الدىندا 2، بىرەۋى ەكەۋىنىڭ اراسىندا جانە ۇشەۋى ءبىر قاتاردا قاز ۇشىپ كەلە جاتتى. بارلىعى نەشە قاز. (3).
3. ەرتەدە بايلاردىڭ ەسىگىندە ءجۇرىپ كۇن كەشكەن، پاناسى جوق جالعىز كەمپىر بولاتىن. جاز شىعىپ ەل جايلاۋعا كوشكەندە، سۇيەنەرى جوق كەمپىر جالعىز قالادى. ءتۇن ىشىندە كەمپىردىڭ جالعىز سيىرىن ۇرلاماق بولىپ ۇرىلار كەلەدى. كەمپىر: «بۇلار مەنىڭ جالعىز سيىرىمدى ۇرلاماقشى ەكەن، مەن بۇلاردى الدايىن»،- دەپ ويلايدى. ءسويتىپ جالما - جان ءبىر شەلەك سۋدى ساپىرىپ وتىرىپ، مىناداي ولەڭ ايتىپتى:
ساپىرىپ، ساپىرىپ سارمانعا بەر،
قۇيىپ - قۇيىپ قۇرمانعا بەر،
توردەگى تورتەۋگە بەر،
ءوزىڭ ءىش تە ماعان بەر، - دەگەن ەكەن. مۇنى ەستىگەن ۇرىلار: «قوي مۇنىمىز بەكەر بولار، ءۇي تولى كىسى ەكەن، ءارى بىزدەن ەكى ەسە كوپ ەكەن كەتەيىك»،- دەپ كەتىپ قالىپتى. ۇرىلار قانشا، ۇيدەگى ادام سانى قانشا؟ (10 ادام، 5 ۇرى)
3. قورتىندى ءبولىم
جەڭىمپازدى ماراپاتتاۋ
ءتۇرى: لينگۆيستيكالىق ويىن ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكات، التىن ساندىقشا.
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ساباقتىڭ ماقساتى جانە ءوتىلۋ قۇرىلىمىمەن تانىستىرۋ.
2. كىرىسپە ءبولىم.
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى، وقۋشىلار، ۇستازدار! بۇگىن بىزدەر ماتەماتيكا پانىنەن «التىن قاقپا» لينگۆيستيكالىق ويىنىن وتكىزگەلى وتىرمىز. ويىن شارتى بويىنشا ورتاعا سۇراق تاستالادى، سۇراققا جاۋاپ بەرگەن وقۋشى ويىندى جالعاستىرادى. ويىن تەمىر قاقپا، كۇمىس قاقپا، التىن قاقپا، التىن ساندىق كەزەڭدەرىنەن تۇرادى. كەزەڭدەر جوعارىلاعان سايىن سۇراقتار دا كۇردەلەنىپ قويىلادى.
3. نەگىزگى ءبولىم.
ورتاعا تاستالاتىن سۇراقتار:
1) اسار - ۇلكەن ءبىر شارۋانى كورشىلەر جانە تۋىستار بولىپ بىرلەسىپ اتقارۋ.
2) كەۋسەن – ەگىستىڭ جيىن - تەرىنى بىتكەن كەزدە جاقىندارىنا بەرىلەتىن ۇلەس.
3) قانسونار – تۇندە جاۋعان قار، ساياتقا شىعاتىن ءسات.
4) اق سۇيەك – بوزبالا مەن بويجەتكەندەر التىباقان باسىندا ايلى تۇندە وينايتىن ويىن.
5) تاساتتىق – كوكتەم كەزىندە جەر – انانىڭ بەرەكەسى ءۇشىن بەرىلەتىن قۇدايى تاماق.
6) بايعازى - كىشكەنە بالالار جاڭا كيىم كيگەندە سۇرايتىن ءسۇيىنشى.
7) بيەمۇرىندىق – بيەنى بايلاعاندا العاشقى قىمىزىنا قازان اسىپ شاقىرۋ ءراسىمى.
8) ۇزىنسارى - كوكتەمگى كۇن ۇزارعان كەز.
9) الان – بارىستىڭ بالاسى.
تەمىر قاقپا سۇراقتارى: (3 سانىنا بايلانىستى)
1) 3 جۇرت (ءوز جۇرتى، ناعاشى، قايىن جۇرتى)
2) 3 ارسىز (ۇيقى، كۇلكى، تاماق )
3) 3 بايتەرەك (ساكەن، ءىلياس، بەيىمبەت)
4) 3 عايىپ (قوناق، نەسىبە، اجال )
5) 3 مۇرات (جول مۇراتى – جەتۋ، قىز مۇراتى – كەتۋ، ساۋدا مۇراتى - ءوتۋ)
6) 3 داۋسىز (تۋماق - ولمەك، تاعدىر، كارىلىك)
7) 3 بي (ايتەكە، قازىبەك، تولە بي)
كۇمىس قاقپا سۇراقتارى: (7 سانىنا بايلانىستى)
1) 7 اتا (اكە، بالا، نەمەرە، شوبەرە، نەمەنە، شوپشەك، تۋاجات)
2) 7 ءتۇس (اق، كوك، قىزىل، جاسىل، سارى، قارا، قوڭىر)
3) 7 جۇت (اشارشىلىق، قۇرعاقشىلىق، ءزىلزالا، توپان سۋ، ءورت، وبا، سوعىس)
4) 7 كۇن (دۇيسەنبى، سەيسەنبى، سارسەنبى، بەيسەنبى، جۇما، سەنبى، جەكسەنبى)
5) 7 باتىر (بوگەنباي، ناۋرىزباي، قابانباي، رايىمبەك، اعىباي، يساتاي، بولەك)
6) 7 كەرەمەت (ەگيپەت پيراميداسى، ۆاۆيلوننىڭ اسپالى باعى، ارتەميدا حرامى، وليمپياداعى زيەۆستىڭ ءمۇسىنى، گاليكارناستاعى ماۆسال پاتشانىڭ تابىتحاناسى، گەليوسستىڭ ءمۇسىنى، الەكساندريا ماياگى)
7) ناۋرىز مەرەكەسىندە داستارحانعا قويىلاتىن 7 ءدام (قۇران، شام، قۇرما، ورىك، جاڭعاق، نان)
التىن قاقپا سۇراقتارى
1) 7 مۋزىكالىق دىبىس (دو، رە، مي، فا، سول، ليا، سي)
2) قازاقى ولشەمنەن 7 – ءىن اتاڭىز (شاقىرىم، ەلى، قاداق، سۇيەم، اتتام، قادام، تاياق تاستام)
3) 7 ماتەماتيك عالىمدى اتا (ءال فارابي، اريستوتەل، حورەزمي، ومار – حايام، پيفاگور، رەنە دەكارت، )
4) 7 گەومەتريالىق فيگۋرا (ءۇشبۇرىش، ءتورتبۇرىش، شەڭبەر، دوڭگەلەك، شارشى، تراپەسيا، پاراللەلوگرامم)
5) قازاقى اسپاپتان 7 - ءىن اتا (جەتىگەن، دومبىرا، قوبىز، سىرناي، سىبىزعى، اساتاياق، شەرتەر)
6) 15 عاسىرعا دەيىنگى حالىقتار ۇعىمىندا قالىپتاسقان 7 تەڭىز (جەرورتا، باتىس افريكا، قىزىل، پارسى، ءۇندى، شىعىس افريكا، جۇڭگو ).
5. التىن ساندىق
1. ايدىڭ، اپتانىڭ كۇندەرىن اتاماي 5 كۇندى رەتىمەن اتاپ شىعىڭىز. (الدىڭعى كۇن، كەشە، بۇگىن، ەرتەڭ، بۇرسىگۇنى).
2. الدىندا1، ارتىندا 2، ارتىندا 1، الدىندا 2، بىرەۋى ەكەۋىنىڭ اراسىندا جانە ۇشەۋى ءبىر قاتاردا قاز ۇشىپ كەلە جاتتى. بارلىعى نەشە قاز. (3).
3. ەرتەدە بايلاردىڭ ەسىگىندە ءجۇرىپ كۇن كەشكەن، پاناسى جوق جالعىز كەمپىر بولاتىن. جاز شىعىپ ەل جايلاۋعا كوشكەندە، سۇيەنەرى جوق كەمپىر جالعىز قالادى. ءتۇن ىشىندە كەمپىردىڭ جالعىز سيىرىن ۇرلاماق بولىپ ۇرىلار كەلەدى. كەمپىر: «بۇلار مەنىڭ جالعىز سيىرىمدى ۇرلاماقشى ەكەن، مەن بۇلاردى الدايىن»،- دەپ ويلايدى. ءسويتىپ جالما - جان ءبىر شەلەك سۋدى ساپىرىپ وتىرىپ، مىناداي ولەڭ ايتىپتى:
ساپىرىپ، ساپىرىپ سارمانعا بەر،
قۇيىپ - قۇيىپ قۇرمانعا بەر،
توردەگى تورتەۋگە بەر،
ءوزىڭ ءىش تە ماعان بەر، - دەگەن ەكەن. مۇنى ەستىگەن ۇرىلار: «قوي مۇنىمىز بەكەر بولار، ءۇي تولى كىسى ەكەن، ءارى بىزدەن ەكى ەسە كوپ ەكەن كەتەيىك»،- دەپ كەتىپ قالىپتى. ۇرىلار قانشا، ۇيدەگى ادام سانى قانشا؟ (10 ادام، 5 ۇرى)
3. قورتىندى ءبولىم
جەڭىمپازدى ماراپاتتاۋ
You Might Also Like
